Historia

Józef Bohdan Dziekoński – autor opowieści niesamowitych

Ostatnia aktualizacja: 07.02.2024 05:40
– Dziekoński interesował się sprawami magnetyzmu, okultyzmu, alchemii – mówił dr Andrzej Niewiadomski na antenie Polskiego Radia. Z tej fascynacji romantyka do mistyki zrodziły się jedne z pierwszych dzieł polskiej literatury fantastycznej.
Portret Józefa Bohdana Dziekońskiego autorstwa Władysława Łuszczkiewicza
Portret Józefa Bohdana Dziekońskiego autorstwa Władysława ŁuszczkiewiczaFoto: Wikimedia Commons/domena publiczna

208 lat temu, 7 lutego 1816 roku urodził się Józef Bohdan Dziekoński, pisarz, romantyk, prekursor polskiej literatury fantastycznej.

Romantyczny buntownik

Józef Bohdan Dziekoński był synem szanowanego pedagoga, Tomasza Dziekońskiego. Wiedza ojca nie wystarczyła jednak na poskromienie Józefa, który był krnąbnym młodzieńcem i stale szukał sposobu do łamania reguł.

W młodości Dziekoński wziął udział w powstaniu listopadowym, później studiował w Królewcu i Dorpacie. Po studiach powrócił do rodzinnego miasta, gdzie stał się jedną z najważniejszych postaci warszawskiej cyganerii. Skupił się na działalności literackiej, ale nie wyrzekł się natury bojownika o wolność narodu. To stało się przyczyną jego emigracji. Był członkiem tajnych organizacji niepodległościowych i z powodu zagrożenia dekonspiracją musiał uchodzić z kraju do Paryża.

– Tam poznał Adama Mickiewicza i stał się jednym z najzagorzalszych zwolenników Andrzeja Towiańskiego – mówił dr Andrzej Niewiadomski w audycji Krzysztofa Adamskiego.

Posłuchaj
19:40 józef b_ dziekoński - pisarz fantastyki___pr iii 101980_tr_0-0_9959190099f1188[00].mp3 "Józef Bohdan Dziekoński - pisarz fantastyki" audycja Krzysztofa Adamskiego. (PR, 7.07.1987) 

Dziekoński lubił w swoich dziełach kreować postacie bohaterów bajronicznych: samotników, mistyków i nonkonformistów. Taki był sam autor. Zmarł w nędzy i samotności 3 lipca 1855 roku w Paryżu.

Przedstawiciel cyganerii warszawskiej

Józef Bohdan Dziekoński wspólnie z Romanem Zmorskim, Sewerynem Fillebornem, Sewerynem Sierpińskim i Włodzimierzem Wolskim tworzył nieformalną grupę literacką, zwaną cyganerią warszawską.

Jej nazwa jest ścisle powiązana ze sposobem życia młodych poetów i pisarzy, którzy gardzili mieszczańskim życiem, nie przywiązywali najmniejszej wagi do ubioru oraz spędzali czas przesiadując na nadwiślańskim brzegu lub w karczmie. Ich zainteresowania krążyły wokół etnografii i zwyczajów ludu polskiego, a letnią porą uwielbiali wędrować przez mazowieckie pola i wsie, gdzie szukali inspiracji.

Dziekoński i kamień filozoficzny

Za najważniejsze dzieło Dziekońskiego uznaje się powieść historyczną "Sędziwój". Inspiracją do jej stworzenia były losy alchemika Michała Sędziwoja, żyjącego na przełomie XVI i XVII wieku.

– Powieść porównywana jest niekiedy do "Fausta" Goethego, jest zjawiskiem unikatowym w polskiej krajowej prozie romantycznej. W tragicznej historii o człowieku poszukującym kamienia filozoficznego, który zapewnia nieśmiertelność, słychać echa okultystycznych traktatów  wyjaśniał gość audycji z 1987 roku. Powieść Dziekońskiego jest magicznym, fantastyczno-historycznym moralitetem o człowieku nieśmiertelnym.

Alchemik_Sedziwoj_Matejko 663.jpg
Michał Sędziwój i kamień filozoficzny

"Sędziwój" jest charakterystycznym przykładem "opowieści niesamowitych" Dziekońskiego, które czerpią z nurtu czarnego romantyzmu, silnie eksponującego wątki grozy i tajemnicy.

Józef Dziekoński poza "Sędziwojem" za swojego życia opublikował jeszcze tylko jedną powieść. Były to późniejsze "Spomnienia i marzenia Bogdańskiego". Pozostawił po sobie szkice planowanych utworów, ale niestety wszystkie z nich nakazał spalić po swojej śmierci.

bm/sa

Zobacz więcej na temat: fantastyka HISTORIA romantyzm
Czytaj także

Teodor Tripplin. Romantyk fantastyki naukowej

Ostatnia aktualizacja: 13.01.2024 05:35
Choć jego powieść "Podróż po Księżycu odbyta przez Serafina Bolińskiego" pełna jest wizji nowinek technologicznych, to jej autorowi bliżej było do Mickiewicza i Słowackiego niż Verne’a. – Powieść Tripplina to wielka, romantyczna historia uczucia, scjentyzm pełni tu rolę drugoplanową – słyszymy w audycji Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Maurycy Mochnacki – herold polskiego romantyzmu

Ostatnia aktualizacja: 13.09.2022 05:35
- Maurycy Mochnacki dość żył dla swojej sławy, ale zbyt krótko dla ojczyzny, której był mocnym filarem – tymi słowami na francuskim cmentarzu pożegnał swojego przyjaciela kapitan Antoni Olszewski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Edgar Allan Poe. Poeta, który zaraził mrokiem nowe pokolenia

Ostatnia aktualizacja: 19.01.2024 05:45
215 lat temu, 19 stycznia 1809 roku, urodził się Edgar Allan Poe, amerykański poeta i pisarz, jeden z najważniejszych twórców literatury XIX wieku, autor mrocznych opowieści fantastycznych, ojciec literatury kryminalnej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wincenty Pol. Poeta namaszczony przez Mickiewicza

Ostatnia aktualizacja: 02.12.2023 05:50
Na emigracji po powstaniu listopadowym poznał Mickiewicza, któremu pokazał wiersze napisane pod pseudonimem. – Wieszcz się nimi zachwycił – mówił prof. Andrzej Fabianowski w Polskim Radiu. – Dopiero wtedy Pol przyznał się, że to jego utwory.
rozwiń zwiń