Autokefalia, czyli samodzielność jurysdykcyjna, została nadana Kościołowi Prawosławnemu w Polsce 13 listopada 1924 r. przez patriarchę Konstantynopola. Była wyrazem tysiącletniej historii prawosławia na ziemiach polskich. Zwracała też uwagę na jego rolę w polskiej kulturze.
13 listopada 2024 r. odbyły się uroczystości z okazji stulecia autokefalii Cerkwi prawosławnej w Polsce. W katedrze św. Marii Magdaleny w Warszawie odbyła się okolicznościowa liturgia, zaś w Zamku Królewskim zorganizowano jubileuszowy koncert.
Liturgia w katedrze
Liturgii przewodniczył zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (PAKP) metropolita Sawa, a asystowali mu członkowie Świętego Soboru Biskupów PAKP oraz przybyłe na uroczystości duchowieństwa. Obecni byli wierni, przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, a także reprezentanci innych Kościołów. W uroczystości wzięli udział m.in. prezes Polskiej Rady Ekumenicznej (PRE) i zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego bp Andrzej Malicki, zwierzchnik Kościoła Polskokatolickiego bp Andrzej Gontarek, zwierzchnik Kościoła Starokatolickiego Mariawitów bp Jarosław M. Jan Opala, dyrektor PRE ks. Grzegorz Giemza z Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego czy zwierzchnik diecezji warszawsko-praskiej Kościoła Rzymskokatolickiego bp Romuald Kamiński.
Zebranych przywitał metropolita Sawa. Przypomniał, że prawosławie na drodze do usamodzielnienia się w Rzeczpospolitej doznało wielu doświadczeń. Nie bacząc na trudności, nigdy nie ustawało jednak w dążeniu do kanoniczno-administracyjnej samodzielności. Podkreślił, że autokefalia pozwoliła ustabilizować życie wewnętrzne Cerkwi i relacje z władzami państwowymi. Dzięki temu odbudowana została narodowa prawosławna tożsamość. Metropolita zaznaczył, że autokefalię należy traktować jako przypieczętowanie ścisłego związku prawosławia z Rzeczpospolitą. Podsumowując wspomniał o inicjatorze autokefalii metropolicie Jerzym Jaroszewskim oraz kontynuatorze jego dzieła metropolicie Dionizym Waledyńskim.
Podczas liturgii odczytano orędzie Soboru Biskupów z okazji 100-lecia autokefalii. Wzniesiono modlitwy dziękczynne w intencji władz cerkiewnych i państwowych. Modlono się o dobrobyt i błogosławieństwo Boże dla Ojczyzny, narodu oraz prawosławnych wiernych i duchownych. W trakcie uroczystości śpiewały: chór katedry metropolitalnej pod dyrekcją protodiakona dr. Sergiusza Bowtruczuka i chór Warszawskich Szkół Teologicznych prowadzony przez prof. Włodzimierza Wołosiuka.
Okolicznościowe życzenia i gratulacje przekazali prezes Polskiej Rady Ekumenicznej bp Andrzej Malicki, przedstawiciele Kościoła Rzymskokatolickiego, prezydenta Polski, władz centralnych i regionalnych.
Uroczystościom jubileuszowym w Warszawie towarzyszyła plenerowa wystawa poświęcona stuleciu autokefalii Cerkwi prawosławnej w Polsce, przygotowana przez Muzeum Warszawskiej Metropolii Prawosławnej. Na pielgrzymów oczekiwał ciepły posiłek przygotowany przez parafię św. Marii Magdaleny w Warszawie.
Koncert w Zamku Królewskim
Wieczorem w Zamku Królewskim w Warszawie odbył się jubileuszowy koncert, który rozpoczęto odśpiewaniem hymnu państwowego. Okoliczne słowo do zgromadzonych gości w Sali Wielkiej wygłosił metropolita Sawa. Hierarcha zaznaczył, że śpiew cerkiewny jest głosem Cerkwi, swoistym sposobem przekazywania Bożej prawdy światu. – Śpiew dotyka ludzkiej istoty w sposób komplementarny, przenikając duszę i ciało. To, czym żyje Cerkiew, zostało wyrażone w tekstach liturgicznych i przełożone na nuty – powiedział.
Podczas koncertu oprócz kompozycji twórców muzyki cerkiewnej, takich jak: Dymitr Bortinański, Aleksy Turkanow z Polesia, Piotr Trochanowski z Krynicy Górskiej, wysłuchano klasycznych melodii bizantyjskich i starobułgarskich oraz polskiej klasyki: „Bogurodzicy”, „Gaude Mater Polonia”, „Boże coś Polskę”, „Czerwone maki nad Monte Cassino”. Między występami kolejnych chórów mówiono o historii Cerkwi prawosławnej w Polsce.
PRE
