27 sierpnia 1856 urodził się Iwan Franko, poeta, prozaik, dramaturg, krytyk literacki i historyk literatury, który ogromną erudycją imponował współczesnym. Swoją pracowitość potwierdził astronomiczną liczbą pięciu tysięcy pozycji bibliograficznych. Nawiązał też żywe kontakty z ruchem ludowym i robotniczym w ówczesnej Galicji stając się największym, po Tarasie Szewczence, ukraińskim twórcą i działaczem.
Socjalista naukowy
Przyszedł na świat w chłopskiej rodzinie pod Drohobyczem. W bardzo trudnych warunkach zdobył humanistyczne wykształcenie na Uniwersytecie Lwowskim, dziś noszącym jego imię. Od wczesnej młodości kształtował swoje przekonania w harmonii z radykalną myślą społeczną i socjalistycznym światopoglądem.
Iwan Franko pod zarzutem socjalistycznych sympatii został aresztowany w 1878 roku. Po opuszczeniu więzienia zaczął na poważnie studiować socjalizm naukowy, a nawet przetłumaczył na język ukraiński fragmenty "Kapitału" Marksa. Już wtedy opowiadał się za braterskim współżyciem wszystkich narodów zamieszkujących Galicję.
Sprzeciw humanisty
Skazany za swoje poglądy na faktyczną banicję ze Lwowa, udał się w rodzinne strony, gdzie podjął ryzykowną działalność agitatorską wśród tamtejszych robotników naftowych. Tam z bilska poznał galicyjską nędzę. Jego doświadczenia z tego okresu znalazły swoje odbicie w przyszłej twórczości.
Pisał w tym czasie coraz więcej. Powstawały powieści, opowiadania, wiersze, pamflety i artykuły. Pisał i drukował w języku ukraińskim i polskim. Jego pisarstwo było buntem literata-humanisty przeciwko feudalnemu ustrojowi Galicji. Jego celem była obrona interesów klasy robotniczej i ludu wiejskiego.
Przyjaciel Polski
Iwan Franko jako odwieczny przyjaciel Polaków cenił wysoko polską literaturę i utrzymywał serdeczne stosunki z wybitnymi polskimi pisarzami tamtych czasów. Stałe i coraz częstsze manifestacje przyjaźni polsko-ukraińskiej spowodowały, że konserwatywni wydawcy ówczesnych pism ukraińskich we Lwowie zrezygnowali ze współpracy z autorem przychylnym socjalistom i Polakom.
W roku 1887 polscy przyjaciele podali mu pomocną dłoń. Na ich propozycję Iwan Franko związał się na dziesięć lat z redakcją polskiego dziennika "Kurier Lwowski". Jednocześnie wraz Bolesławem i Marią Wysłouchami zaczął stawiać podwaliny pod pierwszą postępową chłopską organizację polityczną w Galicji. Konsekwentnie opowiadał się przeciwko zaostrzaniu walk narodowościowych na tym terenie.
Działalność polityczna ściągała na niego czasami nienawiść i szykany ze strony obu narodowości. Nagonka ta spowodowała, że coraz bardziej zamykał się w pracy naukowej i literackiej. Ostatnie lata życia spędził w przygnębieniu i ciężkiej chorobie. Zmarł we Lwowie 28 maja 1916.
mjm