Historia

Zdradzeni po zdobyciu Wilna. 80 lat temu NKWD aresztowało dowódców Okręgu Wileńskiego AK

Ostatnia aktualizacja: 17.07.2024 05:55
- Kiedy wydawało się, że wszystko jest na jak najlepszej drodze, nastąpiły pamiętne wydarzenia 17 lipca 1944 roku. Gen. Krzyżanowski "Wilk" został aresztowany z całym sztabem, bo nie chciał podporządkować się gen. Berlingowi – wspominał Jan Morelewski, uczestnik bitwy o Wilno.
Szwadron zwiadu batalionu Szczerbca
Szwadron zwiadu batalionu "Szczerbca" Foto: Wikimedia Commons/domena publiczna

17 lipca 1944 roku we wsi Bogusze NKWD rozbroiło i aresztowało zaproszonych na rozmowy dowódców Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego.

Prawdziwa twarz czerwonej dyktatury

Po zakończonej odbiciem Wilna z rąk niemieckich operacji "Ostra Brama", Sowieci zażądali rozbrojenia i rozwiązania oddziałów AK na Wileńszczyźnie. 17 lipca 1944 rozpoczęła się akcja rozbrajania polskich żołnierzy. W tym samym czasie na spotkaniu w Boguszach, gdzie miało dojść do porozumienia z Sowietami, aresztowano dwudziestu kilku oficerów z wileńskich oddziałów partyzanckich z komendantem Okręgu Wileńskiego gen. Aleksandrem Krzyżanowskim "Wilkiem" na czele.


Posłuchaj
17:01 da0624b8-12ec-4231-ad01-7b6ac7ddb5c6.mp3 Audycja przypominająca dzieje wileńskiego okręgu Armii Krajowej i jego dowódcy gen. Aleksandra Krzyżanowskiego "Wilka". Słuchowisko ilustrowane wspomnieniami świadków wydarzeń. (RWE, 12.08.1984) 

– Zaproszono dowódców batalionów na odprawę. Sowieci uznali tam zasługi AK i nas jako Wojsko Polskie. W niedzielę odprawił ks. Piotr, kapelan V batalionu nabożeństwo dziękczynne. Tej samej nocy obudził nas alarm i rozkaz, że za pięć minut wyruszamy. Już podczas marszu dowiadujemy się prawdy. Bolszewicy aresztowali generała "Wilka" i jego sztab. Zaprosili na herbatę i aresztowali – wspominała na antenie Polskiej Rozgłośni Radia Wolna Europa "Grażyna", uczestniczka walk o Wilno.

Po 17 lipca 1944 ponad sześć tysięcy żołnierzy zostało rozbrojonych i przez obóz w Miednikach wywiezionych w głąb ZSRR, do Kaługi.

- Bolszewicy otoczyli wszystkich, rozbroili. Oficerów oddzielili. Trzymali głodnych, wymęczonych, obdartych za drutami jak przestępców – mówiła weteranka – w Miednikach pod Wilnem polscy partyzanci przeżyli gehennę. Miedniki stały się symbolem walki o wolność Polski. Ilu ich umarło z głodu i pragnienia – nikt się nie doliczy.

Żołnierze, którzy uniknęli aresztowań wycofali się w stronę Puszczy Rudnickiej. Większość została w krótkim czasie rozbrojona przez ścigające ich wojska NKWD. Jednak tym, którzy przetrwali udało się odbudować struktury organizacyjne i prowadzić dalszą walką.

Żołnierze Wyklęci - zobacz serwis historyczny

- Ocalali żołnierze ruszyli do puszczy Rudnickiej pod osłoną nocy. Żołnierze nie upadali na duchu, pomimo że od rana latały nad nimi sowieckie samoloty. Oddziały polskie weszły do puszczy. Rozpoczęła się walka z nowym okupantem – mówił Jan Morelewski.

Armia Krajowa na Wileńszczyźnie

Oddziały partyzanckie na Wileńszczyźnie powstały już w pierwszych dniach po agresji sowieckiej na Polskę z 17 września 1939. Po zjednoczeniu rozproszonych jednostek stawiały one skuteczny opór pięciokrotnie zmieniającym się okupantom.  Największym wojennym dokonaniem liczącego blisko sześć tysięcy ludzi Okręgu Wileńskiego AK, pod dowództwem Aleksandra Krzyżanowskiego "Wilka", było odbicie w lipcu 1944 roku Wilna z rąk niemieckich.

Posłuchaj wspomnień uczestników walk o Wilno.

mjm

Czytaj także

Aleksander Krzyżanowski "Wilk" - dowódca operacji "Ostra Brama"

Ostatnia aktualizacja: 18.02.2021 05:58
126 lat temu, w 1895 roku urodził się Aleksander Krzyżanowski, "Wilk", komendant Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej  , dowódca oddziałów AK w operacji "Ostra Brama". 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rozbicie obozu NKWD w Rembertowie. Posłuchaj wspomnień uczestników

Ostatnia aktualizacja: 20.05.2024 05:40
W nocy z 20 na 21 maja 1945 roku oddział Armii Krajowej pod dowództwem ppor. Edwarda Wasilewskiego ps. Wichura rozbił obóz NKWD w Rembertowie i uwolnił ponad 500 więźniów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Operacja "Ostra Brama", czyli Polacy zdobywają Wilno

Ostatnia aktualizacja: 07.07.2024 06:00
7 lipca 1944 roku oddziały Armii Krajowej pod dowództwem płk. Aleksandra Krzyżanowskiego w ramach akcji "Burza" rozpoczęły wraz z Armią Czerwoną akcję zdobywania Wilna. Biało-czerwony sztandar powiewał nad miastem tylko kilka godzin. Sowieci zamienili go na czerwony.
rozwiń zwiń