Orson Welles. "Kino było dla niego wspaniałą zabawą"

6 maja 1915 roku urodził się Orson Welles – aktor, reżyser, twórca słuchowisk radiowych, który dzięki "Obywatelowi Kane’owi" wszedł na zawsze do historii kina.

Atak Marsjan na Ziemię

Lotny umysł Orsona Wellesa szybko objawił się światu. Jako 16-latek grał już główne role w przedstawieniach dublińskiego Gate Theatre. W 1937 wraz z Johnem Housemanem otworzył w Nowym Jorku słynny Mercury Theatre.

30 października 1938 Orson Welles wpędził w panikę prawie całą Amerykę. Nadał słynne słuchowisko według powieści Herberta Georga Wellsa "Wojna światów". Ludzie byli przekonani, że słuchają nadawanych przez spikera rzeczywistych komunikatów z ataku Marsjan na Ziemię. Panika była tak ogromna, że kilka osób zmarło nawet na zawał serca.

– Wtedy ten 23-latek uwierzył chyba w to, że jest naprawdę genialnym człowiekiem – podkreślał krytyk filmowy Waldemar Chołodowski w aud. Ireny Eichler z 1997 roku.

"Obywatel Kane"

Geniusz Wellesa ukazał się w filmach, które później przez wiele lat realizował. Najsłynniejszy - "Obywatel Kane" – do dziś uznawany jest za jeden z najlepszych filmów w historii kina. – To był przełom w dziejach kina – zaznaczała krytyk filmowa Maria Oleksiewicz w aud. Ireny Eichler. – Ekscytujący film. Nigdy przedtem czegoś takiego nie było.

Kiedy miał 25 lat, wytwórnia RKO udostępniła mu swoje studia i podpisała z nim niewyobrażalny, jak na tamte czasy, kontrakt opiewający na 150 tys. dolarów.

– Orson Welles, kiedy wszedł do wytwórni i zobaczył, co go czeka: że ma ekipę, kamery, powiedział, że kino jest najpiękniejszą zabawką elektryczną, jaką kiedykolwiek ofiarowano małemu chłopcu – mówiła Oleksiewicz. – Kino było dla niego wspaniałą zabawą.

Co ciekawe, "Obywatel Kane" nie był wcale sukcesem kasowym, a Welles tym samym wystawił na próbę zaufanie wytwórni. Reżyser podjął się też prób, bardzo udanych, ekranizacji klasycznych dzieł: "Makbeta" i "Otella" według Szekspira czy "Procesu" Kafki.

Odcinając kupony od sukcesu

Sukcesy w życiu zawodowym nie przełożyły się na powodzenie w życiu prywatnym. Aktor miał trzy żony i czworo dzieci. – Spalające go ambicje powodowały, że okropne było jego życie prywatne – mówił Waldemar Chołodowski.

Sława, na którą zapracował sobie w bardzo młodym wieku Orson Welles, nie opuszczała go do końca życia. Niestety, kolejne jego dzieła nie charakteryzowały się takim kunsztem, jak te z początku kariery. Słynny Welles był angażowany później do charakterystycznych ról w filmach niskiej klasy artystycznej. – Jego ekstrawagancja byłaby również nie do przyjęcia dla dzisiejszego świata filmowego – oceniał Waldemar Chołodowski.

– Welles mając 40 lat osiągnął 170 kilogramów wagi – mówiła Anna Semkowicz w swojej audycji w 1985 roku. – Kochał, jadł, wszystko nad miarę. W wieku 50 lat jego dzienną porcję stanowiło: 20 cygar, butelka koniaku, butelka czerwonego wina, kilka kieliszków kweresu i parę szklanek tequili. Kochał żyć i to też stanowi część jego legendy.

Za wkład w kinematografię światową otrzymał w 1966 roku nagrodę na Festiwalu Filmowym w Cannes, a 4 lata później został nagrodzony Oskarem za całokształt twórczości. W 1982 roku wyróżniono go nagrodą specjalną Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Wenecji. Zmarł 10 października 1985 w Hollywood.

mb