Muszkieterowie zawsze powracają
"Trzej muszkieterowie" ("Les Trois Mousquetaires"), słynny utwór Aleksandra Dumasa (1802–1870), po raz pierwszy pojawił się w formie powieści w odcinkach w dzienniku "Le Siècle" (marzec–lipiec 1844).
W formie książkowej ukazał się w tym samym roku nakładem wydawnictwa Baudry. Ta wzorcowa powieść historyczno-przygodowa odniosła wielki sukces, który zaowocował powstaniem teatralnej adaptacji oraz trzech tłumaczeń na język angielski już dwa lata później. Do dziś liczne utwory pisarzy mniejszej rangi otwarcie nawiązują do "Trzech muszkieterów" (głównie poprzez kontynuację fabuły), z nadzieją
na podbicie serc czytającej publiczności. Naliczono ich co najmniej kilkadziesiąt.
Dumas w istotny sposób przyczynił się do popularyzacji specyficznego typu powieści historycznej, zwanej przez wielu literaturoznawców "dumasowską", ukazującą losy fikcyjnych bohaterów na tle stosunkowo wiernie przedstawionych wydarzeń historycznych, w tym przypadku Francji lat 20. siedemnastego wieku. Do tego modelu nawiązywał legion autorów – w Polsce, z ogromnym sukcesem, czynił tak Henryk Sienkiewicz.
Francuski pisarz stworzył również nowy wariant bohatera pozytywnego -odważnego, szlachetnego, lecz nie zawsze rozsądnego i stale wikłającego się w kłopoty z racji niesprzyjających okoliczności lub też z powodu przesadnej brawury. Do legendy przeszła dewiza muszkieterów
"Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego!". Powieść była wielokrotnie ekranizowana.
Oto kilka przykładów. Na ekranie muszkieterowie pojawili się po raz pierwszy najprawdopodobniej już w 1898 roku. Wielki sukces odniosła pełna akrobatycznych popisów amerykańska ekranizacja Freda Niblo (1921) z Douglasem Fairbanksem; popularna była też wersja z 1948 roku
z Van Heflinem, Laną Turner i Genem Kellym (D'Artagnan) w reżyserii George'a Sidneya. Za jedną z najlepszych uchodzi dwuczęściowa, rozegrana na granicy pastiszu i dramatu wersja Richarda Lestera
z Michaelem Yorkiem, Frankiem Finlayem, Oliverem Reedem, Richardem Chamberlainem, Faye Dunaway, Raquel Welch oraz plejadą innych gwiazd (1973).
We Francji rekordy popularności biła adaptacja André Hunebelle'a
z Georgesem Marchalem i Bourvilem (1953), a także Bernarda Borderie (dwuczęściowa, 1961). Obecnie trwają prace końcowe nad wystawną dwuczęściową adaptacją w reżyserii Martina Bourboulona z Evą Green i Vincentem Casselem.
Na potrzeby rynku DVD powstała luźna adaptacja w postaci animacji komputerowej, "Barbie and the Three Musketeers" (reż. William Lau, 2008). Twórcy kina animowanego od dawna zresztą interesowali się muszkieterami. "I quattro moschettieri" (1936) to film, który nakręcił, używając ponad 300 kukiełek, włoski reżyser i aktor Carlo Campogalliani.
"Three Blind Mouseketeers" (1936) to krótkometrażówka Disneya ze słynnego cyklu "Silly Melodies". "The Two Mouseketeers" (1952, reż. William Hanna, Joseph Barbera) było krótkometrażową kreskówką z cyklu "Tom i Jerry" (o kocie Tomie i myszy Jerry); w kolejnych latach powstały jeszcze trzy w muszkieterskim entourage'u. "The Three Musketeers in Boots" ("Kot w butach na Dzikim Zachodzie", 1972) to z kolei anime, którego bohaterami są koty. "D'Artagnan L'Intrépide" (1974) to francusko-włosko-brytyjska animacja, tym razem z postaciami ludzi, a nie zwierząt, wyreżyserowana przez pochodzącego z Węgier, działającego zaś w Anglii, zasłużonego animatora Johna Halasa (współreżyser: Franco Cristofani),
z chwytliwą muzyką słynnego Michela Polnareffa.
"Pios w sapogach" to radziecka animacja z 1981 roku, w reżyserii Jefima Gamburga, gdzie bohaterami są psy, akcję zaś ilustrują liczne piosenki radzieckiego rockmana Krisa Kelmiego, a sam film parodiuje popularne filmy muzyczne o muszkieterach produkcji radzieckiej. "The Three Musketeers" (1986, reż. Geoff Collins) to australijska animacja telewizyjna, stanowiąca solidne streszczenie dumasowskiego klasyka.
O jej oryginalności świadczył fakt, że w wielu sekwencjach bohaterowie zwracali się ze swymi komentarzami do publiczności. "The Three Musketeers" (1992) zrealizowano z myślą o rynku wideo; film miał zaledwie 48 minut, ilustrację muzyczną stanowiły utwory Musorgskiego, Wagnera i Rachmaninowa. "Mickey, Donald, Goofy: The Three Musketeers" (2004, reż. Donovan Cook) nakręcono na rynek wideo, wykorzystując popularność disnejowskich postaci.
Wszyscy kochamy Dogtaniana
W latach 80. nadciągnęli najpopularniejsi animowani muszkieterowie. "D’Artagnan i trzej muszkieterowie" ("Wanwan Sanjushi"/"D’Artacán y los tres mosqueperros"), w Polsce znany także jako "Czworonożni muszkieterowie" (wydanie VHS) oraz "Dogtanian i muszkieterowie (wydanie DVD), był to japońsko-hiszpański telewizyjny serial animowany wyprodukowany w latach 1981–1982 przez Nippon Animation i BRB Internacional. W adaptacji tej bohaterami są postacie zwierzęce, głównie psy – wyjątkami są np. Pim (mysz), Milady (kotka) czy Planchet (niedźwiedź). Powstało 25 odcinków. W Polsce serial był pokazywany w TVP1 i Naszej TV. Polska wersja językowa oparta była na dystrybucji z angielskimi napisami w czołówce. Tytuł oryginalny brzmiał "Dogtanian and the Three Muskehounds". Na podstawie serialu zrealizowano również film telewizyjny "Dogtanian w służbie króla" (w Polsce emitowany w wersji z lektorem).
W 1990 wyprodukowano drugą serię (nieemitowaną w Polsce) "Return of Dogtanian" ("Powrót Dogtaniana"), a w 1995 film telewizyjny "Dogtanian. Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego" ("Dogtanian in One For All And All For One"), w Polsce emitowany w TV Puls w wersji z lektorem. Była to bardzo luźna adaptacja drugiej i trzeciej części trylogii, z dzieciatym d'Artagnanem i z udziałem Milady (która złagodniała).
Fabuła pierwszej serii była bliska oryginałowi Dumasa. Wprowadzono postać myszy Pima (płci męskiej), druha czterech muszkieterów, mieszkającego w norce w domu pana Bonacieux. Pim jest przemądrzały i raczej zarozumiały. Wielki z niego gaduła, ale jest bardzo oddany muszkieterom. Marzy o tym, by zostać bogatym dworzaninem króla. Pojawił się także wierny koń Dogtaniana, poczciwy, niemłody już Sandy. Stateczny i unikający pochopnych działań Portos nabrał cech powieściowego Atosa. Z kolei Atos, skłonny do biesiadowania i bójek, przypomina powieściowego Portosa. Natomiast Aramis – poeta, który często się modli, a czasem flirtuje – bardzo przypomina oryginalnego Aramisa. Jeśli chodzi o bohaterów negatywnych, to kardynał Richelieu jest należycie podstępny, a Rochefort, choć nie mniej perfidny, bywa honorowy. Milady (kotka) nie przestrzega żadnych reguł, a do eliminowania przeciwników służy jej uwodzicielski wdzięk, sztylet, a czasem i pazury. Królowa Francji Anna Austriaczka, żona Ludwika XIII, to kobieta piękna i niezwykle inteligentna; sam król jest raczej roztargniony.
Pojawiła się także nieznana u Dumasa postać: Niebieski Sokół – groźny pirat i bandyta, za którego schwytanie wyznaczono olbrzymią nagrodę. Dowodził on bandą rzezimieszków, z którymi napadał na statki oraz plądrował zamożne miasteczka. Przebiegły rabuś uwielbiał intrygi oraz przebieranki. Był ścigany przez Dogtaniana i trzech muszkieterów oraz Rocheforta i Widimera, ostatecznie jednak schwytali go ci pierwsi. W tle pojawiali się szlachetni rodzice Dogtaniana.
Serial miał dwie polskie wersje językowe. W pierwszej (Studio Opracowań Filmów w Warszawie ) jako Dogtanian wystąpił Maciej Damięcki, jako Pim Ryszard Olesiński. W drugiej (Studio GMC) Dogtanianem był Jarosław Machnicki, a wystąpili także Jarosław Boberek (Portos/Pim), Stafan Knothe (Richelieu), Zbigniew Suszyński (Aramis), Joanna Pach (Juliette) i Marek Barbasiewicz jako narrator.
Serial wydano w Polsce na kasetach pod (jak już wspomniano) trzema różnymi tytułami: "Czworonożni muszkieterowie" (dystrybucja Cass Film), "Dogtanian i trzech muszkieterów" (dystrybucja Bajdex) oraz "Dogtanian" (dystrybucja Starling).
Polska wersja językowa filmu telewizyjnego oparta była na dystrybucji z angielskimi napisami w czołówce. Jej tytuł oryginalny brzmiał "Dogtanian Special. The TV Movie". Piosenkę w czołówce śpiewano po angielsku, a dialogi czytał lektor Ireneusz Machnicki. Niektórzy bohaterowie mieli inne imiona niż w serialu.
Serial odniósł wielki międzynarodowy sukces, także w Japonii i Anglii, zwłaszcza dzięki pamiętnej piosence tytułowej i wielce sympatycznym bohaterom. Był emitowany w 150 krajach świata. Pozostało kwestią czasu, by Dogtanian powrócił.
Dogtanian znów wymiata
Nad powrotem do świata Dogtaniana myślano od dawna. Firma BRB Internacional planowała premierę filmu kinowego (w technice komputerowej) już w 2016 roku. Ostatecznie w kwietniu 2019 producenci z Apolo Films (oddziału BRB Internacional) zapowiedzieli finalizację projektu, a 11 lutego 2020 pokazali pierwsze fotosy. Realizatorem okazał się doświadczony hiszpański animator Toni García, dyrektor kreatywny tej firmy. Jej prezesem jest Claudio Biern Boyd (twórca pierwszego "Dogtaniana"), nazywany "hiszpańskim Waltem Disneyem", który założył BRB Internacional, z dwoma wspólnikami, w wieku 32 lat. Z kolei García pracował przy telewizyjnej wersji "Dogtaniana" z lat 90. Biern Boyd wyznał w wywiadzie dla RTVE, że Dogtanian narodził się z jego uwielbienia dla Dumasa i dla Snoopy’ego, a także z miłości do psów. Pierwszą rzeczą, jaką zrobił, gdy wpadł na pomysł serii, był zakup dwutomowej encyklopedii psich ras. Niemal każdej Dumasowskiej postaci przyporządkował inną rasę psa (prócz zdradliwej Milady, która jest kotem-szpiegiem, makiawelicznego Richelieu, który jest lisem i kilku innych bohaterów). Dogtanian to pies rasy beagle, właśnie ze względu na wielką sympatię Boyda dla Snoopy’ego. Jednak to właśnie Dogtanian, najmłodszy i najmniejszy z królewskich muszkieterów, pokona swe ograniczenia i stanie się najdzielniejszym spośród muszkieterów.
O nowej wersji "Dogtaniana" Boyd marzył od 2013 roku. – Chciałem, by na "Dogtaniana" poszły całe rodziny i by obejrzały film na dużym ekranie, a nie na ekranie komputera lub telefonu – mówił. – Mam nadzieję, że widzowie, którzy polubili serial jako dzieci lub nastolatkowie, z radością obejrzą teraz film z własnymi dziećmi. Wiem, że niektórzy do dziś ze wzruszeniem wspominają te sobotnie popołudnia, gdy cała rodzina gromadziła się przed telewizorem, bo zaczynał się kolejny odcinek serialu.
– Prawie umarłem! – tak o trzech bardzo intensywnych latach pracy nad filmem mówił magazynowi "Film Stories" García. I tłumaczył, dlaczego "Dogtanian" powraca jako film kinowy: – Lata 80. i 90. to były inne czasy. Cały tydzień czekało się na odcinek, a bardzo chwytliwa piosenka tytułowa zrobiła furorę. W latach 80. serial miał wielomilionową publiczność.
Ale dzisiejsza telewizja jest zupełnie inna. Nie da się pozyskać odpowiedniego budżetu dla takiej produkcji, ważne są inne kanały dystrybucji. Film kinowy ma szanse na dłuższe życie – kupią go telewizje, jest też streaming. Mamy doświadczenie, świetnych twórców i techników –to nam pozwoliło zrobić film kinowy.
Okazało się, że oryginał ma nadal wielu fanów, dlatego wieść o powrocie "Dogtaniana" wzbudziła wielkie zainteresowanie. García mówił: –
Gdy zaczynałem pracę nad nowym filmem, chciałem się odnieść z maksymalnym szacunkiem do oryginału. Pracowałem przez pół dekady nad tym projektem. Szukałem stylu wizualnego, który oddałby jak najpełniej charakter ówczesnej animacji 2D. Animacja komputerowa różni się zdecydowanie od tradycyjnej, jest mniej "kanciasta".
Dzięki technikom komputerowym mogę dziś kamerę poprowadzić przez ulice, umieścić ją na łodzi i pod wodą. Nie jestem skazany na jazdy
w prawo, w lewo, w górę i w dół.
Zwiastun nowej produkcji, udostępniony w 40. rocznicę pierwszego odcinka oryginalnej serii, potwierdził, że współczesna publiczność czeka
na "Dogtaniana". Film sprzedano do 45 krajów.
Bez piwa, ale na bogato
Ścieżkę dźwiękową skomponował Manel Gil-Inglada. Jak przyznał Boyd, ścieżka dźwiękowa jest dla niego jednym z najważniejszych elementów filmu. Nagrań dokonano z udziałem Orkiestry Symfonicznej z Nawarry (OSN) pod dyrekcją Vanessy Garde, uczennicy Johna Williamsa. Na batucie dyrygentki znajdował się podpis i dedykacja mistrza. Wśród solistów znaleźli się Serafín Zubiri, reprezentant Hiszpanii podczas konkursów Eurowizji 1992 i 2000 (znany także ze swej bogatej kariery sportowej; wiceprezydent Międzynarodowej Federacji Niewidomych Sportowców) i Cristina Ramos, pochodząca z Wysp Kanaryjskich zwyciężczyni hiszpańskiej edycji programu "Mam talent" (2016). Zaśpiewał także chór Orfeón Pamplonés i chór dziecięcy.
Guido i Maurizio De Anglis (autorzy muzyki do takich serii jak "Orzowei" i "Sandokan"), którzy stworzyli oryginalny muzyczny temat przewodni, zgodzili się napisać trzy nowe piosenki. García wspominał: – Choć są panami po osiemdziesiątce, ciągle są aktywni. Powiedzieli: O tak, zrobimy to z chęcią! Muszę przyznać się jednak do jednej zmiany w stosunku do oryginału z lat 80. Z tekstu piosenki usunęliśmy wzmiankę o alkoholu. Dziś wspominanie piwa w filmie familijnym nie przystoi. Mamy za to wielkie karaoke w napisach końcowych. Oryginalny temat był wykonywany przez zaledwie kilka instrumentów, teraz zaś mieliśmy do dyspozycji potężną orkiestrę i potężny chór. Polecam napisy końcowe – tam będzie mnóstwo muzycznej zabawy. A soundtrack ma szansę
na samodzielny żywot.
– Nie chcieliśmy zmieniać i poprawiać Dumasa, usunęliśmy postaci z dalekiego planu, których nie było w powieści, a występowały w serialu. Serial potrzebował więcej fabuły i więcej postaci – film nie.
García zaczynał pracę nad nowym "Dogtanianem" z bardzo skromnym zespołem; ostatecznie przy filmie pracowało ponad 300 osób.
Część hiszpańskiej obsady głosowej jest ta sama, co w pierwszej serii.
Na przykład Eduardo Jover, który występuje jako ojciec Dogtaniana, był głosem Dogtaniana 40 lat wcześniej. Gloria Cámara, która przed 40 laty użyczyła głosu Juliette, tym razem zagrała matkę Dogtaniana.
Do wersji anglojęzycznej także zaproszono wielu aktorów z Madrytu. – Jesteśmy wyczerpani, ale dotrzymaliśmy terminów, pracowaliśmy
bez wytchnienia w soboty i niedziele, niemal do dnia premiery.
Czy Dogtanian jeszcze kiedyś znów powróci? To niewykluczone – puentował reżyser.
Film otrzymał nominację do nagrody Quirino 2022 dla Najlepszego pełnometrażowego iberoamerykańskiego filmu animowanego. Zdobył także nagrodę za Najlepszą ścieżkę dźwiękową w filmie animowanym (Movie Music International Awards 2021). W Hiszpanii w pierwszym tygodniu wyświetlania film obejrzało 100 tysięcy widzów.
Tytuł oryginalny: D’Artacán y los tres mosqueperros
Reżyseria: Toni García
Scenariusz: Doug Langdale na podstawie powieści Aleksandra Dumasa "Trzej muszkieterowie"
Wykonawcy (głosy):
Miguel Ángel Pérez Dogtanian/Pic
Ana Esther Alborg - Juliette
Juan Perucho - Atos
Gabriel Jiménez - Portos
Luis Reina - Aramis
Juan Arroyo - Richelieu
Ana María Marí - Milady
Luis Bajo - Rochefort
Carlos Kaniowsky - Treville
Abraham Aguilar - król
Ana Ángeles García- królowa
Eduardo Jover - ojciec Dogtaniana
Mario Gas - kapitan Sierściobrody
Vicente Gil - Widimer
Gloria Cámara - matka Dogtaniana/dama dworu królowej
Wersja polska:
Opracowanie i udźwiękowienie
wersji polskiej na zlecenie
Forum Film Poland: FDR Studio
Reżyseria: Elżbieta Mikuś
Dialogi i teksty piosenek: Bartek Fukiet
Nagranie i montaż: Wojciech Rypina, Ignacy Żak
Zgranie dźwięku: Stefan Krzyżanowski
Kierownictwo produkcji: Agnieszka Kołodziejczyk
Obsada wersji polskiej (głosy):
Aleksander Sosiński Dogtanian
Waldemar Barwiński Pic
Natalia Jankiewicz Juliette
Przemysław Glapiński Atos
Michał Sitarski Portos
Piotr Bajtlik Aramis
Tomasz Borkowski Richelieu
Izabela Bukowska Milady
Adam Cywka Rochefort
Grzegorz Pawlak Treville
Przemysław Stippa król
Martyna Kowalik królowa
Przemysław Bluszcz ojciec Dogtaniana
Tomasz Traczyński kapitan Sierściobrody
Krzysztof Grabowski Widimer
Bożena Furczyk matka Dogtaniana
oraz
Julia Kołakowska-Bytner
Julia Łukowiak
Brygida Turowska
Tomasz Olejnik
Mateusz Kwiecień
Norbert Kaczorowski
Wojciech Socha
Krzysztof Cybiński
Piotr Bąk
Piosenkę zaśpiewali: Natalia Łukowiak i Kamil Bijoś
Producent kreatywny: Claudio Biern Boyd
Producent: Javier Ibañez
Animacja: Manuel Sirgo
Muzyka: Manel Gil-Inglada
Storyboardy: Paco Sáez
Piosenki: Guido i Maurizio de Angelis
Orkiestra: Orquesta Sinfónica de Navarra
Dyrygent: Vanessa Garde
Chór: Orfeón Pamplonés
Escolanía del Orfeón Pamplonés
Scenografia: Bárbara R. Gragirena
Produkcja: Apolo Films – Cosmos – Maya
Hiszpania, 2021
Czas: 89 min.
Premiera światowa: 25.06.2021
Premiera polska: 27.05.2022
Dystrybucja w Polsce: Forum Film Poland
Dozwolony od lat: bez ograniczeń
O twórcach filmu
Toni García (reżyseria)
Studiował inżynierię i telekomunikację, ale już w latach 80. trafił
do przemysłu filmowego – w kilku szkołach uczył się równolegle animacji. Początkowo tworzył storyboardy. Pracował przy wielu znanych hiszpańskich i międzynarodowych produkcjach. "Animacja to całe moje życie, nie chcę robić nic innego" – deklaruje.
Filmografia (jako reżyser):
1999 – Fantaghiró (serial), 2001 – Nicolás (serial), 2003 – Iron Kid (serial), 2005 – Nico, la pelicula (V), Les nouvelles aventures de l'homme invisible (serial), 2006 – Papawa (serial), Angus and Cheryl (serial), The Imp (serial), 2010 – The Secret Life of Suckers (serial), 2013 – Invizimals (serial TV), 2021 – Dogtanian (D’Artacán y los tres mosqueperros)
Doug Langdale (scenariusz)
Właśc. Douglas Michael Langdale. Urodził się 19.08.1969 w North Hollywood, stan Kalifornia. Scenarzysta, producent i aktor. Napisał scenariusze ponad siedemdziesięciu seriali i filmów animowanych.
Są na tej liście "Księga życia" ("Book of Life", 2014), "Kung Fu Panda: Legenda o niezwykłości" (serial 2011–2016) i "Super Macho Fighter" (2016).
Claudio Biern Boyd (producent kreatywny)
Urodził się 17.10.1940 na Majorce. Hiszpański animator i producent, założyciel studia BRB Internacional. Stworzył popularne serie "D’Artagnan
i trzej muszkieterowie" ("Wanwan Sanjushi"/ "D’Artacán y los tres mosqueperros" (1982), "The World of David Gome" (1985), "Gladiator Academy", "Mały rycerz El Cid", "Dookoła świata z Willim Fogiem" (1985). Zdobył ponad 40 nagród filmowych.
Polskie Radio Dzieciom objęło patronatem medialnym
