Powieści na antenie

Dziennik powstańca

Ostatnia aktualizacja: 07.11.2014 11:03
Powstańcze wspomnienia Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego.
Audio
  • Marcin Hycnar czyta "Dziennik powstańca" Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego - fragm. 1.
  • Marcin Hycnar czyta "Dziennik powstańca" Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego- fragm. 2. (To się czyta latem/Dwójka)
  • Marcin Hycnar czyta "Dziennik powstańca" Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego- fragm. 3. (To się czyta latem/Dwójka)
  • Marcin Hycnar czyta "Dziennik powstańca" Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego- fragm. 4. (To się czyta latem/Dwójka)
  • Marcin Hycnar czyta "Dziennik powstańca" Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego- fragm. 5. (To się czyta latem/Dwójka)
  • Marcin Hycnar czyta "Dziennik powstańca" Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego- fragm. 6. (To się czyta latem/Dwójka)
  • Marcin Hycnar czyta "Dziennik powstańca" Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego- fragm. 7. (To się czyta latem/Dwójka)
  • Marcin Hycnar czyta "Dziennik powstańca" Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego- fragm. 8. (To się czyta latem/Dwójka)
  • Marcin Hycnar czyta "Dziennik powstańca" Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego- fragm. 9. (To się czyta latem/Dwójka)
  • Marcin Hycnar czyta "Dziennik powstańca" Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego- fragm. 10. (To się czyta latem/Dwójka)
Dziennik powstańca
"Dziennik powstańca"Foto: mat.promocyjny (fragment okładki)

W chwili wybuchu Powstania Warszawskiego autor "Dziennika powstańca" miał zaledwie siedemnaście lat. Jako Deivir – żołnierz legendarnego Parasola – służył bezpośrednio pod dowództwem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Był naocznym świadkiem śmierci poety i polowego pochówku 4 sierpnia 1944 roku, co opisał na kartach swych wspomnień.

/

Dziennik powstańca poświęcił poległym kolegom. Opisuje w nim wybrane akcje konspiracyjne - podczas okupacji uczył się na tajnych kompletach w gimnazjum im. Lelewela; od 1942 roku działał w konspiracji AK, w organizacjach harcerskich: BS (Bojowa Szkoła), zajmującej się m.in. małym sabotażem, oraz GS (Grupy Szturmowe), jednak większość książki dotyczy walk na Starym Mieście w sierpniu 1944 roku. Jest też epizod wrześniowy – przejście kanałami do Śródmieścia, gdzie w rejonie Politechniki Autor walczył do końca Powstania.

Wspomnienia zapisywane były w czasie i bezpośrednio po Powstaniu.

Przez wiele lat "Dziennik powstańca" nie mógł ukazać się w Polsce. Jego edycja w 1968 roku w Wydawnictwie Literackim stała się wydarzeniem o charakterze literackim i politycznym. Zbigniew Herbert pisał w liście do Autora i Jego żony Magdaleny Czajkowskiej (później autorki książki "Herbert i Kochane zwierzątka"): Jest już dawno w Polsce wyczerpana i w ogóle sprzedawali ją spod lady (list z 6 IX 1969 roku).
Doskonale napisana, przejmująca, pełna emocji, ale i refleksji relacja naocznego świadka, uzupełniona m.in. materiałami z archiwum Autora, porusza współczesnych czytelników w Polsce i zagranicą (w 2012 roku książka została wydana w Londynie, w tłumaczeniu Marka Czajkowskiego, syna Autora). (materiały wydawnictwa Marginesy)

Czytał Marcin Hycnar.

Marcin
Marcin Hycnar

bch/jp/ask

Zobacz więcej na temat: literatura Powstanie Warszawskie

Czytaj także

Poetka, która była Syrenką. Stulecie Krystyny Krahelskiej

24.03.2014 12:00
Bohaterką "Opowieści po zmroku" będzie Krystyna Krahelska - poetka, pieśniarka, autorka powstańczej piosenki "Hej, chłopcy, bagnet na broń". Jej wizerunek na zawsze utrwaliła rzeźbiarka Ludwika Nitschowa w postaci warszawskiej Syrenki. 24 marca to dzień setnych urodzin Krystyny Krahelskiej.
Krystyna Krahelska (fragm. fotografii będącej ekspozycją Muzeum Powstania Warszawskiego)
Krystyna Krahelska (fragm. fotografii będącej ekspozycją Muzeum Powstania Warszawskiego)Foto: Mateusz Opasiński/Wikimedia/CC

Krystyna Krahelska (pseudonim "Danuta") urodziła się 24 marca 1914 r., zginęła zaś w pierwszym dniu Powstania Warszawskiego. Była poetką, harcerką, etnografem i żołnierzem Armii Krajowej.

Twórczość poetycka Krystyny Krahelskiej została zauważona w 1936 r., kiedy to została zaproszona na tzw. "środę literacką" do Wilna. Zaproszenie to było dla niej bardzo dużym wyróżnieniem. Na wileńskich spotkaniach literackich swoje wieczory autorskie mieli m.in. Julian Tuwim i Jan Lechoń.

W 1937 r. rzeźbiarka Ludwika Nitschowa, która wygrała konkurs na nową rzeźbę herbu Warszawy, zaproponowała jej pozowanie do mającego stanąć nad Wisłą pomnika Syreny.

Krystyna Krahelska jest autorką słów do znanej piosenki pt. "Hej, chłopcy, bagnet na broń". Napisała ją  w styczniu 1943 r. dla żołnierzy "Baszty". Stała się ona najpopularniejszą piosenką żołnierską Polski Walczącej i Powstania Warszawskiego. Sama uwielbiała śpiewać, miała fenomenalny słuch, jako studentka dała kilka koncertów w Polskim Radiu.

W "Opowieściach po zmroku" z nagrań archiwalnych przypomnimy opowieść Haliny Krahelskiej, siostry stryjecznej poetki.

Na audycję zaprasza Joanna Szwedowska.

24 marca (poniedziałek), godz. 21.30-22.30

mcjp

''

Czytaj także

Dlaczego powstańcy nie pamiętają kolorów?

07.05.2014 19:00
- Podczas wystawy "Kolor wolności" zauważyliśmy, że ludzie patrzą na dobrze sobie znane, lecz pokolorowane zdjęcia z Powstania jak na zupełnie nowy, współczesny świat - opowiadał Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego, o narodzinach pomysłu na niezwykły film.
Kadr z filmu Powstanie Warszawskie
Kadr z filmu "Powstanie Warszawskie"Foto: Materiały prasowe/ Muzeum Powstania Warszawskiego_ Next Film
Posłuchaj
16'16
17'23 Paweł Łysak i Paweł Sztarbowski o "Trędowatej" w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (Wybieram Dwójkę)
08'36 Rafał Podraza o zbiorze korespondencji Magdaleny Samozwaniec (Wybieram Dwójkę)
08'36 Magda Majewska z "Krytyki Politycznej" o debiutanckiej powieści Toni Morrison (Wybieram Dwójkę)
więcej

"Powstanie Warszawskie" został zmontowane z archiwalnych kronik. Innowacyjność filmu polega na tym, że kadry pokolorowano i dodano dźwięk. Niemi bohaterowie z 1944 roku po raz pierwszy przemówili. - W pewnym sensie to pierwszy polski film dokumentalny - uważa Jan Ołdakowski. - Co ciekawe, część zdjęć stworzył Antoni Bohdziewicz, który po wojnie, jako znakomity pedagog, współkreował fenomen polskiej szkoły filmowej - zwrócił uwagę w rozmowie z Dawidem Dziedziczakiem.

"Powstanie Warszawskie" opowiada o tytułowym wydarzeniu poprzez historię dwóch młodych reporterów, świadków powstańczych walk. - Pomysł filmu o robieniu filmu narodził się nie na papierze, lecz w montażowni. To w ogóle produkcja filmowa "od tyłu". Zaczynaliśmy od gotowego materiału i dopiero na jego podstawie tworzyliśmy scenariusz - wyjaśnił producent obrazu Piotr Śliwowski - Spacer po powstańczej Warszawie okazuje się podróżą do "jądra ciemności". Ale nie chcę zbyt wiele zdradzać - dodał.

Co ciekawe, choć film powstawał we współpracy z prawdziwymi powstańcami, to ich pomoc dotyczyła przede wszystkim oceny wiarygodności warstwy fabularnej. Kolory zatarte zostały w ich pamięci w wyniku wielokrotnego oglądania czarno-białych zdjęć. Dlatego "barwy Powstania" odtworzono głównie dzięki specjalnemu oprogramowaniu do interpretowania odcieni szarości, a także na podstawie eksponatów muzealnych z epoki.

Dawid Dziedziczak rozmawiał też z Michałem Żurawskim i Maciejem Nawrockim, którzy wcielili się w postaci powstańców-filmowców.

***

Ponadto w audycji "Wybieram Dwójkę" gościli Paweł Łysak i Paweł Sztarbowski, którzy zapowiedzieli premierę w Teatrze Polskim w Bydgoszczy. To adaptacja "Trędowatej" Heleny Mniszkówny w reżyserii Wojciecha Farugi. Mówiliśmy także o dwóch książkach: zbiorze korespondencji Magdaleny Samozwaniec - "Moich listów nie pal! Listy do rodziny i przyjaciół" - w opracowaniu Rafała Podrazy oraz powieści Toni Morrison "Najbardziej niebieskie oko". Program prowadziła Katarzyna Nowak

mm/mc

Czytaj także

Kobieta, która wygrała Powstanie Warszawskie

10.06.2014 14:00
- 1 sierpnia 1944 pani Halina Wiśniewska urodziła synka Stasia, a jej mąż po prostu poszedł do powstania. Na odchodne powiedział, że za 3 dni przepędzą Niemców i żeby szykowała się na wyjazd za miasto - opowiadała w Dwójce jedną z historii opisaną w swojej książce "Dziewczyny z Powstania" Anna Herbich.
Powstanie warszawskie: Kuchnia w gmachu Adrii przy ul. Moniuszki 10
Powstanie warszawskie: Kuchnia w gmachu "Adrii" przy ul. Moniuszki 10Foto: Wikipedia/Eugeniusz Lokajksi/domena publiczna
Posłuchaj
27'55 Anna Herbich o książce "Dziewczyny z Powstania" (Notatnik Dwójki)
więcej

"Dziewczyny z powstania" czyta na naszej antenie Sławomira Łozińska>>>

Pani Halina nie wierzyła w zapewnienia męża. Gdy 1 sierpnia rozpoczęła się strzelanina, zeszła wraz z dzieckiem, ojcem i siostrą do piwnicy położonej na warszawskim Śródmieściu. - Od razu straciła pokarm. Nie miała co jeść. Trawiła ją gorączka. Przyklejała się do zimnej ściany piwnicy, żeby troszkę ochłonąć. Darła stare prześcieradła i ubrania, żeby dziecko przewijać - opowiadała Anna Herbich.

Ta młoda autorka (rocznik '86) w swojej książce przygląda się Powstaniu Warszawskiemu z perspektywy kobiet. Różnice w spojrzeniu między żołnierzami prowadzącymi walkę, a dziewczynami, ratującymi siebie i swoich bliskich przed śmiercią, dobrze widać na przykładzie historii Haliny Wiśniewskiej, która pierwszą połowę powstania spędziła w piwnicy swojego domu. Gdy w końcu przedarła się z synkiem do męża, ten był zaskoczony, że jest taka brudna i wycieńczona. Podczas gdy ona modliła się już tylko o to, by walki się zakończyły, jej małżonek chciał się bić do ostatniej kropli krwi. - Ona wygrała to powstanie, bo swoje dziecko ocaliła. On czuł się przegrany, bo powstanie upadło - opowiadała Anna Herbich.

Z książki "Dziewczyny z Powstania" wynika, że stosunek do tego zrywu w dużej mierze zależał od tego, czy walczyło się okupantem, czy też toczyło się walkę o przetrwanie. - Część moich bohaterek, zwłaszcza tych, które były w konspiracji, uważa, że dobrze się stało, że wybuchło powstanie. Dla nich to było wyzwolenie się spod niemieckiej okupacji i próba odzyskania honoru. Z drugiej strony dziewczyny z cywila często uważają, że można było tego uniknąć, ponieważ ofiara była za duża...

Do wysłuchania nagrania rozmowy z Anną Herbich zaprasza Joanna Szwedowska.

bch/mc

Zobacz więcej na temat: literatura Powstanie Warszawskie