„Źródełko” rozpoczął zespół „Pogranicze” z Szypliszk, który właśnie obchodzi 40. urodziny! Dzięki ich piosence o miłosnych perypetiach, dowiedzieliśmy się, czym jest wielogłos i harmonia!
Szypliszki leżą na Suwalszczyźnie, obszarze graniczącym z Litwą. Choć na Suwalszczyźnie znajdziemy zupełnie miejscowości o swojsko brzmiących nazwach: Ogórki, Sadzawki czy Jeziorki, leżą tam także miejscowości takie, jak Skarkiszki, Dowiaciszki, Tauroszyszki i Ejszeryszki. A nazwy te zawdzięczamy właśnie Litwinom – powstały bowiem, dzięki wpływom języka sąsiadów. To zresztą nie jedyny wpływ – na pograniczach dwóch krajów (a nawet 2 regionów!) często mieszają się dwie kultury. I na Suwalszczyźnie mieszają się kultura polska z kulturą litewską. Zespół „Pogranicze” śpiewa wielogłosem, co jest rzadko spotykane w polskiej muzyce tradycyjnej, a bardzo często na wschód od Polski – na Ukrainie, w Rosji czy wlaśnie na Litwie. Wielogłos to specyficzny i piękny sposób śpiewu. Wymaga śpiewania w grupie, no, przynajmniej w parze. Śpiewacy dzielą się tak, że śpiewają nieco inne melodie w tym samym czasie. Ale wspólnie brzmią one przepięknie. Powstają bowiem harmonie – brzmienia złożone z pasujących do siebie różnych dźwięków.
Brygida Sordyl i Kuba Gołdyn zabrali nas na obchody Nocy Świętojańskiej! To bardzo magiczna noc w roku, pełna niezwykłych zwyczajów!
- Raniuśko, przed wschodem słońca dziewczęta wychodziły na polanę, coby nazbierać uostomaitych ziół. Babka uopowiadali, ze po drodze nie mogły nikogo spotkać, zden ptasek nie mógł zaśpiewać, coby zioła nie straciły mocy! – opowiadał Kuba Gołdyn.
Łopian, piołun, dziurawiec, mięta, czarny bez i wiele innych ziół trafiały później do wianka dziewczyny. Każde z ziół miało swoją ludową nazwę i swoje przeznaczenie w wierzeniach. Na przykład „rojownik” służył temu, by chłopcy się roili, czyli było ich dużo wokół dziewczyny, a „tanecnik” miał pomóc dziewczynom w tańcowaniu! Taki wianek musiał być dobrze upleciony, by się nie rozlecieć, kiedy dziewczę wkładało go na głowę i biegło z koleżankami przez pola. W Sopotni małej zwyczaj nakazywał , by dziewczyny w grupie stanęły tyłem do drzewa i rzuciły w jego stronę wianki z głów. Który wianek zawisł na drzewie – ta panna wyjdzie za mąż. Jeśli których z wianków nie trafił na gałąź – wróżył dziewczynie staropanieństwo.
Wianki można tez było puścić na wodę. Dziewczyny kładły wianki na wodzie, chłopcy stali trochę dalej i ten, który złapał wianek miał się żenić z jego właścicielką.
- W każdej wsi żywieckiej, zwyki były inse – mówiła Brygida – w Ślemieniu uobchodzono Janówkę – odpust pasterski, na który schodzili się pasterze z całej okolicy, bo św. Jan był ich patronem! Każdy chłopak kupował swojej dziewcynie piernikowe serce, a dziadkowie dzieckom chlebowe różańce i drewniane koniki.
Kuba Gołdyn przypomniał także, że właśnie od dnia św. Jana – święta pasterzy (tak, dobrze pamiętacie! Jan to nie jedyny święty patron pasterzy! Na wiosnę opiekę nad nimi roztacza św. Jerzy) – dziewczyny i kobiety mogły odwiedzać swoich kolegów i ukochanych w ich pasterskich szałasach! Był to czas muzykowania, ognisk i wesołej zabawy do samego rana!
Kaja Prusinowska wspomniała wrażenia z festiwalu Wszystkie Mazurki Świata. Posłuchaliśmy co też można było znaleźć na Targowisku Instrumentów. Kalmaduncyja, obajandule, dwojnica? Tak! Między innymi takie instrumenty rozbrzmiewały w „Źródełku” i wczoraj, na stoiskach Targowiska! Usłyszeliśmy też o niezwykłych tanecznych melodiach i całym tym mazurkowym zawirowaniu, które od wtorku do soboty rozgrzewało Krakowskie Przedmieście w Warszawie! Mazurkowe koncerty są do posłuchania i obejrzenia na platformach internetowych festiwalu. Zerknijcie tam koniecznie!
***
Tytuł audycji: Źródełko
Prowadziła: Hanna Szczęśniak
Data emisji: 20.06.2021
Godzina emisji: 11.00
