Radia WolnościMarcowa propaganda
Tło wydarzeń1967 - Izrael w wojnie sześciodniowej rozbija koalicję arabską. Warszawa zrywa stosunki dyplomatyczne z Tel Avivem, a w PZPR narastają nastroje antysemickie. Nacjonalistyczna frakcja "partyzantów" pod wodzą Mieczysława Moczara chce obalić Władysława Gomułkę. 1967/1968 - premiera "Dziadów" w reżyserii Kazimierza Dejmka. Na widowni - nadkomplet, oklaski przerywają przedstawienie. Władza uznaje, że inscenizacja w Narodowym jest antyradziecką prowokacją i zdejmuje spektakl. Po ostatnim przedstawieniu, tłum studentów zmierza pod pomnik Mickiewicza, protestując przeciw cenzurze.
29 lutegoNadzwyczajne Walne Zebranie Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich m.in. w sprawie zdjęcia "Dziadów" z desek Teatru Narodowego, cenzury hamującej rozwój kultury polskiej. Stefan Kisielewski mówi, że władze PRL to "dyktatura ciemniaków". Zapowiedziane są kolejne protesty. Władze prewencyjnie aresztują przywódców burzących się studentów.
Tajny plan najwyższych władz PZPR o niedopuszczeniu do zebrania Związku Literatów Polskich. (fragment, czyta lektor) Tajne wytyczne władz partii, co zrobić, jeśli pisarze zwołają spotkanie - czyta lektor. (fragment, czyta lektor) 4 marcaDecyzja o relegowaniu z Uniwersytetu Warszawskiego studentów: Adama Michnika i Henryka Szlajfera. W odpowiedzi "komandosi" przygotowują wiec protestacyjny, w kolejnych dniach wielu z nich zostało aresztowanych.
6 marcaAdam Michnik i Henryk Szlajfer zatrzymani przez Służbę Bezpieczeństwa. W obronie studentów list protestacyjny do rektora Uniwersytetu Warszawskiego Stanisław Turskiego piszą Paweł Jasienica, Jerzy Andrzejewski, Tadeusz Konwicki, Antoni Słonimski, Adam Ważyk, Melchior Wańkowicz, Mieczysław Jastrun i Jacek Bocheński.
8 marcaWiec na Uniwersytecie Warszawskim. W przyjętych rezolucjach domagano się zaprzestania represji, solidaryzowano się z pisarzami, żądano przestrzegania konstytucji PRL. Aktyw robotniczy, milicja i ORMO spacyfikowali protestujących studentów. Starcia na Krakowskim Przedmieściu. Aresztowano 45 osób. Wieczorem aresztowano m.in. Karola Modzelewskiego, Jacka Kuronia, Irenę Lasotę.
Józef Cyrankiewicz: Wszelkie dziedziny twórczości mają w naszym kraju całkowitą swobodę. Ograniczeniom podlega tylko taka działalność, która godzi w socjalizm. 9 marcaWiec na Politechnice Warszawskiej, znów spacyfikowany przez milicję. Aresztowano 120 osób. Pierwsze wyroki dla studentów Uniwersytetu Warszawskiego – od 3 do 6 miesięcy.
11 marcaW Warszawie liczne wiece i gwałtowne protesty uliczne, m.in. na UW w Audytorium Maximum i na Wydziale Filozofii. Starcia z milicją na Krakowskim Przedmieściu, w okolicy ulicy Karowej, studenci doszli aż pod gmach KC PZPR. Walki w centrum miasta toczyły się do wieczora. Władza skierowała do pacyfikowania studentów 8 tys. milicjantów, ponad tysiąc ormowców, 18 tys. tzw. aktywu robotniczego. Zatrzymano blisko 300 osób.
Wiece studenckie na Politechnice Śląskiej, UJ, Politechnice Krakowskiej, UMCS i w Łodzi.
Posłowie koła "Znak" składają w Sejmie interpelację w sprawie wydarzeń.
Pierwsze masówki w zakładach, potępiające uczestników protestów.
Zenon Kliszko: Główną siłą sprawczą tego, co działo się na uniwersytetach była działalność elementów rewizjonistycznych i syjonistycznych. Wierni partii - gorące dowody zaufania i poparcia dla kierownictwa PZPR i Władysława Gomułki rozwiń
Wyrazy poparcia dla polityki partii płynące z całej Polski - od wrocławskich kolejarzy, śląskich energetyków, przedstawicieli polskiej wsi w woj. lubelskim i młodzieży ZSMP w Gdańsku. Audycja "7 dni w kraju i na świecie". zwiń
Związek Młodzieży Socjalistycznej w obronie zdobyczy socjalizmu, przeciwko wichrzycielom marcowym rozwiń
ZMS nie będzie bezczynnie patrzeć na tworzenie przepaści między młodzieżą uczącą się a resztą społeczeństwa. Będziemy demaskować wichrzycieli, wyjaśniać ich zgubne dla naszego kraju intencje i cele polityczne - mówił Władysław Polesiński, przewodniczący Zarządu Stołecznego ZMS. zwiń
12 marcaWiece i manifestacje w Częstochowie, Gliwicach, Poznaniu, Przemyślu, Gdańsku, Lublinie, Łodzi, Warszawie i Wrocławiu. Wieczorem starcia z MO w Gdańsku, zatrzymano 12 osób.
13 marcaKolejne wiece w Gdańsku, Lublinie, Poznaniu, Warszawie i Krakowie.
14 marcaWielki wiec poparcia dla władz w Katowicach, przemawia Edward Gierek, zapowiadając "pogruchotanie kości pogrobowcom starego ustroju, rewizjonistom, syjonistom, sługusom imperializmu". Wiec na SGGW, strajk okupacyjny w akademikach w Krakowie, manifestacje studenckie w Łodzi, Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu, Opolu, Toruniu, Wrocławiu, podczas tych ostatnich proklamowano 48-godzinny strajk (wiec okupacyjny), który objął pięć, a następnie osiem uczelni.
Pełna akceptacja dla polityki partii, kategoryczne potępienie dla sprawców ekscesów rozwiń
Oświadczenie Krajowego Zjazdu Dziennikarzy Polskich: "Jesteśmy zespoleni z partią i z jej najcenniejszym źródłem ideowo-moralnej siły - klasą robotniczą, wypracowującą swym codziennym trudem socjalizm, którego idee próbują szkalować rozbitkowie i awanturnicy polityczni". zwiń
Edward Gierek: Jesteśmy niezachwianie z narodem, partią i jej kierownictwem! rozwiń
- Chcemy spokoju i uczynimy wszystko, żeby ten spokój osiągnąć. Żądamy od młodzieży studenckiej, żeby wypełniała swoje obowiązki, czyli uczyła się - mówił 14 marca na wielkim wiecu poparcia dla partii w Katowicach Edward Gierek, I sekretarz KW PZPR w Katowicach. zwiń
15 marcaPoczątek dwudniowego strajku na Uniwersytecie Warszawskim.
16 marcaWiec na Politechnice Gdańskiej, na Uniwersytecie Łódzkim i Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Manifestacje w Katowicach - zatrzymano ponad 150 osób, Radomiu - trwały dwa dni, łącznie 53 zatrzymanych i Wrocławiu - 28 zatrzymanych.
17 marcaWiec studentów w Rzeszowie.
Partia zawsze może liczyć na swoją młodzież rozwiń
"Wystąpienia części studentów Uniwersytetu Warszawskiego były wynikiem wrogiej działalności skierowanej przeciwko Polsce Ludowej" - oświadczenie kierownictwa polskich organizacji młodzieżowych, czyta lektor. zwiń
18 marcaRano zakończył się strajk na Uniwersytecie Warszawskim, jednodniowy strajk studentów Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu.
Szczecin zawsze z towarzyszem Wiesławem! Nie chcemy sługusów Wolnej Europy! rozwiń
Wiec poparcia dla partii w stoczni im. Warskiego w Szczecinie - relacja wysłannika Polskiego Radia. zwiń
Chcemy najgoręcej zamanisfestować nasze przywiązanie do Polski Ludowej! rozwiń
Antoni Walaszek, I sekretarz KW PZPR w Szczecinie: Chcemy najgoręcej zamanifestować niezachwianą wolę pomnażania wysiłku nad budowaniem socjalizmu w naszym kraju. Bez socjalizmu nie byłoby polskiego Szczecina. Zawdzięczamy to mądrości PZPR, której współtwórcą był drogi nam towarzysz Wiesław. zwiń
My członkowie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, oddani sprawie socjalizmu.... rozwiń
Rezolucja pracowników Stoczni im. Warskiego odczytana na zakończenie wiecu poparcia dla jedynej słusznej polityki partii i towarzysza Wiesława. zwiń
Stanisław Kociołek: Jesteśmy działaczami partii, która nigdy, od ponad 10 lat, od chwili gdy na jej czele stanął towarzysz Wiesław, nie proponowała łatwych perspektyw rozwiń
Przemówienie I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku na wiecu aktywu robotniczego Gdańska w hali Stoczni Gdańskiej im. Lenina w związku z wypadkami na uczelniach Warszawy i Gdańska. zwiń
Nie pozwolimy, aby prawo i wolność w naszym kraju były nadużywane przez wrogie i nieodpowiedzialne elementy rozwiń
Wystąpienie Józefa Pacera, szlifierza wydziału mechanicznego podczas wiecu w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. zwiń
Dzisiaj Polska i socjalizm to jedno! Popierając czynem produkcyjnym i społecznym program naszej partii deklarujemy pełne zaufanie i poparcie dla jej kierownictwa rozwiń
Apel Stanisława Janisza, robotnika ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina do młodzieży studenckiej o solidarność z ludźmi pracy przeciw prowokatorom politycznym. zwiń
19 marcaWiec partyjny w Sali Kongresowej, przemówienie Władysława Gomułki – zaatakował Pawła Jasienicę, Leszka Kołakowskiego, Stefana Kisielewskiego. Potępił syjonizm i zachęcił do emigracji tych, którzy "uważają Izrael za swoją ojczyznę".
Wiesław! Wiesław! Towarzysz Wiesław niech żyje! rozwiń
Relacja radiowa ze spotkanie Władysława Gomułki z aktywem warszawskiej organizacji partyjnej w Sali Kongresowej PKiN. Wystąpienie I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Warszawie, Józefa Kępy. Początek przemówienia Władysława Gomułki. zwiń
Władysław Gomułka: Jasienica, Kisielewski, Słonimski chcą obalić socjalizm rozwiń
Fragment przemówienia I sekretarza Komitetu Centralnego PZPR na spotkaniu z warszawskim aktywem partyjnym. zwiń
Władysław Gomułka: Janusz Szpotański został skazany na 3 lata więzienia za reakcyjny paszkwil ziejący sadystycznym jadem nienawiści do partii, który mógł stworzyć człowiek o moralności alfonsa. rozwiń
Dalsza część przemówienia I sekretarza KC PZPR wygłoszonego w Sali Kongresowej PKiN do warszawskich działaczy partyjnych. zwiń
Władysław Gomułka: Nie mamy najmniejszej wątpliwości co do tego, że większość młodzieży stoi po stronie socjalizmu, popiera naszą partię i popiera sojusz ze Związkiem Radzieckim rozwiń
Przemówienie Władysława Gomułki podczas spotkania Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Warszawie. zwiń
Władysław Gomułka: Czy w Polsce są żydowscy nacjonaliści, wyznawcy ideologii syjonistycznej. Na pewno tak, odpowiadamy. rozwiń
O roli Juliusza Mieroszewskiego z paryskiej "Kultury", przyjaźni i jedynym słusznym sojuszu ze Związkiem Radzieckim - dalszy ciąg przemówienia Władysława Gomułki z działaczami warszawskiego komitetu partyjnego. zwiń
21 marcaPoczątek dwudniowego strajku studenckiego w Łodzi, na Politechnice Warszawskiej i Uniwersytecie Warszawskim. We Wrocławiu rozpoczyna się bojkot zajęć; manifestacja uczniów w Bielsku-Białej, zatrzymano 11 osób. Na wiecu na Politechnice Warszawskiej zadecydowano o przeprowadzeniu 48-godzinnego strajku. Odezwa strajkujących studentów zaczynała się słowami: "Jesteśmy dumni, że młodzież naszej Uczelni okazała w swych wystąpieniach bezkompromisową wolę walki z fałszem, obłudą i zakłamaniem, przeciwstawiła się brutalności i panowaniu wilczych praw w naszym społeczeństwie...".
Pierwsza publiczna reakcja Episkopatu Polski - "Słowo o bolesnych wydarzeniach", krytyka użycia siły oraz list do premiera Józefa Cyrankiewicza z żądaniem m.in. zwolnienia aresztowanych.
Jeszcze nigdy dotąd społeczeństwo naszego województwa nie było tak jednolite w swych przekonaniach, w swym patriotyzmie i aprobacie naszej polityki ludowej, jak właśnie teraz, kiedy była próba podniesienia ręki na partię i władzę ludową rozwiń
Fragment przemówienia Władysława Kozdry, I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR na wiecu w Lublinie. zwiń
Nie da się wywieść w pole nasza młodzież, gdyż zawsze potępiała ona, podobnie jak cały naród, agresję izraelską na Bliskim Wschodzie rozwiń
Władysław Kozdra, I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Lublinie potępia agresję Izraela na kraje arabskie oraz żąda samookreślenia się obywateli polskich pochodzenia żydowskiego. zwiń
Chyba wszyscy tutaj zgromadzeni zgodzimy się z rezolucją, z jaką naukowcy i studenci wystąpili do naszego rodaka - towarzysza Wiesława, który wyszedł z ziemi rzeszowskiej rozwiń
Przemówienie Władysława Kruczka, sekretarza Komitetu Centralnego PZPR wzywające do poparcia Gomułki podczas wiecu w Rzeszowie. zwiń
List do towarzysza Wiesława: Klasa robotnicza województwa rzeszowskiego, inteligencja, chłopstwo i młodzież przyjmują z zadowoleniem wasze stanowisko wobec wydarzeń w kraju! rozwiń
List do Władysława Gomułki odczytany na wiecu w Rzeszowie przez Jana Marka, aktywistę partyjnego. zwiń
Kto szarga dobrym imieniem klasy robotniczej i lży naród polski, kto podnosi głowę i rękę na politykę partii i jej kierownictwo, na ustrój socjalistyczny, ten nie może liczyć na żadną tolerancję rozwiń
Przemówienie Mariana Miśkiewicza, I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Opolu. zwiń
Wiemy dzisiaj z całą pewnością, że część młodzieży akademickiej Warszawy i innych ośrodków w kraju uległa demagogii wichrzycieli politycznych, i wiemy również, że zdecydowana postawa klasy robotniczej skupiona wokół swojej partii zdemaskowała i przeciwstawiła się zbankrutowanym koncepcjom politycznym rozwiń
Wiec w Słupsku, przemówienie Antoniego Kuligowskiego, I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Koszalinie. zwiń
22 marcaUltimatum ministra Henryka Jabłońskiego pod adresem strajkujących studentów Politechniki Warszawskiej: jeżeli 23 marca o ósmej rano studenci nie przystąpią do zajęć, Politechnika zostanie rozwiązana. W nocy 4 tys. strajkujących studentów wychodzi z gmachu uczelni.
Z Politechniki Wrocławskiej relegowano 1553 osoby, po kilku dniach większość przywrócono na studia po podpisaniu "lojalek" i udzieleniu nagany.
25 marcaPoczątek czystek na Uniwersytecie Warszawskim, decyzja o zwolnieniu grupy profesorów, na czele z Leszkiem Kołakowskim.
Załogi Lubelskiej Fabryki Samochodów Ciężarowych popierają jedyną słuszną politykę partii w sprawie wydarzeń marcowych. 26 marcaOgólnopolskie spotkanie przedstawicieli komitetów studenckich we Wrocławiu. Obecni są reprezentanci Gliwic, Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Szczecina, Torunia, Warszawy i Wrocławia. Zapada, niezrealizowana później decyzja, o przeprowadzenie we wszystkich ośrodkach wieców w dniu 22 kwietnia.
Warszawskie hece, ekscesy i burdy rozwiń
Pracownik Zakładów Montażowych "Ursus": Trzeba wyciągnąć surowe konsekwencje wobec tych, którzy inicjowali cała zabawę na uczelniach, np. literat Paweł Jasienica o poprzednim nazwisku Beyner. To człowiek przypadkowy, którego miejsce powinno być w więzieniu. zwiń
28 marcaOstatni wiec na Uniwersytecie Warszawskim, przyjęto Deklarację Ruchu Studenckiego zawierającą propozycję podjęcia szeregu reform. Po kilku dniach władze uczelni rozwiązały wszystkie kierunki na Wydziale Ekonomii i Wydziale Filozofii, rozwiązano także psychologię na Wydziale Pedagogiki, w ten sposób 1616 osób relegowano z uczelni.
Nie pozwolimy się szantażować zarzutem antysemityzmu. My prowadzimy walkę ze wszystkimi agenturami imperializmu, w tym tak mocną agenturą syjonistyczną. rozwiń
Prezes Rady Ministrów Józef Cyrankiewicz odpowiada na interpelację koła poselskiego "Znak" w sprawie zajść w dniu 8 i 9 marca na Uniwersytecie Warszawskim i Politechnice oraz ich następstw. zwiń
Marzec '68 - spojrzenie po latachPrezentujemy archiwalne audycje Radia Wolna Europa, BBC oraz Polskiego Radia (nagrane po 1989 roku), przypominające wydarzenia marcowe. Wywiady z Januszem Szpotańskim obrazują czas "dyktatury ciemniaków" (© Stefan Kisielewski) oraz rządy Gnoma (© Janusz Szpotański).
"Marzec 1968 - Haniebna karta albo wszystkiemu winni bruneci i cykliści". (PR, 8.03.1993) rozwiń
Audycja dokumentalna Jerzego Tuszewskiego zrealizowana przy współpracy Janusza Deblessema. zwiń
Prof. Jerzy Eisler: Po marcu z Polski wyjechało blisko 20 tysięcy Polaków pochodzenia żydowskiego. (PR, 2001) Naszą ostatnią bronią był wiec. (PR, 6.03.2001) rozwiń
- Myśmy byli przekonani, że pójdziemy do więzienia, ale nie sądziliśmy, że to taki rozmiar przybierze - mówił Jacek Kuroń. Audycja dokumentalna Krystyny Melion i Krzysztofa Wyrzykowskiego. zwiń
Literaci przeciw partii. (PR, 11.02.2008) rozwiń
Andrzej Mandalian, członek komisji skrutacyjnej Związku Literatów Polskich w 1968 roku, wspomina rezolucję przyjętą przez warszawski oddział związku po zdjęciu "Dziadów" z repertuaru Teatru Narodowego przez władze PRL. Audycja dokumentalna Joanny Szwedowskiej. zwiń
Wydarzenia Marca '68 w listach Polaków. (PR, 17.02.2008) rozwiń
- W aktach IPN zachowała się teczka SB z listami Polaków, które były pisane w marcu i kwietniu 1968 roku - mówił historyk dr Marcin Zaremba w audycji Olgi Branieckiej z cyklu "Tajna historia Polski". zwiń
Wspomnienia Janusza Zaorskiego. (PR, 5.03.2008) rozwiń
- Naiwnie myślałem, że wydarzenia marcowe były zrywem młodzieńczym. Po latach wiem, że to był przygotowany spisek grupy Mieczysława Moczara - mówił reżyser w audycji z cyklu "Zapiski ze współczesności". zwiń
Wielki protest przeciwko ciemniackiej władzy gomułkowskiej. (PR, 5.03.2008) rozwiń
- Kiedy ja zjawiłem się jesienią 1967 roku na Uniwersytecie Warszawskim, to rzeczywiście atmosfera była nadzwyczaj napięta - wspominał pisarz, krytyk literacki, reżyser, tłumacz Antoni Libera. zwiń
Wspomnienia Joanny Szczęsnej. (PR, 5.03.2008) rozwiń
- Byłam studentką pierwszego roku polonistyki na Uniwersytecie Łódzkim. Nie interesowałam się wcześniej polityką. Wydarzenia marcowe całkowicie zmieniły moje życie - mówiła dziennikarka. zwiń
Paweł Śpiewak: To było ożywienie wszystkich lęków. (PR, 5.02.2008) rozwiń
- Nagonka nienawiści sprowokowana była przez władzę. W systemie komunistycznym nie było to nic nowego. Niestety, za tym stała obojętność innych ludzi - wspominał socjolog Paweł Śpiewak. zwiń
Ojczyzną dla niego była Polska. (PR, 12.03.2008) rozwiń
Audycja Magdaleny Mikołajczuk o książce Henryka Dasko "Dworzec Gdański", rozmowa z żoną pisarza Agatą Tuszyńską oraz przyjaciółmi Stefanem Ulmanem i Janem Krzysztofem Melchiorem. zwiń
