Historia

Literacki Nobel 1980 - Czesław Miłosz. Poeta od urodzenia

Ostatnia aktualizacja: 09.10.2023 05:49
43 lata temu, 9 października 1980 roku, Czesław Miłosz został laureatem Literackiej Nagrody Nobla. Często pytano go o miejsce poezji w jego życiu. Czesław Miłosz miał na to gotową odpowiedź. – To tak jak pytanie zwrócone do konia: jaką rolę w pana życiu odgrywa siano – mówił.
Czesław Miłosz (2000)
Czesław Miłosz (2000)Foto: akg-images / Bruni Meya/EAST NEWS

Jeden z najwybitniejszych, a zarazem wzbudzających do dziś największe kontrowersje polskich poetów. Był autorem wierszy, prozaikiem, eseistą, tłumaczem i profesorem Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. 

W niezwykle bogatym dorobku Miłosza znajdziemy m.in. zbiory wierszy "Trzy zimy", "Ocalenie", "Miasto bez imienia", "Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada", "Dalsze okolice", "Na brzegu rzeki", "To", "Druga przestrzeń", tom miniatur "Piesek przydrożny", eseje "Zniewolony umysł", "Rodzinna Europa", "Widzenia nad Zatoką San Francisco", powieść "Dolina Issy", a także poematy "Traktat moralny", "Traktat poetycki" i "Traktat teologiczny" – a to tylko część dzieł jego autorstwa.

Posłuchaj
28:32 2019_06_28 17_30_42_PR2_OWZK.mp3 Czesław Miłosz w archiwalnych nagraniach Polskiego Radia . Audycja z cyklu "Giganci sztuki" (PR, 28.06.2019)

Nobel symbolem czasu

9 października 1980 roku ogłoszono przyznanie Czesławowi Miłoszowi literackiego Nobla. Szwedzi tak uzasadnili swój werdykt: "z bezkompromisową jasnością postrzegania wyraził warunki, na jakie jest wystawiony człowiek w świecie ostrego konfliktu". O nominację dla poety zabiegał Jerzy Giedroyc, w którego Instytucie Literackim Miłosz wydawał swoje wiersze niemal od początku emigracji, czyli od 1951 roku.

Posłuchaj
26:58 Rozmowa z Miłoszem 12.1980.mp3 Rozmowa z Czesławem Miłoszem nagrana w grudniu 1980 r. przez Annę Frajlich z Radia Wolna Europa

– Każdy łączy moją nagrodę z dwoma ważnymi wydarzeniami: wyborem Polaka na papieża i utworzeniem "Solidarności" w Polsce – mówił Czesław Miłosz w grudniu 1980 roku, kilka tygodni po przyznaniu mu Literackiej Nagrody Nobla, w rozmowie z Anną Frajlich w kalifornijskim mieszkaniu poety.

Posłuchaj

18:11 Rozmowa z Miłoszem 12.1980 - dokoń.mp3 Rozmowa z Czesławem Miłoszem nagrana w grudniu 1980 r. przez Annę Frajlich z Radia Wolna Europa (dokończenie)

Poeta XX wieku

Miłosz był jednym z pisarzy urodzonych około 1910 roku. Do tej formacji należeli także m.in. Jerzy Andrzejewski, Witold Gombrowicz, Bolesław Miciński, Jan Kott, Stefan Kisielewski, Jerzy Giedroyc i  Jerzy Turowicz. Podobnie jak ci twórcy, także Miłosz debiutował w dwudziestoleciu międzywojennym.

Początkowo należał do grupy literackiej "Żagary", był poetą katastroficznym. Ogarniające wówczas wielu twórców przeczucie apokalipsy spełniło się w wybuchu II wojny światowej. Po wojnie w jego poezji dominowała chęć odbudowy wartości kultury europejskiej, wiary i moralności. Literatura miała być według niego szansą na ocalenie człowieczeństwa.

15 maja 1951 Czesław Miłosz, wówczas urzędnik w polskiej ambasadzie w Paryżu, poinformował na konferencji prasowej o zerwaniu współpracy z władzami komunistycznymi i pozostaniu na emigracji. Niedługo potem powstał słynny "Zniewolony umysł" (1953), esej, w którym pisarz wyjaśniał zachodniemu czytelnikowi specyfikę myślenia człowieka w ustroju komunistycznym.

W PRL jego twórczość znalazła się na indeksie zakazanych dzieł. Dopiero Nobel w 1980 roku zmienił sytuację. Komuniści nie mogli udawać, że Czesław Miłosz nie istnieje. Poeta mógł odbywać podróże do ojczyzny. W 1993 roku powrócił do kraju, gdzie doczekał zasłużonej sławy. Zamieszkał w Krakowie. Zmarł 14 sierpnia 2004 roku w wieku 93 lat.

mc

Czytaj także

Aleksander Wat - poeta na opak

Ostatnia aktualizacja: 29.07.2023 05:40
"Byłem wszystkim tym, czym należy być, tylko nie we właściwym czasie. Byłem politykiem, kiedy trzeba było być poetą i byłem poetą, kiedy trzeba było być politykiem. Byłem komunistą, gdy porządni ludzie byli antykomunistami, zostałem antykomunistą, gdy rozsądni ludzie szli do komunizmu" - mówił o sobie pisarz i poeta.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Nobel Wisławy Szymborskiej. Poezja jako sposób na życie

Ostatnia aktualizacja: 03.10.2023 05:42
Literacka nagroda Nobla została przyznana Szymborskiej 27 lat temu za "poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi wyjść na światło we fragmentach ludzkiej rzeczywistości".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wisława Szymborska. Szukanie słów w kamieniu. Archiwalne nagrania poetki [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 01.02.2024 05:49
– Poeci nie robią nic innego, tylko szukają słów – mówiła Wisława Szymborska w Polskim Radiu w 1974 roku. Proces pisania wiersza porównywała zaś do wydobywania kształtu rzeźby z kamienia. – To jest robota kamieniarska – podkreślała. 12 lat temu zmarła znakomita poetka i laureatka Literackiej Nagrody Nobla. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Papier, trumna, magnetofon. Pisarze o Powstaniu Warszawskim

Ostatnia aktualizacja: 01.08.2023 05:45
Poezje i prozy na temat Powstania Warszawskiego zaczęły powstawać jeszcze w czasie walk w okupowanej stolicy, potem w obozach jenieckich, wreszcie w wyzwolonej Polsce i w cieniu komunistycznej cenzury. Autorzy utrwalali swoje dzieła na tym, co mieli pod ręką.
rozwiń zwiń