Międzynarodowy zespół naukowców - z udziałem kilkunastu Polaków - pracujący nad projektem "High Energy Stereoscopic System" (H.E.S.S.), otrzymał prestiżową nagrodę "Bruno Rossi Prize", przyznawaną przez Amerykańskie Towarzystwo Astronomiczne.
Nagrodzeni pracują nad projektem tzw. astronomii gamma najwyższych energii. Jak napisano w uzasadnieniu, nagroda została przyznana za „wybitny wkład w dziedzinę astronomii gamma najwyższych energii, który dotyczył podstawowych zagadnień związanych z przyspieszaniem cząstek i pochodzeniem promieniowania kosmicznego, poprzez badanie pozostałości po wybuchach supernowych, mgławic pulsarowych i pobliskich aktywnych galaktyk".
Promieniowanie gamma, które dociera do Ziemi z kosmosu, jest absorbowane w atmosferze, inicjując krótkotrwały "deszcz" cząstek - tzw. pęk atmosferyczny. Teleskopy należące do projektu H.E.S.S. rejestrują słabe, krótkie błyski niebieskawego światła (tzw. promieniowanie Czerenkowa), jakie emitują cząstki pęku przemieszczające się w atmosferze. Uzyskane obserwacje umożliwiają określenie energii i kierunku przyjścia fotonu gamma, który zainicjował deszcz cząstek. Technika ta pozwala na tworzenie obrazów obiektów astronomicznych w promieniach gamma.
Teleskopy H.E.S.S. powstały dzięki współpracy międzynarodowego zespołu, w skład którego wchodzi ponad 100 naukowców i inżynierów. Obserwatorium, w którym się znajdują, oddano do użytku we wrześniu 2004 roku. Jest ono obecnie w trakcie rozbudowy do fazy H.E.S.S. II, w której do istniejących czterech teleskopów zostanie dodany piąty - o średnicy 24 m. Rozbudowa ma polepszyć czułość instrumentu oraz zwiększyć jego zakres energetyczny. Dzięki tej operacji wzrosną znacząco możliwości badawcze obserwatorium.
W zespole znajdują się naukowcy z Centrum Astronomicznego im. M. Kopernika Polskiej Akademii Nauk, Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytutu Fizyki Jądrowej PAN, a także Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Do grona wyróżnionych należą m.in.: prof. Bronisław Rudak, dr Krzysztof Katarzyński, dr hab. Tomasz Bulik, dr hab. Rafał Moderski, doc. Włodzimierz Kuźniak, Jarosław Dyks. Nazwiska wszystkich nagrodzonych Polaków można znaleźć pod adresem: www.mpi-hd.mpg.de/hfm/HESS/pages/collaboration/institutions/
To nie pierwsze wyróżnienie zespołu - w 2006 roku otrzymał on Nagrodę Kartezjusza, przyznawaną przez Komisję Europejską.
(ew/pap)
