Historia

Promieniści Tomasza Zana

Ostatnia aktualizacja: 06.05.2015 06:58
6 maja 1820 na Uniwersytecie Wileńskim Tomasz Zan założył związek studentów o nazwie: Towarzystwo Przyjaciół Pożytecznej Zabawy. Skupieni wokół Zana studenci byli potocznie zwani promienistymi.
Audio
  • O Tomaszu Zanie i Promienistych mówił historyk Andrzej Notkowski, aud. Wojciecha Dmochowskiego i Andrzeja Sowy z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków" (16.07.2002)
Portret Tomasza Zana, aut. obrazu Walenty Wańkowicz (1837), Wikipediadp
Portret Tomasza Zana, aut. obrazu Walenty Wańkowicz (1837), Wikipedia/dp

– Ze względu na cechy swojego usposobienia był człowiekiem bardzo ujmującym, sympatycznym, jednającym sobie zaufanie – mówił historyk Andrzej Notkowski w aud. "Kronika niezwykłych Polaków" z 2002 roku. – Tomasz Zan szybko zyskał wielki autorytet wśród wileńskiej młodzieży akademickiej i wywierał silny wpływ na tamtejsze środowisko studenckie.
Tomasz Zan miał już doświadczenie pracy w podobnej organizacji, ponieważ był współzałożycielem Towarzystwa Filomatów utworzonego 1 października 1817.
Zła i dobra energia
Założyciel Promienistych twierdził, że wokół człowieka pewne niewidzialne siły roztaczają pozytywną energię. Kiedy żyje on według zasad moralnych staje się on dobry i piękny, kiedy odrzuca te zasady energia wokół niego staje się negatywna. Zan stworzył też ideę miłości promienistej, która miała rozwijać się tylko w sferze duchowej i wzbogacać wnętrza młodych ludzi.

Promieniści funkcjonowali zaledwie miesiąc. Zbierali się na wspólne czytanie poezji, wykonywanie własnych utworów. Życie wiedli skromne i pozbawione nadmiernych przyjemności. Do ideałów promienistości należały: prawda, dobro i piękno i do nich mieli dążyć członkowie towarzystwa.
Promieniści nie mieli w planach działań narodowowyzwoleńczych. Jednak zarówno przemówienia samego Zana, jak i członków związku były mocno nacechowane treściami narodowymi i wątkami patriotycznymi.

Oddał wolność za młodzież

Na bazie Promienistych w październiku 1820 powstało Towarzystwo Filaretów, na czele którego stanął ponownie Tomasz Zan. Za działalność w tych stowarzyszeniach przyjaciel młodzieży został skazany na rok ciężkiego więzienia w Orenburgu, a potem na zesłanie.
– Podczas śledztwa rozpoczętego w 1823 roku po aresztowaniach w Towarzystwie Filaretów obciążył się sam winą za wszelkie ujawnione przez rosyjską policję działania młodzieży – wyjaśniał Andrzej Notkowski. – Chronił w ten sposób swoich kolegów, ale i, co najważniejsze, zapobiegł wykryciu istnienia i roli Towarzystwa Filomatów.
Przez 13 lat przebywał na zesłaniu na Syberii. Jego ofiara i nieugięta postawa podczas śledztwa zostały wspomniane przez Adama Mickiewicza w III części "Dziadów". Sam Zan był poetą, choć przez badaczy literatury oceniany był raczej jako niezbyt lotny. Jak przystało na poetę epoki romantyzmu nawiązywał w swoich utworach do motywów ludowych.
– Warto powiedzieć, że pamięć po Tomaszu Zanie dość długo pozostawała obecna w kręgach polskiej patriotycznej młodzieży – mówił Andrzej Notkowski. – Jedna z młodzieżowych konspiracji działających w Wielkopolsce na przełomie XIX i XX wieku nosiła właśnie jego imię.
mb

Czytaj także

Teodor Parnicki i jego "przekuwanie historii w literaturę"

Ostatnia aktualizacja: 05.12.2023 05:38
– Mój stosunek do historii też ulega pewnym zmianom – przyznawał Teodor Parnicki w 1974 roku. – Im lepiej poznaję historię, tym mniej mam przekonania do możliwości rozeznawania przez siebie, co w historii jest prawdziwym obrazem przeszłości, a co rodzajem fikcji, pisarstwa, propagandy dla celów właściwych tamtej epoce.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Lech Bądkowski – rzucał pisarstwo dla polityki

Ostatnia aktualizacja: 24.01.2024 05:40
– Walka ma swój własny sens – mówił Lech Bądkowski w 1981 roku. – Całe życie walczymy. Niewielu jest takich, którzy tę walkę w końcu wygrywają. To jest siła, która niesie nas przez życie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitnicy - w kontrze do konsumpcyjnej Ameryki

Ostatnia aktualizacja: 06.04.2014 16:20
Jack Kerouac, Allen Ginsberg, Jim Morrison - to tylko część wybitnych twórców utożsamianych z nurtem Beat Generation, czyli bitników. Powstali w latach 50., propagując idee anarchistycznego indywidualizmu, nonkonformizmu.
rozwiń zwiń