Logo Polskiego Radia
Polskie Radio
Michał Czyżewski 03.09.2014

Jak Sienkiewicz doszedł do "Trylogii", czyli negatywne skutki pozytywizmu

Młody Henryk Sienkiewicz był aktywnym twórcą pozytywistycznym. Jako jeden z pierwszych zaczął tracić złudzenia, że program tego nurtu może coś zmienić. Odwrócił się od niego, co niektórzy mieli mu potem za złe.
Henryk Sienkiewicz sportretowany przez Kazimierza PochwalskiegoHenryk Sienkiewicz sportretowany przez Kazimierza PochwalskiegoWikimedia/CC
Posłuchaj
  • O pierwszych próbach pisarskich w czasach studiów i staraniach młodego Sienkiewicza o udział w powstaniu, aud. dr Piotra Dmitrowicza i Andrzeja Sowy z cyklu "Mieć 19 lat". (PR, 16.09.2005)
  • Dr Eligiusz Szymanis o okolicznościach powstania Trylogii Henryka Sienkiewicza
  • O "Panie Wołodyjowskim" Henryka Sienkiewicza mówią: historyk literatury polskiej prof. Stefan Treugutt i Aleksander Wiktor Piotrowski "Sto książek - sto rozmów". (PR, 10.04.1988)
  • O "Potopie" Henryka Sienkiewicza mówią: historyk literatury polskiej prof. Stefan Treugutt i Aleksander Wiktor Piotrowski "Sto książek - sto rozmów". (PR, 27.03.1988)

Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja 1846 r. w Woli Okrzejskiej. Od 1855 r. związany był z Warszawą, gdzie chodził do gimnazjum. Jak zauważył dr Piotr Dmitrowicz, nie przykładał się do większości przedmiotów, za to bardzo dużo czytał i świetnie znał historię. Jako 17-latek chciał wziąć udział w powstaniu styczniowym, lecz nie dopuszczono go do walki ze względu na wiek.

Pisarski życiorys Sienkiewicza zapoczątkowała twórczość w duchu pozytywistycznym. Gdy jednak po dekadzie stało się jasne, że program pozytywizmu, skądinąd słuszny w założeniach, nie jest skuteczny w sytuacji, w jakiej znajdował się naród polski bez własnego państwa, twórca odwrócił się od niego. – Uznał, że zadaniem pisarza jest budowania wizji moralnej, wizji mitycznej – mówił dr Eligiusz Szymanis, literaturoznawca z UW.

Druk "Ogniem i mieczem" rozpoczął się 2 maja 1883 r. Odcinki kolejnych części "Trylogii" drukowane były w prasie przez pięć lat. Począwszy od 1884 co dwa lata ukazywały się książkowe wersje powieści. W końcu 1888 r. ukazał się "Pan Wołodyjowski", ostatni tom cyklu. Lata, w których Sienkiewicz tworzył swoje najpopularniejsze dzieło, były trudnym momentem w życiu pisarza. W trakcie pisania "Potopu" stracił ukochaną żonę - Marię z Szetkiewiczów, która zmarła z powodu gruźlicy.

mc