Historia

Jerzy Bajan. Wirtuoz pilotażu, który zwyciężył własne ograniczenia

Ostatnia aktualizacja: 27.06.2024 05:50
57 lat temu, 27 czerwca 1967 roku, zmarł w Londynie Jerzy Bajan, pilot myśliwski i sportowy. W 1934 roku wspólnie z Gustawem Pokrzywką zwyciężył na samolocie RWD-9 w międzynarodowych zawodach Challange. W czasie II wojny światowej walczył w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii.
Jerzy Bajan przed samolotem RWD-9S, 1934 r.
Jerzy Bajan przed samolotem RWD-9S, 1934 r. Foto: NAC

Podniebny ułan

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zaledwie siedemnastoletni Bajan wstąpił do wojska. Jako jeden z "Orląt" walczył w obronie Lwowa. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej służył w kawalerii i piechocie. Za stery samolotu przesiadł się w 1922 roku.

Jego pasją była akrobacja powietrzna. Zasłynął jako autor figury znanej jako "Trójka Bajana", niezwykle niebezpiecznego manewru trzech połączonych ze sobą samolotów. Na maszynach produkcji polskiej brał udział w międzynarodowych zawodach, m.in. w prestiżowych Międzynarodowych Zawodach Samolotów Turystycznych Challenge. Zwyciężył w ostatnich, rozgrywanych w 1934 roku, zawodach w tej serii oraz rok wcześniej w międzynarodowym zlocie gwiaździstym do Wiednia.

- Był pilotem z krwi i kości - mówił o mistrzu akrobacji powietrznych Aleksander Gabszewicz, dowódca Dywizjonu 316 na antenie Radia Wolna Europa.

Jerzy Bajan walczył w siłach myśliwskich w czasie II wojny światowej, mimo że utracił władzę w jednej ręce. Jerzy Bajan - wirtuoz pilotażu, który zwyciężył własne ograniczenia.


Posłuchaj
32:09 bajan_wspomnienie.mp3 "Jurek ze Stanisławowa" - reportaż Wiktora Budzyńskiego poświęcony pamięci Jerzego Bajana - pułkownika-pilota - oparty na dokumentach oraz relacjach naocznych świadków. Zapowiedź - Halina Markowska. (RWE, 22.08.1971)

 

Wybuch II wojny światowej zastał Bajana w Dęblinie, gdzie pełnił stanowisko komendanta Szkoły Podchorążych Lotnictwa - Klasa Taktyczna w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa. Tam został ranny i przysypany gruzem podczas bombardowania miasta 2 września, utracił władzę w lewej ręce.

Bitwa o Anglię - zobacz serwis specjalny

Ponad ograniczenia

Po klęsce wrześniowej udało mu się przedostać do Francji (gdzie odbudowywał polskie siły powietrzne), a po jej upadku - do  Anglii. Ze względu na bezwład ręki, pełnił głównie funkcje sztabowe, ale dzięki specjalnie skonstruowanym haczykom, przymocowywanym do kończyny, był w stanie pilotować samolot i wykonywać loty bojowe w Dywizjonie 316.


Posłuchaj
09:23 bajan_gabszewicz.mp3 Wspomnienie płk. pilota Aleksandra Gabszewicza - prezesa Stowarzyszenia Lotników Polskich na Obczyźnie - o płk. dypl. Jerzym Bajanie - nadane w przeddzień pogrzebu słynnego pilota. Zapowiedź- Halina Markowska. (RWE, 7.07.1967)

 

- Bajan, starszy od pozostałych pilotów o 10-15 lat wykazał, że jest nie tylko pilotem wyczynowym, ale też niezmiernie wartościowym pilotem bojowym. Chcę, żeby wszyscy wiedzieli, że on był przykładem dla nas, a nie my dla niego - podkreślał na antenie Radia Wolna Europa Aleksander Gabszewicz, dowódca Dywizjonu 316. - Jerzy Bajan latał zawsze w moim kluczu z numerem 2, jego zadaniem było ochranianie dowódcy. To był mój dowód zaufania do niego.

Dowódca polskich sił myśliwskich na Zachodzie

Jerzy Bajan wziął udział w lotach bojowych Dywizjonu 316. Od 1 czerwca 1943, po śmierci Stefana Pawlikowskiego, był polskim oficerem łącznikowym w sztabie dowództwa lotnictwa myśliwskiego RAF, co czyniło go faktycznym dowódcą polskich sił myśliwskich na Zachodzie. Brał udział w pracach komisji badającej okoliczności katastrofy gibraltarskiej 4 lipca 1943, w której zginął gen. Władysław Sikorski.

Więcej materiałów poświęconych postaci płk. Józefa Bajana w serwisie Radia Wolności >>>>>

Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Był członkiem Stowarzyszenia Lotników Polskich i autorem listy zestrzeleń, jakich dokonali polscy lotnicy podczas wojny. Zmarł 27 czerwca 1967 roku.

Posłuchaj audycji poświęconej wirtuozowi pilotażu.

bm

Czytaj także

Stanisław Skalski legendą stał się za życia. Mówili o nim "latająca śmierć"

Ostatnia aktualizacja: 12.11.2023 06:00
Stanisław Skalski zasłynął w czasie bitwy o Anglię. Dwa razy cudem uniknął śmierci. Zmarł wiele lat po zakończeniu II wojny światowej, 12 listopada 2004 roku. Był asem lotnictwa i bohaterem Bitwy o Anglię. Koledzy piloci mówili, że ma "ptasi instynkt", Niemcy nazywali go "latająca śmierć". 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zdzisław Krasnodębski. Pierwszy dowódca Dywizjonu 303

Ostatnia aktualizacja: 10.07.2024 05:50
120 lat temu, 10 lipca 1904 roku, urodził się Zdzisław Krasnodębski, pierwszy dowódca słynnego Dywizjonu 303, bohater bitwy o Anglię.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Gen. Witold Urbanowicz: "Nie błagamy o wolność, my walczymy o wolność"

Ostatnia aktualizacja: 30.03.2023 06:00
– Nie błagamy o wolność, my walczymy o wolność. Tak miałem napisane na samolocie. W bitwie o Anglię mieliśmy rekord 126 zestrzeleń, przy najmniejszych stratach własnych – wspominał gen. Witold Urbanowicz, dowódca legendarnego Dywizjonu 303.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Zumbach. As myśliwski, przemytnik i najemnik

Ostatnia aktualizacja: 14.04.2024 05:55
As myśliwski Dywizjonu 303, jeden z bohaterów bitwy o Anglię. Po wojnie wiódł niespokojny żywot. Zajmował się przemytem, był najemnikiem w Afryce, prowadził dyskotekę i restaurację. 14 kwietnia 1915 roku urodził się Jan Zumbach ps. Kaczor Donald, Johan.
rozwiń zwiń