Pawiak – główne więzienie śledcze Gestapo
Przez Pawiak przeszło w latach okupacji około 100 tysięcy osób. Trafiali tam głównie więźniowie polityczni, potem wożeni byli na przesłuchania na al. Szucha do siedziby Gestapo. W egzekucjach na Pawiaku zginęło 37 tysięcy osób.
2014-08-21, 06:00
Posłuchaj
21 sierpnia 1944 Niemcy wysadzili w powietrze budynek więzienia Pawiak.
Miejsce hitlerowskiej zbrodni
Pawiak został zbudowany jeszcze przez Rosjan w latach 1829 -1835, między ulicami Dzielną i Pawią, według projektu Henryka Marconiego. W październiku 1939 roku niemiecki okupant utworzył na Pawiaku jedno z głównych więzień śledczych Gestapo.
– Pawiak był depozytem alei Szucha – podkreślał historyk Józef Garliński w 2001 roku. – Codziennie rano szedł transport na aleję Szucha, gdzie prowadzono śledztwo, a wieczorem się wracało.
REKLAMA
– W czasie okupacji byli tu przede wszystkim więźniowie polityczni, ale zdarzało się, że trafiali tutaj mieszkańcy Warszawy i okolicznych miejscowości, zatrzymani podczas łapanek – zaznaczała Joanna Gierczyńska, kustosz Muzeum Więzienia "Pawiak" w audycji z 2013 roku.
Nz: Rekonstrukcja celi więziennej, Muzeum WIęzienia "Pawiak", aut. Adrian Grycuk (13.03.2013), Wikipedia/cc
Zatarcie śladów
REKLAMA
Zanim jednak Niemcy zrównali Pawiak z ziemią, 30 lipca 1944 dokonali ewakuacji. – Ostatnie dni lipca były dla nas, więźniów Pawiaka, wyjątkowo denerwujące – wspominał więzień Marian Karczewski w 1980 roku. – Mieliśmy za sobą próbę ucieczki, nazywaną buntem więźniów Pawiaka. Miała ona miejsce w nocy z 19 na 20 lipca.
Na drugi dzień w odwecie rozstrzelano około 160 więźniów. – Kiedy już wyraźnie było słychać armaty pod Warszawą wydawało się nam, że Niemcy po prostu zlikwidują nas, wysadzą Pawiak w powietrze i cała historia ulegnie zatarciu – mówił Marian Karczewski.
Wywózka więźniów
– Poczta pantoflowa mówiła, że mamy pojechać do obozu koncentracyjnego, słyszeliśmy wprawdzie o ciężkich warunkach w obozach koncentracyjnych, ale dla nas zdawały się one bardziej znośne od beznadziejnego oczekiwania w czterech ścianach na śmierć – wspominał Karczewski.
Posłuchaj dramatycznej opowieści Mariana Karczewskiego o ostatnim transporcie w bydlęcych wagonach, z Pawiaka do obozu koncentracyjnego.
REKLAMA
Powstanie
Podczas Powstania Warszawskiego Niemcy wysadzili Pawiak w powietrze. Sam Pawiak nie był objęty jednak walkami powstańczymi. Ostatni więźniowie zostali rozstrzelani 13 i 18 sierpnia 1944. Po wysadzeniu z Pawiaka pozostała jedynie frontowa brama przy ulicy Dzielnej.
Obecnie, w miejscu gdzie w czasie niemieckiej okupacji była siedziba Gestapo, znajduje się Muzeum Więzienia Pawiak, działające jako oddział Muzeum Niepodległości.
mb
REKLAMA