Bułat Okudżawa. "Śpiewał głosem, który przechodzi człowiekowi przez serce"

Agnieszka Osiecka tak wspominała koncert Okudżawy w Moskwie: "siedzieliśmy wszyscy, skuleni, wokół pianina, w łopocie serca, w przejmującej radości, w cieple ludzkim, ba - gorąco ze szczęścia nam było - i Bułat nam śpiewał swoje piosenki głosem, który przechodzi człowiekowi przez serce - jak przez głośnik - jakby to serce nasze samo śpiewało...".

Urodził się 9 maja 1924 roku. Sam uważał się głównie za prozaika historycznego i wyrzekał się swojego oblicza piosenkarza. Jednak publiczność pokochała go właśnie jako barda.

Trudne dzieciństwo

Wychował się bez rodziców w domu babki. Ojciec został rozstrzelany w 1937 roku, a matka spędziła 18 lat w łagrze. W 1942 roku został wysłany na front. W 1950 roku skończył eksternistycznie studia i rozpoczął naukę w szkole. Sześć lat później w Moskwie rozpoczął swoją karierę. Swoimi wierszami zaczął dzielić się najpierw wśród przyjaciół, a później w szerszym gronie. Zawsze towarzyszyła mu gitara.

– Okudżawa jako wykonawca i autor piosenek jest nieprześcigniony i to już jest trwała wartość kultury rosyjskiej i nikt go stamtąd nie usunie, bo trudno o kogoś lepszego – podkreślał tłumacz twórczości Okudżawy Ziemowit Fedecki w audycji "Piosenkarz czy literat" nadanej w 1974 roku.

Mistrz poezji śpiewanej

Grał na gitarze i pisał wiersze od dzieciństwa. Często wykonywał je w gronie przyjaciół, którzy zachęcili Okudżawę do występów publicznych. W Związku Radzieckim działały "Kluby piosenki amatorskiej", na które władze patrzyły niechętnie, bo ten rodzaj twórczości wymykał się cenzurze - piosenek nie trzeba było drukować. Wkrótce jego liryczne piosenki zyskały mu sporą popularność, co nie podobało się organom partyjnym. W końcu Okudżawa został wykluczony z partii za „postępowanie niegodne komunistycznego pisarza". Odtąd jego twórczość przez wiele lat drukowana była tylko w drugim obiegu.

Jego twórczość drukowana była tylko w drugim obiegu. Akcję powieści historycznych osadzał w XIX wieku, a jego bohaterowie walczyli w nich z tyranią – w ten sposób w przenośni mówił o sytuacji politycznej w ZSRR. Poezję Okudżawy drukowano też poza oficjalnym obiegiem. Dominuje w niej klimat zadumy, smutku, refleksji nad ludzkim losem.

– Później Okudżawa na długie lata powrócił do swojej poezji i osiągnął mistrzostwo właśnie jako piosenkarz – mówił tłumacz Ziemowit Fedecki. – Nawet tekst słaby literacko staje się u niego ogromnie interesującym wydarzeniem scenicznym, małym dramatem.

Człowiek legenda

– Był to bardzo miły, ludzki człowiek, skromny, bardzo lubiany – wspominał Fedecki. – Bywałem na jego koncertach, na które po kilka tysięcy osób tłoczyło się, mimo że sale były wielkie.

Bułat Okudżawa był bardzo popularny również w Polsce. Chętnie tłumaczono i czytano jego utwory. Sam Okudżawa przyjaźnił się z Agnieszką Osiecką. Po jego śmierci, 12 czerwca 1997 w Paryżu, Jacek Kaczmarski wykonał piosenkę "Pożegnanie Okudżawy", zaś Andrzej Sikorowski napisał utwór "Żal za Bułatem O.".

– Moje pieśni, które dawniej pisałem, przypominają bardzo moją prozę – mówił o swojej twórczości Bułat Okudżawa. – Proza dla mnie to taka sama pieśń, tylko nieco dłuższa, tyle tylko, że bez muzyki i rymów. I tam i tu, głównym bohaterem jestem zawsze ja.

O polskich bardach więcej informacji znajdziesz w serwisie specjalnym Polskiego Radia 

pieśni  niepokornych.polskieradio.pl

mb/PAP