Ile można wyczytać z nazwiska?

Ostatnia aktualizacja: 19.07.2020 17:19
Jak historycy języka odnajdują w nazwiskach dane na temat pochodzenia osoby, tego czym się zajmowała albo jak wyglądała? Co mówią polskie nazwiska, czy znajdziemy charakterystyczne dla jakiegoś regionu naszego kraju?
zdj. ilustracyjne
zdj. ilustracyjneFoto: pixabay/domena publiczna

jerzy kukuczka pap 1200.jpg
Jerzy Kukuczka - "dyrektor Himalajów"

Skąd wzięły się nazwiska?

W języku polskim znajdziemy bardzo popularne nazwiska, takie jak Wiśniewski, czy Kowalski, albo zdarzają się takie trudne w wymowie i rzadkie. Jaka jest ich geneza i jak można sprawdzić, skąd wzięło się nasze nazwisko? Nazwiska podobnie jak imiona są nazwami własnymi. Nazwiska, mogą nam wiele powiedzieć nie tylko na temat historii języka, ale również na temat historii rodziny. - Moje nazwisko wskazuje na to, że moja rodzina pochodziła z Kresów, z drugiej strony wskazuje również na to, że jest to tzw. nazwisko przezwiskowe - mówiła dr Monika Kresa. 


Posłuchaj
10:56 _PR4_AAC 2020_07_18-12-08-34.mp3 Skąd wzięły się nasze nazwiska? (Klucz kulturowy/Czwórka)

 

shutterstock prl kontrola drogowa milicja 1200.jpg
Ucieczka na Zachód. Jak Polacy przekraczali żelazną kurtynę?

Kiedy zaczęliśmy ich używać?

Jak wskazywała wiele nazwisk ma charakter przezwiskowy. Kiedy ktoś miał dużą głowę nazywano go "głowaczem" lub "głowackim", właściciel dużego nosa był "nosalem", "nosaczem", a później "nosowskim". Ta tradycja towarzyszy nam do dziś, ponieważ mamy podobne motywacje do tworzenia przezwisk. Prawnie zaczęliśmy stosować nazwiska dopiero na przełomie XVII i XVIII wieku, ale używaliśmy ich już wiele wieków wcześniej. Dopiero zaborcy wprowadzili na terenie Polski obowiązek noszenia nazwisk, choć nazwiska w Polsce powstawały już ok. XIII wieku. 

Mówi o korzeniach i pochodzeniu

Najpierw zaczęły się pojawiać w wyższych klasach społecznych. Na początku używała ich szlachta i bogate mieszczaństwo, na samym końcu chłopi. W pewnym momencie potrzeba dokładniejszej identyfikacji okazała się koniecznością. Określały nas jako jednostki, podkreślały przynależność do rodu (nazwiska odojcowskie, choć zdarzały się i odmadczyne tzw. nazwiska matronimiczne, choć były znacznie rzadsze), albo miejscowości. Zwłaszcza te pierwsze są domeną nazwisk słowiańskich. 

***

Tytuł audycji: Klucz Kulturowy

Prowadzi: Justyna Majchrzak

Goście: dr Monika Kresa (Zakład Historii i Dialektologii Języka Polskiego UW)

Data emisji: 19.07.2020

Godzina emisji: 15.18

ac


Czytaj także

Grafologia. Charakter pisma jest jak odcisk palca

Ostatnia aktualizacja: 08.12.2016 16:06
- W piśmie wyrażamy siebie i naszą osobowość. Co ciekawe, kiedy my się zmieniamy, rozwijamy, nasz charakter pisma ewoluuje wraz z nami - tłumaczyła dr Zuzanna Górska-Kanabus.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jod - czy naprawdę jest nam niezbędny?

Ostatnia aktualizacja: 13.07.2020 14:20
Po odżywczą dawkę jodu warto wybrać się zwłaszcza nad polskie morze. I lepiej zrobić to zimą, niż latem. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Biebrza się odnawia!

Ostatnia aktualizacja: 13.07.2020 20:09
Jeszcze kilka miesięcy temu, wiosną byliśmy świadkami ogromnych pożarów, które pochłonęły hektary bagien oraz mokradeł największego parku narodowego w Polsce, czyli Biebrzańskiego Parku Narodowego. Towarzyszyła nam wówczas susza, jakiej dotąd jeszcze nigdy nie widzieliśmy, co dodatkowo powodowało, że zagrożenie było jeszcze większe.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Czy zabraknie nam krwi?

Ostatnia aktualizacja: 13.07.2020 21:32
W czasie wakacji zazwyczaj zaczyna brakować krwi: dawcy wyjeżdżają na wakacje, więcej podróżujemy, jest więcej wypadków komunikacyjnych. Pandemia także zastopowała proces oddawania krwi. Liczba krwiodawców zmniejszyła się od 30 – 50%. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Po co są komary?

Ostatnia aktualizacja: 14.07.2020 18:40
 Rozpoczął się wyjątkowo intensywny sezon na komary, więc pojawia się w nas irytacja i pytanie - po co nam właściwie komary w ekosystemie? Co stałoby się, gdyby naprawdę ich zabrakło? 
rozwiń zwiń