Utworzenie związku wykonującego część zadań publicznych od lat postulują samorządy konurbacji katowickiej. Prace nad rządowym projektem ustawy Sejm rozpoczął 10 lutego br., kierując go do komisji. 21 lutego projekt rozpatrzyły połączone sejmowe komisje administracji i spraw wewnętrznych oraz samorządu terytorialnego i polityki regionalnego. Drugie czytanie odbyło się w środę, tego dnia połączone komisje rozpatrzyły też poprawki.
Za przyjęciem projektu ustawy o związku metropolitalnym dla woj. śląskiego głosowało w czwartek 432 posłów; 1 był przeciw, 6 posłów wstrzymało się od głosu.
Sprawozdawca komisji poseł Jerzy Polaczek (PiS) akcentował, że obecny rządowy projekt "jest dobrym fundamentem prawnym kształtującym i decydującym w sposób istotny o przyszłości regionu, a przede wszystkim jest działaniem na rzecz jego przebudowy". "Jestem pewien, że wspólnota miast tworzących przyszły związek metropolitalny dobrze wykorzysta tę historyczną szansę" - zadeklarował.
Przygotowany przez MSWiA projekt dla woj. śląskiego ma zastąpić obowiązującą, przyjętą przez rząd PO-PSL i podpisaną przez prezydenta Andrzeja Dudę ustawę z 2015 r. o charakterze uniwersalnym. Według rządu, zawiera ona szereg wad.
Obecna ustawa nie została wdrożona, ponieważ rząd nie przyjął wymaganych przez nią rozporządzeń. Zgodnie z jej założeniami, metropolia miała powstać w woj. śląskim 1 stycznia 2017 r. Przedstawiciele rządu deklarują jednak wolę, aby powstała ona 1 lipca 2017 r., a zaczęła działać 1 stycznia 2018 r.
Aby to ułatwić, Sejm przyjął w czwartek jako jedyną wniesioną przez klub PiS poprawkę skracającą okres vacatio legis ustawy - z 14 dni od ogłoszenia do dnia następującego po dniu ogłoszenia. Wnioskodawca, poseł Polaczek argumentował, że wszystkie zainteresowane samorządy śledzą prace nad projektem i pracują nad niezwłocznym wdrożeniem przyszłej ustawy – skrócenie vacatio legis pozwolić ma też samorządom lepiej wpisać się w obecnie przewidywane ustawą terminy tworzenia metropolii.
Zmiana terminu na 30 czerwca
Procedura przyjęta w obecnym projekcie przewiduje, że związek tworzy rozporządzeniem Rada Ministrów, co - jak zakładano pierwotnie - powinno nastąpić do 31 marca. Wobec sygnałów m.in. części samorządów i opozycji, że miasta nie zdążą w takim terminie przeprowadzić w tym roku wymaganych formalności, po pierwszym czytaniu komisje przyjęły m.in. poprawkę zmieniającą termin wydania rozporządzenia na 30 czerwca.
Wobec głosów samorządów także projektowany termin zwołania pierwszego posiedzenia zgromadzenia tworzonego związku został wówczas przez komisje wydłużony - z jednego do dwóch miesięcy (od utworzenia związku). Z kolei z powodu założenia, że ustawa zostałaby opublikowana na przełomie marca i kwietnia, termin trzech miesięcy na wyrażenie opinii m.in. przez samorządy zainteresowane utworzeniem związku - po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami - został przez komisje skrócony do dwóch miesięcy.
W trzecim czytaniu Sejm odrzucił m.in. wnioski mniejszości zmierzające do zachowania uniwersalności ustawy. Poseł Polaczek argumentował, że zawarty w ustawie zestaw instrumentów jest przede wszystkim dostosowany do szczególnej sytuacji urbanistyczno-administracyjnej całej konurbacji śląskiej. Za nieporozumienie uznał oczekiwanie, że rozwiązania uniwersalne z obowiązującej ustawy miałyby służyć w sposób spójny także innym inicjatywom tego typu.
Szef MSWiA Mariusz Błaszczak argumentował w Sejmie, że w Polsce istnieją dwie metropolie: warszawska i śląska. Zapowiedział, że opracowane zostaną także inne rozwiązania dla pozostałych ośrodków, będących aglomeracjami.
"Największe niebezpieczeństwo"
Zgodnie z rekomendacją połączonych komisji, Sejm odrzucił ponadto inne poprawki współtwórcy ustawy z 2015 r. - posła Marka Wójcika (PO). Za „największe niebezpieczeństwo” w proponowanej przez rząd procedurze tworzenia metropolii uznał on ustanowienie progu minimalnej liczby jej mieszkańców na 2 mln osób (motywował to liczebnością zainteresowanych metropolią miast regionu). Wójcik zgłosił tu poprawkę obniżającą próg do miliona mieszkańców.
Odnosząc się do poprawki Wójcika, wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Sebastian Chwałek mówił na środowej komisji, że osiągnięcie przez gminy zainteresowane metropolią łącznej liczby 2 mln mieszkańców jest niezagrożone. Podkreślił, że tak ustalone kryterium wynika z woli rządu i zainteresowanych samorządów, by metropolia była silna.
Również przewodnicząca Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, prezydent Zabrza Małgorzata Mańka-Szulik akcentowała przed połączonymi komisjami, że liczba 2 mln mieszkańców jest „niezagrożona” i będzie „świadczyła o metropolii”. Według danych GZM, uchwały o woli przystąpienia do związku metropolitalnego podjęło w styczniu 2016 r. - na bazie obowiązującej ustawy - 25 gmin, które zamieszkuje ok. 2,15 mln mieszkańców. Było jednak wśród nich 85-tysięczne Jaworzno, które nie chce przystąpić do związku.
Sejm odrzucił też poprawkę zakładającą utworzenie drogi wyjścia gmin członkowskich z metropolii. Chwałek przypominał podczas obrad komisji, że obecnie projekt nie zakłada możliwości opuszczenia metropolii – zgodnie bowiem z oceną rządu i samorządów wyjście którejś gminy zagrażałoby jej trwałości. Wiceminister zaznaczył, że w drastycznej sytuacji – rozpadu metropolii – parlament może znowelizować ustawę.
Odrzucone poprawki klubu Kukiz'15
Inne, również odrzucone poprawki wiązały się z zastrzeżeniami opozycji dotyczącymi umieszczonego w projekcie obowiązku przygotowania przez samorząd Katowic, który będzie odpowiedzialny za proces tworzenia przyszłej metropolii, dwuletniego planu jej dochodów i wydatków, załączanego do wniosku o jej utworzenie.
Nie przeszła też poprawka opozycji skreślająca przepis zakładający uchylenie obowiązującej ustawy o związkach metropolitalnych (dla woj. śląskiego obowiązywałaby wówczas ustawa szczególna; dla pozostałych potencjalnych metropolii – ustawa uniwersalna).
Sejm odrzucił też dwie poprawki zgłoszone przez klub Kukiz'15. O pierwszej - przewidującej rozszerzenie zakresu zadań metropolii o związane z turystyką i kulturą fizyczną, w tym obejmujące tereny rekreacyjne i urządzenia sportowe - wiceminister Chwałek podczas obrad komisji mówił, że to zakres nieuzgodniony z samorządowcami. Przypomniał, że takie kompetencje w świetle ustawy gminy będą mogły przekazać związkowi na zasadzie porozumienia.
Zadania publiczne związku
Odrzucona została też poprawka klubu Kukiz'15 zakładająca poszerzenie katalogu podmiotów, którym związek metropolitalny może udzielać pomocy, w tym finansowej, o samorządowe jednostki sektora finansów publicznych oraz samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych przepisów w celu wykonywania zadań publicznych.
Według ustawy, związek metropolitalny ma być zrzeszeniem gmin woj. śląskiego, charakteryzujących się istnieniem silnych powiązań funkcjonalnych oraz zaawansowaniem procesów urbanizacyjnych, położonych na obszarze spójnym pod względem przestrzennym, który zamieszkują co najmniej 2 mln mieszkańców.
Związek ma wykonywać zadania publiczne w zakresie: kształtowania ładu przestrzennego, rozwoju społecznego i gospodarczego obszaru związku, planowania, koordynacji, integracji oraz rozwoju publicznego transportu zbiorowego, w tym transportu drogowego, kolejowego oraz innego transportu szynowego, a także zrównoważonej mobilności miejskiej, metropolitalnych przewozów pasażerskich, współdziałania w ustalaniu przebiegu dróg krajowych i wojewódzkich na obszarze związku oraz promocji związku i jego obszaru.
koz
