Psia skóra to albański odpowiednik polskiego określenia nieudacznik. Już samo imię głównego bohatera – Krist, nie jest mile widziane w ateistycznym kraju. Jego nazwisko - Tupek, sprawia, że większość osób zaraz zapomina o inklinacjach związanych z imieniem. Tupek – Dupek, staje się łatką, która raz przypięta wbija się w ciało i staje się jego integralną częścią. Opowieść o miłości, pewnej nieszczęśliwej rodzinie i albańskim wydaniu reżimu, który zabijał w człowieku człowieka.
CHCESZ WIĘCEJ KULTURY? POSŁUCHAJ SERWISU!
Fatos Kongoli (3,69 MB)
Fatos Kongoli, jeden z najlepszych albańskich prozaików ostatnich lat, umieszcza swego bohatera w realiach komunistycznej Albanii, które przerażają, wzbudzają niechęć i paniczną potrzebę ucieczki. Byle dalej, bez odwracania się za siebie. Kraj rządzony przez jeden z najokrutniejszych komunistycznych reżimów, nie jest najlepsze miejsce na realizowanie ludzkich potrzeb i życie na poziomie. Liczy się w nim przeciętność i skrupulatne wypełnianie dyrektyw „ludzi na górze”. Takie wiernopoddaństwo i brak oryginalności twórczej staje się sposobem na życie Krista Tupka, tworzącego scenariusze filmowe i postacie, według surowych dyrektyw komunistycznych speców od propagandy. Krist zdaje sobie sprawę, że był tylko narzędziem w rękach zbrodniczego systemu, a jego sumienie nie pozwalając mu o tym zapomnieć przywołuje różne wizje i mami jego umysł. „Często oskarżano mnie, nazywano człowiekiem bez duszy. W filmowych czasach mojego życia mówili mi to wszyscy. Ale nie ludzie. Nie koledzy. Nie urzędowi krytycy. Ci ostatni, w większości wypadków, wychwalali pod niebiosa filmy kręcone według moich scenariuszy. (…) Moje scenariusze nie były warte funta kłaków, wiedziałem o tym.” – wspomina z mieszaniną wstydu i goryczy Krist.
Powieść Fatosa Kongoli to jednak w pierwszym rzędzie opowieść o człowieku i miłości do trzech kobiet, które zjawiają się w rożnych okresach jego życia. W pierwszej zakochuje się będąc dzieckiem, z drugą romansuje jako dorosły mężczyzna, a w trzeciej podkochuje się będąc w sile wieku. Trzy kobiety, trzy historie i trzy rodzaje miłości stają się bezcennym skarbem pamięci człowieka, który w życiu nie osiągnął praktycznie nic. Staje przed nami jedynie ze swymi wspomnieniami, które rozkłada niczym album z fotografiami. Oczami dziecka, które widzi, a nie do końca rozumie, obserwujemy świat pełen zła i brutalności. Takie wyrażenia jak „wrócić do łask”, „inwigilacja” czy „stracić stołek” przemycają, dzięki dziecięcej ciekawości, albańskie realia rządów… Hadesa. Hadesa, który w różnych momentach nawiedza Krista, zachęcając go tym samym do rozliczenia się z własnym życiem. Ten, którego imię nie zostaje w powieści ani razu wymienione, to oczywiście Enwer Hodża. Kongoli ani na moment nie pozwala nam zapomnieć, że za całe zło, które spotkało nieszczęśliwą rodzinę odpowiedzialny jest chory ustrój i wynikający z niego absurd dnia codziennego, który przybiera postać monstrualnej machiny niszczącej w człowieku wszystko co ludzkie. Przerażający klimat panujący w Willi Strzyg, czy niekończące się kolejki po mleko na długo zapadają w pamięć. Tak samo jak ból po utracie bliskich ludzi i strach przed skończeniem w ten sam sposób.
Psia skóra to także książka o starości i bólu wywołanym przez samotność. Brak złudzeń co do swojego nieudanego życia i poczucie wyalienowania, łączy się z przemożnym strachem przed śmiercią. Postać Krista wzbudza w czytelniku litość i sympatię. Ot, starszy pan, pozostawiony sam sobie, który nie potrafi odnaleźć się w nowej politycznej rzeczywistości. Jego życie jest jednak świadectwem czasów, które minęły i ich oddziaływania na współczesność. Oczami bohatera obserwujemy kraj bez przyszłości, rządzony przez „zreformowanych” komunisto – mafiosów, skąd każdy zdrowo myślący człowiek chce jak najszybciej uciec. Absurd zeszłych lat nie skończył się w raz z transformacją ustroju, przybrał tylko inną formę. Tematy polityczne w książce zepchnięte są przez autora na drugi plan, który nie pozwala jednak przejść obok siebie bezrefleksyjnie.
Petar Petrović
Fatos Kongoli, Psia skóra, Wydawnictwo Czarne, 2007.
