13 lutego 1625 zmarł Bartłomiej Nowodworski , legendarny już za życia saper, kawaler maltański, rycerz i darczyńca Akademii Krakowskiej.
Pochodzący z powiatu tucholskiego szlachcic swoją karierę wojskową rozpoczął w młodym wieku. Szybko zaskarbił sobie zaufanie króla Stefana Batorego: ten posłał go nawet na dwór turecki jako swojego posła - Nowodworski pokonał drogę miedzy Inflantami a Stambułem w zaledwie 15 dni.
W służbie królów Francji
Karierę Nowodworskiego przerwał pojedynek z dworzaninem Batorego: przyszły kawaler uśmiercił królewskiego faworyta, za co dobrowolnie udał się na wygnanie.
Tam służył królom Francji, w kraju nad Sekwaną poznał najnowsze tajniki sztuki wojennej. Z listem polecającym od Henryka IV udał się na Maltę, gdzie przystąpił do kawalerów. Śluby zakonne złożył jednak dopiero w 1605 roku.
Saper smoleński
Po powrocie do kraju służył królowi Zygmuntowi III. Wziął udział w wyprawie smoleńskiej w roku 1609. Oblężenie Smoleńska trwało długo. Mieszkańcy nie chcieli poddać miasta-twierdzy, zaś morale wśród oblegających zaczęło słabnąć. Dowódcy tracili nadzieję na zdobycie bramy Rusi.
Oblegany Smoleńsk, źr. Wikimedia Commons/dp
Bartłomiej Nowodworski, doświadczony żołnierz Rzeczpospolitej, obmyślił fortel: ubrany w maskujący strój (biały w zimie, zielony w lecie), a nawet... psie skóry, na czworaka podczołgiwał się pod mury miasta i sukcesywnie podkładał materiały wybuchowe pod kanałem zakamuflowanym kanałem ściekowym. W sumie harcownikowi udało się podłożyć ilość wystarczającą, by 13 czerwca 1611 zrobić wyłom w murze (przydzielono mu 3 tony prochu). Dzięki temu polskie wojska zdołały zdobyć Smoleńsk.
- Jego zasługi zostały publicznie uhonorowane, Zygmunt III publicznie dziękował Nowodworskiemu - mówiła historyk w audycji "Kronika niezwykłych Polaków" .
03:58 bartłomiej nowodworski - kawaler maltański, wojownik, mecena.mp3 Sylwetkę Bartłomieja Nowodworskiego przedstawia prof. Jolanta Choińska-Mika w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków" (11.04.2002)
Na tym nie kończy się lista brawurowych wyczynów kawalera maltańskiego. Osobiście dowodził oddziałem podczas szturmu na Moskwę w 1618 roku, wraz z podległymi mu ludźmi wkroczył do stolicy państwa carów jako jeden z pierwszych.
Niedoszły reformator szkolnictwa
Trzykrotnie ranny osiadł w kraju. Swoje doświadczenie wojenne wykorzystał opracowując projekt reformy polskiego szkolnictwa wojskowego opartego na kadrze doświadczonych wojskowych i systemie komandorii kawalerów maltańskich. Pomysł nie spotkał się z pozytywnym odzewem.
Darczyńca Akademii
Na zdjęciu: Jakub Sobieski (1666), ojciec przyszłego króla Jana III Sobieskiego, wieloletni przyjaciel Bartłomieja Nowodworskiego, piewca jego legendy, przemawiał na pogrzebie kawalera maltańskiego, źr. Wikimedia Commons/dp
Mimo to Nowodworski postanowił dotować polską młodzież. Stał się fundatorem krakowskiego liceum i jednym z darczyńców Akademii Krakowskiej.
- W latach 1617-1619 poczynił szereg zapisów na rzecz uczelni: przeznaczył spore fundusze na stypendia dla studentów, na działalność wydawniczą uczelni, dla profesorów - mówiła prof. Jolanta Choińska-Mika w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego . - Dlatego też, wielu przyrównywało jego zasługi dla Akademii Krakowskiej do zasług Kazimierza Wielkiego i Jagiełły i często bywa wymieniany po tych władcach, jako trzeci człowiek najbardziej zasłużony dla uczelni.
O Bartłomieju Nowodworskim posłuchaj w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego.
bm
