Międzynarodowy zespół badaczy, kierowany przez dra hab. Andrzeja Niedzielskiego z Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (CA UMK) i prof. Aleksandra Wolszczana z Uniwersytetu Stanowego Pennsylwanii (PennState) oraz UMK, we współpracy z drem hab. Maciejem Konackim z CA UMK, odkrył planetę o masie 4.6 masy Jowisza na orbicie wokół gwiazdy HD 17092.
Gwiazda HD 17092 to trzecia co do masy gwiazda, przy której odkryto planetę. Jest ona 2.3 razy cięższa od Słońca i jej średnica jest dziesięciokrotnie większa od słonecznej. Gwiazda znajduje się w gwiazdozbiorze Perseusza w odległości około 300 lat świetlnych od Ziemi i jest widoczna tylko uzbrojonym okiem, czyli za pomocą teleskopu.
Orbita odkrytej planety przebiega dalej od jej gwiazdy niż orbita Ziemi od Słońca, jest też bardziej eliptyczna. Rok na HD 17092 b (nazwę planety stworzono, dodając do nazwy jej gwiazdy literę b), jest, mimo to, o kilka dni krótszy od ziemskiego.
HD 17092 b to dziesiąta planeta, jaką odkryto przy czerwonym olbrzymie. Takich planet może być więcej, ale bardzo trudno je odkryć z powodu aktywności ich gwiazd, która bardzo utrudnia dokonywanie precyzyjnych pomiarów, podstawowych w procesie poszukiwania planet.
Sama gwiazda, HD 17092, to tzw. czerwony olbrzym, gwiazda na schyłkowym etapie ewolucji, czyli dużo starsza od Słońca. Czerwone olbrzymy to gwiazdy, które wyczerpały już wodór w jądrach, a źródłem energii staje się dla nich wodór położony bliżej powierzchni gwiazdy. W efekcie centralne obszary gwiazdy, pozbawione już wodoru, zapadają się pod wpływem grawitacji, a zewnętrzne ekspandują, sprawiając, że olbrzym staje się coraz większy. Ma to szereg następstw: zmniejsza się gęstość i temperatura gwiazdy, a kolor zmienia w kierunku czerwieni – stąd nazwa.
„HD 17092 b została odkryta jako pierwsza w wyniku szerokiego przeglądu prowadzonego we współpracy Uniwersytetu Stanowego Pensylwanii i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Przegląd ten obejmuje około 1000 gwiazd zaawansowanych ewolucyjnie, których prędkości radialne monitorowane są teleskopem Hobby-Eberly w Teksasie (HET) już od czterech lat. Ogromne rozmiary tego teleskopu, o średnicy głównego zwierciadła 9.2m, jednego z największych na świecie pozwalają na precyzyjne pomiary prędkości słabych, niewidocznych gołym okiem gwiazd. Obecnie osiągana rutynowo dokładność prędkości w ramach przeglądu to około 5 m/s czyli około 18 km/godz., prędkość z jaką porusza się rowerzysta w trakcie weekendowej wycieczki” – czytamy w komunikacie opublikowanym na stronach internetowych UMK.
W skład zespołu badawczego, poza wymienionymi wyżej naukowcami, wchodzą mgr Grzegorz Nowak, doktorant w CA UMK w Toruniu, dr Gracjan Maciejewski, asystent w CA UMK w Toruniu, dr M. Shao i dr C. Gelino z Caltech/Jet Propulsion Laboratory w Pasadenie, dr M. Shetrone z Obserwatorium McDonald w Teksasie, a także prof. L. Ramsey z PennState.
Poszukiwania planet, krążących wokół czerwonych olbrzymów, pozwolą nam np. zrozumieć zaawansowane ewolucyjnie układy planetarne, jakim nasz stanie się za około 5 mld lat.
Eugeniusz Wiśniewski
Źródło: UMK
