Powstanie warszawskie. Pierwszego dnia biało-czerwona flaga zawisła na Prudentialu

Obraz najwyższego budynku przedwojennej Warszawy trzykrotnie stawał się symbolem walczącej stolicy: pierwszego dnia zrywu, kiedy na jego szczycie zawisła polska flaga był symbolem tryumfu, 28 września, kiedy uderzył w niego pocisk uwieczniony na zdjęciu, stał się symbolem walki, po wojnie jego szkielet obrazował zniszczenia niegdyś pięknego miasta.

Widok na Prudential w czasie okupacji

Foto: Wikimedia Commons/dp

Najwyższy gmach stolicy

Przed wojną budynek Towarzystwa Ubezpieczeniowego Prudential był najwyższym budynkiem w stolicy.

-  Biura były umiejscowione na dole. W centralnej części wieży znajdowały się apartamenty, mieszkania służbowe i pomieszczenia gospodarcze. Gmach miał pełnić niezwykle istotną rolę ze względu na plany umiejscowienia na szczycie nadajnika telewizyjnego. W 1940 roku planowano otworzyć tutaj studio telewizyjne – wyjaśniał dr Paweł Brudek w rozmowie z portalem PolskieRadio.pl.

Wojna przekreśliła te plany.

Flaga drażniła Niemców

Walki o Prudential były jednymi z pierwszych podczas powstania. Jeszcze przed godziną "W", o 16.07, grupa powstańców pod dowództwem Henryka Roycewicza-Leliwy, dowódcy batalionu AK "Kiliński", ostrzelała furgonetkę niemieckich żandarmów. Później polscy żołnierze przystąpili do zajmowania wieżowca, z którego okupanci zaczęli ostrzeliwać plac. Na jednym z pięter napotkali parę Włochów, którzy zamieszkiwali jeden z luksusowych apartamentów. Włosi, w obawie przed powstańcami, wywiesili włoską flagę. Żołnierze "Kilińskiego" oderwali od niej zielony fragment. W ten sposób powstał biało-czerwony sztandar. Zawieszenia go na szczycie budynku podjął się podchorąży Jerzy Frymus "Garbaty".

- Frymus mimo odmy płucnej przebiegł po schodach 16 pięter na dach wieżowca. Niemcy ostrzeliwali sztandar z karabinów maszynowych aż do całkowitego strzaskania masztu, na którym wisiał – wyjaśniał ekspert Muzeum Powstania Warszawskiego – podkreślał dr Paweł Brudek.

Choć widok powiewającej nad miastem biało-czerwonej flagi podnosił morale powstańców i ludności cywilnej, to waga zdobycia Prudentialu wykraczała dalece poza znaczenie symboliczne. Najwyższy budynek w Warszawie był znakomitym punktem obserwacyjnym – zwłaszcza, że niedaleko stąd, na wysokości Ogrodu Saskiego – przebiegała przez niemal całe powstanie linia frontu oddzielająca obszar kontrolowany przez powstańców od tego znajdującego się w rękach Niemców.

Kliknij w obrazek i wejdź na strony serwisu specjalnego:

- Niemcy celowali w Prudential najrozmaitszymi metodami. Słynne zdjęcie Sylwestra Brauna z 28 sierpnia przedstawia wybuch dwutonowego pocisku  potężnego moździerza samobieżnego Karl-Gerät kalibru 60 cm. Pocisk został wystrzelony najprawdopodobniej z dzisiejszego Parku Sowińskiego na Woli – podkreślał specjalista z Muzeum Powstania Warszawskiego.

Potężna eksplozja spowodowała wychylenie od pionu całej konstrukcji budowli. Prudential znajdował się w rękach powstańców do kapitulacji zrywu.

Uderzenie pocisku w wieżowiec Prudentialu - fotografia Sylwestra Brauna; Wikimedia Commons/dp

Symbol zniszczeń

-  Po wojnie Prudential był podziurawiony jak ser szwajcarski. Trafił w niego ponad tysiąc pocisków. W znajdującej się nieopodal restauracji "Adria" dumny kucharz miał jeszcze 20 lat po wojnie pokazywać czerep pocisku tego samego kalibru, który też miał wbić się w konstrukcję Prudentialu – wyjaśniał dr Paweł Brudek.

Prudential, zniszczony w czasie powstania warszawskiego w 1944 roku. Zdjęcie wykonane w 1945 roku. Wikimedia Commons/dp

Prudential został po wojnie odbudowany w stylu socrealistycznym – dodano kolumnadę z kariatydami. W 1954 roku zaczął funkcjonować w nim hotel "Warszawa" – swego czasu najbardziej luksusowy tego typu obiekt w stolicy. Funkcjonuje on do dziś. Podczas budowy  drugiej linii metra pod Prudentialem odkryto kolejny dwutonowy pocisk, który spoczywał pod tym symbolicznym miejscem ponad 70 lat.

bm