20 września 1942 roku utworzono Narodowe Siły Zbrojne (NSZ). Była to konspiracyjna organizacja wojskowa obozu narodowego, działająca w okresie II wojny światowej. Pierwszym jej komendantem był płk Ignacy Oziewicz ps. "Czesław”.
W skład NSZ weszły organizacje o charakterze narodowym, m.in.: Organizacja Wojskowa Związek Jaszczurczy, Polski Obóz Narodowo-Syndykalistyczny, Narodowo-Ludowa Organizacja Wojskowa, Zakon Odrodzenia Polski, Narodowa Konspiracja Niepodległości oraz część członków Narodowej Organizacji Wojskowej, Bojowej Organizacji "Wschód", Związku Kobiet Czynu, Polskiej Organizacji Zbrojnej, Polskich Wojsk Unijnych, Załogi Partyzantów Wojskowych oraz niektórzy żołnierze Armii Krajowej.
Zwierzchnictwo nad NSZ sprawowała Tymczasowa Narodowa Rada Polityczna. Struktura organizacyjna Narodowych Sił Zbrojnych obejmowała tereny Polski sprzed 1939 roku.
- Była to formacja niebywale skrzywdzona, której przypisano tzw. gębę współudziału z Niemcami, co jest kompletnie nieprawdziwe i kłamliwe – komentuje historyk, Paweł Wieczorkiewicz - NSZ bił się z Niemcami, czasami nawet dzielniej niż Armia Krajowa.
"Wobec przekroczenia przez wojska sowieckie granicy Polski, Rząd Polski w Londynie oraz społeczeństwo polskie w Kraju wyrażają swą niezłomną wolę przywrócenia niepodległości całego terytorium polskiego do granicy na Wschodzie sprzed roku 1939, ustalonej za obustronną zgodą traktatem ryskim (...) Narodowe Siły Zbrojne walczyć będą o przywrócenie Polsce wszystkich Jej ziem wschodnich" - czytamy w rozkazie głównego komendanta płk. Tadeusza Kurcysza "Żegoty” ze stycznia 1944 roku.
Narodowe Siły Zbrojne prowadziły walkę z Niemcami oraz ZSRR. Formacja uznawała Sowietów za głównego wroga Polski. Swoją działalność kierowała również przeciwko Armii Ludowej i partyzantce komunistycznej.
Powstanie NSZ zostało krytycznie przyjęte przez dowództwo Armii Krajowej, które dążyło do zjednoczenia sił podziemia. W marcu 1944 roku zawarto umowę na mocy której oddziały NSZ włączono do AK. Jednak nie wszyscy chcieli się podporządkować rozkazom Armii Krajowej i doszło do rozłamu. Powstało NSZ-AK i odrębne NSZ-ZJ (Związek Jaszczurzy).
Narodowe Siły Zbrojne były organizacją patriotyczną. Przyznanie się do członkostwa w NSZ było w PRL-u niemal jednoznaczne z wyrokiem więzienia. Według Pawła Wieczorkiewicza, tym ludziom nikt nigdy nie oddał sprawiedliwości. Oskarżano ich o wszelkie przestępstwa: mordowanie Żydów i mordowanie komunistów.
Zadaniem Polskiej Partii Robotniczej, utworzonej w 1942 roku była inwigilacja i zwalczanie podziemia niepodległościowego, donoszenie o nim sowieckim władzom wojskowym i na dalszym planie walka z Niemcami.
Wobec posuwania się w głąb kraju oddziałów sowieckich, jednostki Narodowych Sił Zbrojnych przemieściły się w rejony kontrolowane przez zachodnich sojuszników. Mimo że władze NSZ krytykowały ideę Powstania Warszawskiego, jednak w obliczu jego rozpoczęcia, stanęły do walki wspólnie z AK.
Pod koniec 1944 roku NSZ podporządkowały się Narodowej Organizacji Wojskowej. W ten sposób powstało Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, które prowadziło akcje partyzanckie przeciwko NKWD i UB oraz jednostkom UPA. Zwalczane przez władze komunistyczne oddziały NZW walczyły jeszcze do połowy lat pięćdziesiątych XX wieku.
mk
