Stanisław Dubois, socjalista-idealista
- Liczono się z nim ze względu na charakter, opanowanie i zdolności – tak Stanisława Dubois wspominał jego przyjaciel. Miał też w sobie typowy dla idealistów optymizm graniczący z naiwnością, który w końcu doprowadził do jego śmierci.
2024-08-21, 05:35
21 sierpnia 1942 roku w niemieckim obozie KL Auschwitz rozstrzelany został Stanisław Dubois, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej, najmłodszy poseł na Sejm, twórca Czerwonego Harcerstwa, członek podziemia lewicowego podczas okupacji i więzień KL Auschwitz, gdzie należał do komórki rtm. Witolda Pileckiego.
Posłuchaj wspomnień znajomych i współpracowników Stanisława Dubois.
Posłuchaj
Młody członek PPS
Jego pochodzenie wskazywałoby raczej na to, że powinien sympatyzować z umiarkowanie konserwatywnymi środowiskami. Pochodził z dobrze sytuowanej rodziny prawniczej. Poglądy socjalistyczne wykształciły się w nim pod wpływem nauczyciela Norberta Barlickiego, działacza PPS.
Dubois działał najpierw w Związku Polskiej Młodzieży Socjalistycznej, będącym pod auspicjami PPS. Niedługo potem, w 1918 roku, wstąpił do partii. Na wieść o wybuchu powstania na Śląsku 29 sierpnia 1919 przedostał się na teren walk. Rok później, jako ochotnik, wziął udział w w wojnie polsko-bolszewickiej.
REKLAMA
Tragiczne życie posła
Wstąpił do Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (TUR) i współtworzył w jego ramach tzw. Czerwone Harcerstwo. Redagował czasopismo PPS "Robotnik". Z ramienia tej partii został wysłany na Podlasie, gdzie PPS odniosła sukces wyborczy, zaś sam Dubois został w 1928 roku wybrany na posła. Rok wcześniej ożenił się z Kazimierą z domu Jaworską.
- Mój mąż miał wyjątkowo pogodny charakter, nigdy nie miał do mnie żadnych pretensji, cokolwiek zrobiłam, to uważał, że jest dobrze. Raczej ja się o niego martwiłam, żeby coś mu się nie stało – mówiła Kazimiera Dubois w audycji Danuty Jurkowskiej.
Posłuchaj
Druga połowa lat 20. i lata 30. XX wieku to dla Duboisa czas osobistych tragedii. Choć, jak większość członków PPS, początkowo popierał Piłsudskiego podczas zamachu majowego w 1926 roku, to wkrótce zaczął krytykować sanację i wskutek tego znalazł się na ławie oskarżonych w procesie brzeskim. Dubois w latach 30. zaczął coraz bardziej skłaniać się ku lewicy, postulował nawet współpracę z komunistami. W 1936 roku został napadnięty przez skrajnych nacjonalistów i dźgnięty kilkakrotnie nożem.
REKLAMA
Okupacja i śmierć
We wrześniu 1939 roku opuścił stolicę, przedostał się do sowieckiej strefy okupacyjnej, gdzie cudem uniknął aresztowania przez NKWD. Wrócił do Warszawy i zaczął działalność w podziemiu niepodległościowym. W przeciwieństwie do starszych działaczy PPS, którzy posiadali znakomite doświadczenie w działalności niejawnej, Dubois nie rozumiał natury konspiracji, często pokazywał się w miejscach publicznych.
- Jeśli następowały aresztowania młodzieży, to on był tym, który szedł do komisariatu i starał się ich wydostać - mówił Stefan Kobrzyński, członek konspiracyjnego PPS.
21 sierpnia 1940 Duboisa aresztowało Gestapo. Uwięziono go na Pawiaku, a następnie przewieziono do obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Tam działał w komórce rtm. Witolda Pileckiego. Został rozstrzelany rok po aresztowaniu.
bm
REKLAMA
REKLAMA