Niestety kwestie te nie są precyzyjnie zapisane w polskim prawie. Jednakże osoba, która uważa, że została niesprawiedliwie potraktowana przez pracodawcę ma narzędzia, aby dochodzić swoich praw.
Z problemem zgłosiła się do nas słuchaczka, której obniżono premię uznaniową za ostatni przepracowany okres. Pracodawca nie ukrywał, że miało to związek ze złożonym wypowiedzeniem po zakończeniu tego okresu. Czy pracodawca miał prawo tak postąpić?
Premia czy nagroda?
− Nie powinno się operować pojęciem premia uznaniowa, bo taki charakter mają nagrody - zaznacza inspektor Sobiesław Jareczek z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Warszawie.
Nagroda jest dobrowolna, pracodawca nie ma obowiązku jej wypłacać. Natomiast premia (regulaminowa) musi być określona w stosownym regulaminie wynagradzania bądź premiowania. Jeżeli pracownik spełni stawiane wobec niego wymagania, nic nie powinno stać na przeszkodzie, aby otrzymał dodatkowe świadczenie.
Regulamin albo umowa, to podstawa
Jak wyjaśnia Marek Lewandowski, rzecznik prasowy Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność", w procesie nagradzania i wynagradzania pracownika, istotną rolę odgrywają regulacje wewnątrzzakładowe.
− To wszystko zależy od regulaminu, nawet jeśli jest premia uznaniowa, ona też musi mieć swój regulamin, a jeżeli go nie ma, zasady jej otrzymania muszą być zawarte w umowie o pracę - mówi Marek Lewandowski.
Kodeks pracy o regulaminach wypłacania premii, ale tylko w dużych firmach
Sobiesław Jareczek dodaje jednak, że Kodeks pracy reguluje tę kwestię w ograniczonym zakresie. Regulamin zaś musi być, o ile pracodawca zatrudnia co najmniej 50 pracowników.
Sąd Najwyższy o premiowaniu
W świetle przepisów prawa, premia uznaniowa jest rodzajem nagrody, o której przyznaniu decyduje pracodawca wedle własnego uznania.
Jednakże orzecznictwo w tej kwestii nie jest jednoznaczne. Sąd Najwyższy, wyrokiem z 8 czerwca 1977 roku (Sygn. I PR 175/76), stwierdził, że uznaniowy charakter nagrody polega na tym, że pracodawca swobodnie decyduje o jej przyznaniu oraz jej wysokości.
Niemniej jednak, Sąd Najwyższy, wyrokiem z 28 października 2014 roku (Sygn. I PK 45/14) uznał, że można skutecznie dochodzić swoich praw przed Sądem Pracy. W efekcie czego pracodawca na podstawie regulaminu wynagrodzeń musiał wypłacić pracownikowi należną mu premię.
Jak dochodzić swoich praw?
Podobnego zdania są Sobiesław Jareczek i Marek Lewandowski. Według nich, jeżeli spełniono kryteria wymienione w regulaminie wynagradzania, a mimo to pracownik nie otrzymał stosownego wynagrodzenia za swoją pracę, sprawę można skierować na drogę sądową. Rozpatrując taki pozew, sąd w pierwszej kolejności posiłkuje się wewnętrznymi przepisami dotyczącymi wynagradzania w firmie.
- W razie spełnienia przez pracownika przesłanek określonych w przepisach płacowych, należy uznać nagrodę za świadczenie obowiązkowe, zatem za premię. Nawet w wypadku, gdy zostało ono nazwane nagrodą - wyjaśnia Sobiesław Jareczek.
W przypadku braku takiego dokumentu - jak dodaje Marek Lewandowski - można powoływać się na nierówne traktowanie bądź wręcz dyskryminację w stosunku do innych zatrudnionych.
Pomóc może też związek zawodowy
Pomóc w dochodzeniu swoich praw mogą także związki zawodowe. Jak mówi rzecznik "Solidarności", dysponują one narzędziami prawnymi, służącymi do obrony interesu pracownika, bowiem pracodawca chcąc obniżyć zatrudnionej osobie premię, czy też wynagrodzenie, powinien zgłosić taki zamiar do związku, w którym jest on zrzeszony.
Dodatkowo, przy wprowadzeniu regulaminu wynagradzania i premiowania należy uzgodnić jego treść z działającymi w przedsiębiorstwie organizacjami pracowniczymi.
Co zatem uczynić, gdy nie jesteśmy pewni swoich pieniędzy?
Pracodawca nie może zatem bezpodstawnie obniżać bądź odbierać premii. Pracownika chronią przepisy Kodeksu pracy, związki zawodowe, a także regulaminy wewnątrzzakładowe.
Kłopot w tym, że nie każdy pracodawca jest zobligowany do tworzenia regulaminu wynagrodzenia. Niestety w mniejszych przedsiębiorstwach dochodzenie swoich praw może być utrudnione.
Jednocześnie warto zadbać, by wszelkie premie, nagrody oraz kryteria ich otrzymywania były precyzyjnie opisane w umowie o pracę.
Mateusz Szarecki