Portal Polskiego Radia SA
słuchaj
shopping_cart
Section00
I Wojna Światowa
Section05



Rok 1914 - wybuch wojny
05'13 Konflikt między mocarstwami był nieunikniony 28 lipca Austro-Węgry wypowiedziały Serbii wojnę, 31 lipca Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji, a 1 sierpnia sprzymierzonej z nią Francji. Kilka dni później niemiecki atak na Belgię spowodował włączenie się do konfliktu Anglii. ("Podręcznik historii", RWE, 1985-86)
09'33 Pierwsze strzały wojny – Depesza o zamachu w Sarajewie uświadomiła nam, że to pierwsze strzały wojny. Czekałem z zapartym tchem na wiadomości ze Lwowa, czy Komendant już szykuje cichą mobilizację – o pierwszych dniach wojny mówi gen. Marian Kukiel. ("Sylwetki z czasów moich", RWE, 27.12.1964)
08'08 Wojna, która wstrząsnęła światem Zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie, ultimatum Austro-Węgier pod adresem Serbii, wybuch I wojny światowej, manifest do polskiego narodu cara Mikołaja, utworzenie Legionów Polskich – przegląd wydarzeń roku 1914. (”Kronika dwóch tysiącleci”, PR, 6.10.2000)
04'01 Wyniszczające walki na dwóch frontach Pierwsza w tej wojnie wielka bitwa nad rzeką Marną przekreśliła plany Niemców na strategię błyskawicznego pokonania Francji i przesądziła o ostatecznej klęsce Niemiec, które od tego momentu wojny zmuszone były do walki na dwóch frontach. ("Podręcznik historii", RWE, 1985-86)
Section21
Rok 1915 - sukcesy Niemiec, porażki Rosji
07'58 Najkrwawsza z dotychczasowych wojen trwa – Wojna, którą Niemcy wyobrażali sobie jako krótki, zwycięski marsz wedle precyzyjnego planu ich sztabowców, rychło ugrzęzła w krwawych, nie dających rozstrzygnięć walkach pozycyjnych – komentował dr Janusz Osica. ("Kronika dwóch tysiącleci", PR, 7.10.2000)
17'09 Gaz - nowa broń Niemców – Zobaczyłem pełno nieboszczyków, cały ogród, wzdęte ciała, leżały ich setki. Niemcy gaz puścili na Rosjan – tak Jan Kubiszewski opisywał wydarzenia z bitwy w lasach bolimowskich w styczniu 1915, kiedy wojska niemieckie po raz pierwszy w historii wojen użyły gazu bojowego – chloru. (PR, 14.10.1981)
01'48 Kolejny milion zabitych Żeby odciążyć Rosję, która jesienią i zimą 1914 roku dźwigała ciężar wojny z państwami centralnymi, Francja w lutym i marcu 1915 podjęła operacje zaczepne na froncie zachodnim. W tym czasie Rosja po raz kolejny zaatakowała Austro-Węgry. ("Podręcznik historii", RWE, 1985-86)
09'21 Brygada w ogniu – Kilka razy śmierć otarła się o mnie z bliska – wspomnienia gen. Mariana Kukiela na temat walk Pierwszej Brygady Legionów w maju-czerwcu 1915 roku. ("Czasy i ludzie", RWE, 15.03.1963)
Section22
Rok 1916 - ofensywa niemiecka pod Verdun
08'57 Hekatomba w sercu Francji W lutym Niemcy zaczęli ofensywę pod Verdun, które było kluczem francuskiego systemu obronnego. Verdun zostało obronione, ale w trwającej do listopada 1916 roku bitwie zginęło 250 tys. Niemców i 275 tys. Francuzów. (”Kronika dwóch tysiącleci”, PR, 8.10.2000)
26'15 To była rzeź – Migawka niedoskonałych aparatów uchwyciła ten właśnie ułamek sekundy, kiedy pocisk wystrzelony z francuskiego okopu, poderwał nogi atakującego Niemca. Widać jeszcze dym z lufy – tak zaczyna się reportaż Andrzeja Mularczyka i Kazimierza Dziewanowskiego pt. ”Turyści spod Verdun”. (PR, 8.11.1964)
23'43 Spokojne życie wachmistrza Urbaniaka – W 1915 roku zostałem powołany do armii niemieckiej. Skierowali nas pod Verdun, zostałem tam ranny. Po obu stronach wystrzelono ponad 20 mln granatów i min, dochodziło do 10 tysięcy eksplozji w ciągu godziny – wspominał Franciszek Urbaniak. Reportaż Andrzeja Mularczyka. (PR, 14.05.1966)
13'11 Walczyłem pod Verdun – Granaty trzaskały jak fajerwerki, kawały żelaza rozrywały wprost powietrze. Tam nie było w ogóle wolnego kawałka ziemi, tylko same te dziury do pasa, w których było pełno błota - wspomnienia Edmunda Reinke, ostatniego w Polsce uczestnika bitwy pod Verdun. (PR, 30.01.1969)
01'56 Czołgi wkraczają do akcji Od lutego Niemcy bezskutecznie próbowali zdobyć kluczową dla francuskiej obrony, twierdzę Verdun. W końcu czerwca siły francusko-brytyjskie w bitwie z Niemcami nad rzeką Sommą po raz pierwszy w dziejach wojen, użyły czołgów. ("Podręcznik historii”, RWE, 1985-85)
09'34 Wyszliśmy z osaczenia cudem - Na pierwszy znak, ze natarcie Rosjan rozpoczęte, ogień nasz zaczął się na nich sypać - wspominał gen. Marian Kukiel walki 4 lipca 1916 pod Kostiuchnówką na Wołyniu. ("Czasy i ludzie", RWE, 12.04. 1964)
Section23
Rok 1917 - rok przełomu
07'21 Upadek caratu Już trzeci rok trwa wielka wojna. Francja podejmuje wielką ofensywę przeciwko Niemcom. Anglia odnosi zwycięstwa na Bliskim Wschodzie. Stany Zjednoczone przystępują do wojny. Rok 1917 to także czas dramatycznego przełomu w dziejach Rosji i świata. ("Kronika dwóch tysiącleci", PR, 9.10.2000)
09'56 Zagrożony duch walki – Załamanie ofensywy przeprowadzonej przez gen. Roberta Nivell'a we Francji w kwietniu 1917 roku groziło załamaniem się ducha walki w narodzie. Zbiegło się to w czasie z wypowiedzeniem wojny Niemcom przez Stany Zjednoczone – mówił gen. Marian Kukiel. ("Historyczne reminiscencje”, RWE, 20.08.1967)
00'48 USA wkraczają do wojny Mnożące się napady Niemiec na okręty amerykańskie spowodowały, że kongres Stanów Zjednoczonych 2 kwietnia 1917 roku wypowiedział wojnę Niemcom. ("Podręcznik historii”, RWE, 1985-86)
09'49 Rewolucja październikowa w Rosji – Od 7 listopada 1917 roku Piotrogród był ogarnięty rokoszem bolszewickim. Rząd tymczasowy został obalony, po kilku dniach walki rewolucjoniści opanowali stolicę, a za tym poszło przejmowanie przez bolszewików władzy na całym obszarze Rosji – wspominał gen. Marian Kukiel. ("Historyczne reminiscencje", RWE, 27.08.1967)
Section25
Rok 1918 - koniec Wielkiej Wojny
08'35 Rozejm w Compiègne – Rozejm ten na pewno był kresem krwawej hekatomby, w której zginęły miliony ludzi, ale oznaczał też początek nie mniej zaciekłych dyplomatycznych zmagań o kształt powojennego świata – komentarz dr Janusza Osicy. ("Kronika dwóch tysiącleci”, PR, 9.10.2000)
05'15 Kanclerz Niemiec negocjuje pokój z prezydentem USA 29.06.2014 – Dla utrzymania swych zdobyczy Niemcy musiały na wschodzie zostawić ponad 700 tysięcy żołnierzy. Na zachodzie były za słabe, żeby zmierzyć się z aliantami, tym bardziej, że we Francji wylądował milion żołnierzy amerykańskich – mówił Michał Kołodziej. ("Podręcznik historii", RWE, 1985-86)
Section24
Polska znów na mapie świata
19'12 Konflikt był nieunikniony – Polacy byli narodem rozdartym i uciemiężonym jak mało który, a z winy zaborców także zacofanym pod względem rozwoju społecznego i gospodarczego – mówił Andrzej Pomian. ("Do niepodległości 1864-1918”, RWE, 30.10.1988)
24'23 Świat zmierza ku wojnie – Rację mieli ci, którzy w roku 1914 czekali aż zaborcy schwycą się za łby i staną przeciwko sobie – słyszymy w audycji Andrzeja Sowy. ("Droga do niepodległej", PR, 11.11.2000)
02'55 Ruszajcie chłopcy i bądźcie zdrowi! Dowódca gen. Tadeusz Kasprzycki wspomina wymarsz na front Pierwszej Kompanii Kadrowej z Oleandrów 6 sierpnia 1914. ("Świadkowie historii", RWE, 06.1965)
06'54 Józefa Piłsudskiego walka o wolną Polskę Gdy wybuchła wojna, Józef Piłsudski był znaną postacią polskiego ruchu niepodległościowego, szła za nim legenda. ("Kronika Polska", PR, 21.09.2001)
15'34 Wojna – to słowo elektryzowało – Pamiętam wyraźnie wypadki roku 1914, gdy po zamachu w Sarajewie zawrzało w Europie. My, młodzi wówczas chłopcy, szaleliśmy z radości. Nagle narodził się w nas jakiś duch rycerski, niepohamowana chęć do walki o Polskę – wspominał legionista. (PR, 30.11.1968)
05'37 Roman Dmowski: Klęska Niemiec w tej walce to nasze zwycięstwo! – Nie był, jak sugerowali jego przeciwnicy bezkrytycznym rusofilem. Sądził, że ziemie polskie, zjednoczone pod berłem cara uzyskają szeroką autonomię – mówił dr Janusz Osica. (”Kronika polska”, PR, 23.09.2001)
06'30 Ignacy Paderewski – ambasador polskiej sprawy – Ten najbardziej znany w świecie ówczesnym Polak w dramatycznych latach wojny potrafił on doskonale tę sławę spożytkować na rzecz naszej niepodległości – stwierdził dr Janusz Osica. ("Kronika Polska", PR, 27.09.2001)
15'00 Ginęli z imieniem Polski na ustach – Największą naszą tragedią był fakt, że doskonale zdawaliśmy sobie sprawę, iż w armiach, w których przyszło nam walczyć są także Polacy, że będziemy wymierzać broń do naszych braci – wspominał jeden z legionistów. (PR, 30.11.1968)
19'44 Ta, co nie zginęła, wyrośnie z naszej krwi – Ta wojna była szansą dla Polaków. Po raz pierwszy w długiej historii nasi zaborcy przestali być solidarni – oceniał historyk dr Janusz Osica. ("Marsz ku niepodległości", PR, 14.06.1998)
25'44 Świt wolności W styczniu 1917 roku prezydent USA Woodrow Wilson stwierdził, że w wyniku wojny powinna się odrodzić ”zjednoczona, niepodległa i samoistna Polska”. (”Droga do niepodległości”, PR, 11.11.2000)
19'22 Rozwój sprawy polskiej – Żadne z mocarstw, które brały udział w pierwszej wojnie światowej nie nosiło się z zamiarem wskrzeszenia państwowości polskiej. Wypadki zmusiły je do zmiany stanowiska – powiedział Andrzej Pomian. ("Do niepodległości 1864-1918”, RWE, 6.11.1988)
19'14 Charyzma Józefa Piłsudskiego – Piłsudski był żołnierzem, który przywracał cześć, przysparzał sławy Polsce. Bił się z Moskalami, postawił się Austriakom, stał się bohaterem narodowym – słyszymy w komentarzu Andrzeja Pomiana. ("Do niepodległości 1864-1918", RWE, 13.11.1988)
09'51 Sprawa państwa polskiego na arenie międzynarodowej Obietnice stron walczących podczas I wojny światowej w kwestii utworzenia niezależnego państwa polskiego. ("Historyczne reminiscencje”, RWE, 6.08.1967)
08'15 Komitet Narodowy Polski w Paryżu – Stworzona została Błękitna Armia złożona głównie z ochotników polskich z Francji i Stanów Zjednoczonych, której dowództwo powierzono gen. Józefowi Hallerowi – wspominał prof. Tadeusz Romer, sekretarz KNP w Paryżu w latach 1917-1919. ("Świadkowie historii", RWE, 1965)
06'20 Powrót na mapę świata Najszybciej powiew niepodległości wyczuwało się na terenach podległych Austro-Węgrom. 31 października 1918 pełnię władzy w Krakowie przejęła Polska Komisja Likwidacyjna, której przewodniczył Wincenty Witos. ("Podręcznik historii", RWE, 1985-86)
06'21 Zbliżająca się wolność Krwawe walki Legionów Polskich spowodowały wypłynięcie polskiej sprawy na forum międzynarodowym. W październiku 1918 w Wiedniu powołano Polską Komisję Likwidacyjną na czele z Witosem. W listopadzie w Lublinie powstał pierwszy niezależny rząd Daszyńskiego. ("Podręcznik historii”, RWE, 1985-86)
01'41 Dekret Józefa Piłsudskiego o niepodległej Polsce – Przeważająca większość polskich sił politycznych doradzała utworzenie rządu nie tylko na podstawach demokratycznych, ale i z wybitnym udziałem ludu wiejskiego i miejskiego – napisał Józef Piłsudski w dekrecie do narodu 14.11.1918. ("Podręcznik historii", RWE)
26'56 Polska niepodległa Losy wojny są przesądzone. 7 listopada 1918 powstaje pierwszy rząd polski z Ignacym Daszyńskim na czele. Z Magdeburga powraca Józef Piłsudski. Rozpoczyna się mozolny proces odbudowy Polski. ("Droga do niepodległej", PR, 11.11.2000)
Section33
Świat po I wojnie
01'41 Nowy porządek Europy, czyli traktat wersalski Od samego początku ustalenia pokojowe spotkały się z atakami ze strony pokonanych Niemiec i Rosji Radzieckiej. Niemiecka propaganda określiła traktat wersalski "krzywdzącym dyktatem, z którym naród niemiecki nigdy się nie pogodzi”. ("Podręcznik historii”, RWE, 1985-86)
11'16 Mapa Europy po 1918 roku Między rokiem 1917 a 1920 na politycznej mapie Europy pojawiły się: Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Czechosłowacja, Austria, Węgry oraz królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, które w 1929 roku przybrało nazwę Jugosławii. ("Podręcznik historii”, RWE, 1985-86)
Section41
Fotografie
Section49