Historia

Pakt Ribbentrop-Mołotow. "Pojęcie rozbiór Polski jest tu absolutnie zasadne"

Ostatnia aktualizacja: 23.08.2024 06:00
Dokładnie 85 lat temu, 23 sierpnia 1939 roku, III Rzesza i Związek Sowiecki podpisały w Moskwie pakt o nieagresji, który przesądzał o wybuchu II wojny światowej. Dokument zawierał tajny protokół, w którym decydowano m.in. o podziale terytorium Polski.
Wiaczesław Mołotow podpisuje pakt o nieagresji ZSRS z III Rzeszą. Za nim stoi Joachim von Ribbentrop, obok widoczny m.in. Józef Stalin. Moskwa, 23.08.1939 r.
Wiaczesław Mołotow podpisuje pakt o nieagresji ZSRS z III Rzeszą. Za nim stoi Joachim von Ribbentrop, obok widoczny m.in. Józef Stalin. Moskwa, 23.08.1939 r.Foto: PAP/DPA

Zgodnie z zapisami dokumentu, który od nazwisk ministrów spraw zagranicznych obu państw nazywany jest paktem Ribbentrop-Mołotow, III Rzesza Niemiecka i ZSRS zobowiązały się "wstrzymać od wszelkich aktów przemocy, agresywnych działań i ataków wzajemnych".

- Rzecz w sumie bardzo piękna, ale pakt o nieagresji podpisały dwa państwa, które ze sobą nie graniczyły. Jakież tu niebezpieczeństwo wojny? - mówił w audycji Polskiego Radia historyk prof. Paweł Wieczorkiewicz. - Ten pakt sam w sobie był zapowiedzią przyszłej granicy sowiecko-niemieckiej, która mogła mieć miejsce tylko na ziemiach polskich.


Posłuchaj
03:07 postacie i wydarzenia ii wojny światowej (5)___17_05_iv_tr_0-0_cb32db54[00].mp3 O pakcie Ribbentrop-Mołotow opowiada historyk prof. Paweł Wieczorkiewicz. Audycja z cyklu "Postacie i wydarzenia II wojny światowej" przygotowana przez Andrzeja Sowę (PR, 7.01.2005)

 

IV rozbiór Polski

O dokładnym podziale ziem Polski, ale także o losie państw bałtyckich, Rumunii i Finlandii traktował tajny protokół dodany do paktu. Na jego mocy granica Związku Sowieckiego i III Rzeszy miała przebiegać na linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. Z tego powodu pakt określany jest mianem IV rozbioru Polski.

- Rosja chciała odzyskać wszystko to, co utraciła w czasie I wojny światowej. Podobnie zresztą podchodzili do tego Niemcy - tłumaczył w radiowej audycji z 2021 roku historyk prof. Rafał Habielski.

wrzesie  w pr.jpg
Wrzesień 1939 roku w Polskim Radiu. Posłuchaj!

Posłuchaj
08:44 iv rozbiór polski eureka 2021.mp3 O pakcie Ribbentrop-Mołotow opowiada historyk prof. Rafał Habielski. Audycja z cyklu "Eureka" prowadzona przez Dorotę Truszczak (PR, 24.08.2021)

 

"Przyjacielskie porozumienie"

W tajnym protokole Polsce poświęcony był punkt drugi, w którym pisano m.in.:

"Kwestia, czy w interesie obu stron pożądane jest utrzymanie niepodległego państwa polskiego i jakie mają być jego granice, może być ostatecznie rozwiązana w wyniku dalszych wydarzeń politycznych. W każdym razie oba rządy rozwiążą tę kwestię na drodze przyjacielskiego porozumienia".

Ostatecznie o przebiegu sowiecko-niemieckiej strefy wpływów zadecydowało porozumienie z 28 września 1939 roku. Niemcy otrzymali tereny między Wisłą a Bugiem, w zamian Sowieci przejęli Litwę, która początkowo miała przypaść III Rzeszy.

W wyniku "przyjacielskiego porozumienia" Związek Sowiecki obejmował kontrolę nad ponad połową Polski, Litwą, Łotwą, Estonią i rumuńską Besarabią. Stalinowi przypadła w udziale również Finlandia, ale jej całkowite podporządkowanie zakończyło się fiaskiem.

Sojusznicy wiedzieli

Już 24 sierpnia o zapisach tajnego protokołu dowiedział się wywiad amerykański. Wiedzieli o nich także polscy sojusznicy, Wielka Brytania i Francja, którzy zdecydowali, aby nie przekazywać tych informacji Polsce.

- Brytyjczycy i Francuzi wiedzieli, że Sowieci uderzą na Polskę tak szybko, jak będzie to tylko możliwe, i że Polska nie ma żadnych szans obrony, ale nie powiadomili o tym Warszawy. Z ich punktu widzenia postąpili słusznie, bo ta świadomość, że agresja nastąpi także ze wschodu, mogła skłaniać polskich polityków do zaprzestania jakiegokolwiek oporu - mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz.

A to tylko wzmocniłoby pozycję Hitlera.


Agresja sowiecka. 17 września 1939- zobacz serwis specjalny

Wspólny interes

Podpisanie paktu Ribbentrop-Mołotow wywołało niemałą konsternację zarówno wśród sojuszników Hitlera, jak i jego wrogów. Dla Japonii i Włoch współpraca III Rzeszy z ZSRR było pogwałceniem wymierzonego w komunizm paktu antykominternowskiego z 1936 roku oraz paktu stalowego z maja 1939 roku, które zakładały, że o ważnych posunięciach politycznych Hitler będzie informował swych partnerów.

Na Zachodzie z kolei nie chciano dawać wiary w możliwość bliskiej współpracy tych dwóch, do niedawna wrogich sobie państw i ideologii.

- Tymczasem komunizm i narodowy socjalizm okazały się możliwymi do pogodzenia i to w sposób bardzo prosty - mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz. - Na bazie wspólnego interesu. A tym interesem był grób Polski.

mk/th

Czytaj także

1 września 1939. Przytłaczający atak. Dlaczego przegraliśmy wojnę 1939 roku?

Ostatnia aktualizacja: 31.08.2024 05:30
Przewaga technologiczna i liczebna wroga, lepsza strategia armii niemieckiej, opieszałość ze strony sojuszników z Zachodu, wreszcie – cios w plecy zadany przez Armię Czerwoną. Bohaterstwo żołnierzy wojny 1939 roku nie mogło równoważyć wszystkich tych przyczyn klęski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"A więc wojna!". Komunikat Polskiego Radia z 1 września 1939 roku

Ostatnia aktualizacja: 01.09.2024 05:40
Nad ranem hitlerowskie Niemcy napadły na Polskę. Rozpoczęła się II wojna światowa - największy w historii konflikt zbrojny.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Umowa handlowa między ZSRR a III Rzeszą. Pierwszy pakt pomiędzy Hitlerem i Stalinem

Ostatnia aktualizacja: 19.08.2024 05:50
Pakt Ribbentrop-Mołotow został poprzedzony zawarciem umowy dotyczącej wymiany handlowej. Sowieckie surowce były niezbędnym elementem w planie podboju Europy przez III Rzeszę. – Do końca Związek Sowiecki wywiązywał się ze swoich obowiązków handlowych – mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji Polskiego Radia z 1997 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

17 września 1939 roku w sowieckiej propagandzie, czyli próba usprawiedliwienia bezprawia

Ostatnia aktualizacja: 17.09.2024 05:53
Inwazja sowiecka dokonana 17 września 1939 roku była pogwałceniem wszelkich traktatów i konwencji międzynarodowych. Władze Kremla, które miały świadomość dokonywanego przez siebie bezprawia, próbowały usprawiedliwiać swoje czyny poprzez zaklinanie rzeczywistości i zakłamywanie faktów.
rozwiń zwiń