Kazimierz IV Jagiellończyk. Wydarł Krzyżakom Pomorze

25 czerwca 1447 roku koronowano Kazimierza IV Jagiellończyka na króla Polski. To był początek 45 lat jego panowania w Koronie oraz 52 na Litwie. Władca był abstynentem, uwielbiał polowania i nienawidził Krzyżaków. To za jego rządów, po wojnie trzynastoletniej, Korona odzyskała Pomorze Gdańskie.

Portret Kazimierza Jagiellończyka według dzieła Jana Matejki; w tle jeden z dokumentów króla

Foto: Polskie Radio/grafika na podstawie zasobów domeny publicznej (Polona.pl)

Bronił się przed koroną

– Od początku naszemu królowi towarzyszyła otoczka skandalu. Urodził się, kiedy jego ojciec był już w podeszłym wieku, miał już ponad 70 lat – zaznaczał Piotr Dmitrowicz w audycji "Mieć 19 lat" w 2005 roku.

Kiedy miał 17 lat, w bitwie pod Warną 10 listopada 1444 roku, zginął jego starszy brat Władysław. – Kazimierz wcale nie palił się, żeby przyjechać z Wilna do Krakowa i objąć tron, ciągle mówił: "Chcę niezbitych dowodów, że mój brat nie żyje".

Kazimierz już wtedy był Wielkim Księciem Litewskim. Tytuł ten dzierżył od 13 roku życia. Nie bardzo jednak garnął się do korony, przynajmniej nie na warunkach, jakie mu stawiano. Szlachta w kwietniu 1445 roku spotkała się w Sieradzu, gdzie postanowiła, że nowym królem powinien zostać Kazimierz. Liczyła, że przyjmie on tron i rozszerzy przywileje szlacheckie oraz podporządkuje Litwę Polsce. Ten jednak nie poszedł na kompromis i okres bezkrólewia trwał ponad 3,5 roku.

Do koronacji doszło 25 czerwca 1447 roku w Krakowie.

Posłuchaj

03:17 Mieć 19 lat_Kazimierz Jagiellończyk.mp3 Jak młody Kazimierz Jagiellończyk nie chciał objąć tronu i nie wierzył w śmierć swojego brata Władysława, aud. Piotra Dmitrowicza i Andrzeja Sowy z cyklu "Mieć 19 lat". (PR, 30.09.2005)

 

Życie rodzinne

Ślub wziął dopiero w 1454 roku z Elżbietą Habsburżanką, zwaną także Rakuszanką. – Ożenił się bardzo dobrze – mówiła historyk prof. Maria Bogucka w audycji Elizy Bojarskiej w 1986 roku. – Był to wyraz wielkich ambicji, jakie niewątpliwie posiadał. W końcu poślubił córkę Albrechta Habsburga, króla Czech i Węgier. Połączył się tym samym z wybitną dynastią, dzięki temu mógł potem dla swoich synów projektować osadzenie ich na tronach Czech i Węgier.

– Był człowiekiem niezwykle skromnym – podkreślała prof. Bogucka. – Rzeczywiście nie miał pieniędzy, wszystko wydał na wojnę trzynastoletnią. Poza tym ogromnie dużo kosztowało go osadzenie na tronach synów. Elżbieta zastawiała swoje suknie i klejnoty u krakowskich lichwiarzy. Córki wianowane były bardzo skromnie.

Jagiellończyk doczekał się trzynaściorga dzieci. Pięć córek wydał dobrze za mąż (dwie zmarły w dzieciństwie), czterech jego synów zostało później królami, jeden – Kazimierz – został nawet świętym, a najmłodszy – Fryderyk – biskupem krakowskim. Co ciekawe wychowanie swoich synów powierzył Janowi Długoszowi, który pracował przy dworze królewskim. Później edukacją książąt zajmował się też Filip Kallimach.

Posłuchaj

28:46 Królowie i książęta polscy_Kazimierz Jagiellończyk.mp3 O Kazimierzu IV Jagiellończyku, który odzyskał Pomorze Gdańskie z rąk krzyżackich mówiła historyk prof. Maria Bogucka, audycja Elizy Bojarskiej z cyklu "Królowie i książęta polscy". (PR, 6.02.1986)

 

Wojna trzynastoletnia

– Kazimierz Jagiellończyk planował, jak wcześniej jego ojciec Władysław Jagiełło, zdobycie państwa zakonnego i rozwiązanie raz na zawsze problemu krzyżackiego – mówił historyk dr Grzegorz Myśliwski w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego "Kronika polska".

W maju 1454 roku wydał akt inkorporacji, czyli przyłączenia Prus do Korony. Początkowo wojna toczyła się po myśli króla. Jednak pierwszą ważną klęskę poniosły wojska polsko-litewskie pod Chojnicami 18 września 1454. Króla finansowo wsparły największe miasta pruskie: Toruń, Elbląg i Gdańsk.

– W końcu doszło do poddania się wielu miast i twierdz krzyżackich, jednak wojny nie udawało się jeszcze długo zakończyć – podkreślał dr Grzegorz Myśliwski. – Krzyżacy stawiali opór i obie strony w końcu zmęczone tymi zmaganiami wojennymi w październiku 1466 roku II pokój toruński.

Posłuchaj

05:43 Kronika polska_wojna trzynastoletnia.mp3 Wojna trzynastoletnia – wielka i kosztowna misja Kazimierza IV Jagiellończyka – mówi historyk dr Grzegorz Myśliwski, audycja Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika polska". (PR, 16.02.2001)

 

Rozsiani po Europie

Król zmarł 7 czerwca 1492 roku w Grodnie, po 45 latach panowania w Koronie i 52 na Litwie. Dobre rządy Kazimierza dawały nadzieję na zbudowanie potęgi Jagiellonów. Jednak 80 lat po jego śmierci dynastia Jagiellonów ostatecznie wymarła.

– U schyłku XV wieku władztwo Jagiellonów w Europie Środkowowschodniej budzi respekt w całym ówczesnym świecie – zaznaczała prof. Maria Bogucka. – Kazimierz Jagiellończyk nie mógł jednak przewidzieć, że to władztwo tak szybko się rozpadnie.

Liczne potomstwo Kazimierza i związki jego dzieci z książętami europejskimi do dziś pozwalają doszukiwać się pokrewieństwa władców europejskich z dawnymi Jagiellonami.

mb