Historia Białorusi. Część 1: Od Rogwołoda do Powstania Styczniowego

Pierwsze wzmianki o ziemiach białoruskich wiążą się z przybyciem na te ziemie drużyny Waregów (skandynawskich wikingów). Pierwszy historyczny władca Białorusi, Rogwołod, przybył zza morza i założył gród Połock. Jego brat, Tur, popłynął wzdłuż Dniepru i Prypeci i założył gród Turów.

- Rogwołod wdał się w walkę pomiędzy Rurykowiczami – Włodzimierzem i Jaropełkiem. W wyniku tej walki Rogwołod stracił życie, zaś jego córka, Rogneda, została pod przymusem żoną Włodzimierza. Od ich syna, Iziesława, pochodzi dynastia Rogwołodowiczów, panujących w Połocku. Najsłynniejszym przedstawicielem dynastii był Wsiesław Czarodziej – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Białoruś".

Na jego panowanie przypada szczytowy okres władztwa księstwa połockiego. Wsiesław rywalizował nawet o dominację nad Kijowem, skąd przegonił go popierający konkurenta polski król Bolesław Śmiały. Podobnie, jak w Królestwie Polskim, również i księstwo połockie zostało osłabione przez decyzję władcy o podziale państwa między synów. Rozbicie dzielnicowe osłabiło strukturę polityczną ziem białoruskich i doprowadziło do ingerencji państw ościennych.

Pod panowaniem litewskim

- W połowie XIII wieku pojawia się na Białorusi pierwszy litewski władca, Mendog, który osiadł w Nowogródku i przyjął nawet koronę królewską – mówił prof. Oleg Łatyszonek. - To z czasów Mendoga pochodzi pierwszy zapis nazwy Biała Ruś, jeszcze po łacinie jako Russia Alba.

Panowanie Mendoga i jego syna, Wojsiełka, zakończyła śmierć ich obu w walkach wewnętrznych, z których zwycięsko  wyszła dynastia Giedymina. Jego synowie  - Kiejstut i Olgierd – podzielili się władzą nad Wielkim Księstwem Litewskim. Kiejstut bronił zachodu, Olgierd kierował ekspansją na wschodzie.

WIĘCEJ NA TEMAT BIAŁORUSI ZNALEŹĆ MOŻNA NA STRONIE RAPORT BIAŁORUŚ >>>>>

W unii z Królestwem Polskim

- Giedyminowicze nie byli w stanie zwyciężyć Moskwy, nowego lidera ziem ruskich, ani utrzymać władzy nad swoją częścią Rusi. Stąd też szukali ratunku w unii z Polską i chrzcie w obrządku zachodnim – wyjaśniał historyk.

Związek z Polską oznaczał przeniknięcie na ziemie białoruskie kultury Europy Zachodniej. Wówczas pojawił się tam gotyk,  a później humanizm i odrodzenie. Najwybitniejszym białoruskim przedstawicielem renesansu był Franciszek Skaryna, absolwent Akademii Krakowskiej, drukarz i tłumacz Biblii na język starobiałoruski.

Unia brzeska - narodziny Kościoła unickiego

- Z drugiej strony, nieustannie trwała walka prawosławnych o równouprawnienie z katolikami. Szczególnie nasilona po unii brzeskiej w 1596 roku – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek.

Konflikty wewnętrzne i zewnętrzne

- W XVII wieku Ruś dzieliła się na Wielką (Moskwa), Małą (Ukrainą) i Białą (Białoruś). Białoruś padła ofiarą straszliwej wojny wywołanej powstaniem Chmielnickiego i rosyjską interwencją. Zginęła połowa ludności – podkreślał historyk.

Ruina gospodarcza kraju, wywołana przez ponad sto lat krwawych wojen, niosła za sobą zastój kulturalny. Język białoruski w 1696 roku stracił status języka urzędowego.

- Pod koniec XVIII wieku naród białoruski był narodem chłopskim. Białoruska elita przyjęła polską kulturę, język białoruski przetrwał w warstwach niższych – wyjaśniał gość Andrzeja Sowy.

Pod carskim panowaniem

Narastające na tym tle konflikty kulturowo-wyznaniowe były dodatkowo podsycane przez zewnętrzne mocarstwa, dążące do rozbiorów Polski. Rozpoczęła się walka o rząd białoruskich dusz.

- Już w czasie insurekcji kościuszkowskiej powstańcy pisali patriotyczne pieśni po białorusku i odezwy  powstańcze wzywające do walki z Moskalami. Co ciekawe, Tadeusz Kościuszko stał się bohaterem białoruskiego folkloru, który wyzwoliłby chłopów, gdyby nie opór szlachty i moskiewska przemoc – mówił prof. Oleg Łatyszonek.

W czasie wyprawy Napoleona na Moskwę, pierwowzory Mickiewiczowskiego księdza Robaka infiltrowały ziemie białoruskie, by przekonać tutejszą ludność o potrzebie wsparcia Bonapartego.

- Napoleon po zajęciu Witebska ogłosił w tym mieście utworzenie tymczasowego rządu Białej Rusi. Co ciekawe, było to pierwsze białoruskie państwo utworzone pod tą nazwą, ale nie weszło do białoruskiej tradycji politycznej. Utonęło w mroku dziejów jako krótki epizod epoki napoleońskiej – podkreślał historyk.

Upadek powstania listopadowego przyniósł intensywną rusyfikację nie tylko na ziemiach Królestwa Kongresowego, ale także ziem wcielonych bezpośrednio do Rosji. Car Mikołaj I przeprowadził kasatę unii brzeskiej w 1839 roku. Rok później wycofał z użytku Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego.

 - Likwidacja unii kościelnej miała fundamentalne znaczenie dla przyszłości Białorusi, przeciwstawiła bowiem prawosławne chłopstwo katolickiej szlachcie – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek. - Skutki tego posunięcia widoczne były już w czasach Powstania Styczniowego, które na Białorusi nosiło pewne cechy religijnej wojny domowej. Powstanie Styczniowe ma na Białorusi wymiar tragiczny: podzieliło społeczeństwo na wiele pokoleń. Odtąd zadaniem białoruskiego ruchu narodowego było połączenie tych dwóch skłóconych części narodu.

***

Polskie Radio - Serwisy specjalne dla Białorusi

Zarząd Polskiego Radia podjął decyzję o pilnym zmodyfikowaniu obowiązującej ramówki i wprowadzeniu na antenie Programu 1 Polskiego Radia specjalnych serwisów informacyjnych w języku białoruskim, które będą poświęcone obecnej sytuacji w tym kraju. Dzięki należącym do PR S.A. nadajnikom Radiowego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim, Program 1 jest dostępny z "powietrza" na falach długich o częstotliwości 225 kHz na terenie prawie całej Europy i pokrywa zasięgiem całe terytorium Białorusi.

Specjalne serwisy informacyjne przygotowywane przez Sekcję Białoruską redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy są emitowane 3 razy dziennie: rano po godzinie 6.30, w magazynie "W samo południe" po godzinie 12.00 oraz wieczorem po godzinie 22.00 w magazynie "Polska i Świat". 

bm