Lata pierestrojki i głasnosti okazały się – podobnie jak w całym Związku Sowieckim – przełomowe dla Białorusi. Zsowietyzowana Białoruś zaczynała budzić się do nowego życia.
Czarnobyl był impulsem
Jednym z przełomowych wydarzeń dla rodzenia się opozycyjnych postaw wśród mieszkańców Białorusi była katastrofa elektrowni atomowej w Czarnobylu z 26 kwietnia 1986 roku.
– Skutki wybuchu najbardziej odczuła południowa część Białorusi. Ludność z tak zwanej zony została wysiedlona ze skażonego terenu – mówiła dr Hanna Głogowska w audycji Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Białoruś". – Czarnobyl stał się symbolem nieudolności polityki władz komunistycznych
10:14 nieoczekiwana niepodległość___374_99_iv_tr_0-0_103098193cfeaeb4[00].mp3 "Nieoczekiwana niepodległość" - audycja Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Białoruś" z udziałem dr Hanny Głogowskiej. (PR, 5.02.1999).
Zniechęcenie do władzy było impulsem do zakładania niezależnych organizacji społecznych. Białoruscy studenci masowo zakładali nieformalne organizacje, tzw. nieformały.
– W swoich działaniach żądali niepodległości dla Białorusi, wprowadzenia języka białoruskiego jako urzędowego oraz przywrócenia białoruskich symboli narodowych: biało-czerwowno-białej flagi i Pogoni – powiedziała dr Hanna Głogowska.
Wiatr zmian z Kuropat
Niebawem białoruska opinia publiczna została wstrząśnięta artykułem Zianona Paźniaka i Jauhiena Szmyhalowa "Kuropaty - droga śmierci", opublikowanym w czerwcu 1988 roku w gazecie "Litaratura i Mastactwa". Wiadomość o odkryciu masowego grobu ofiar stalinowskich czystek z lat 30. była szokiem dla większości Białorusinów, karmionych do tej pory sowiecką propagandą.
Historia Białorusi. Część 13: Kuropaty symbolem represji sowieckich
Jesienią 1988 roku odbyły się pierwsze Dziady w Kuropatach, zorganizowane ku czci ofiar komunizmu. Zianon Paźniak poszedł za ciosem i założył pierwszą niezależną partię na Białorusi – Białoruski Front Ludowy. Jej działacze postawili sobie za cel doprowadzenie do narodowego odrodzenia.
– Media podporządkowane komunistom nazywały ich zwolenników faszystami. Wiosną 1989 roku odbyły się na Białorusi wybory do Rady Najwyższej, w której frakcja BFL zdobyła 36 miejsc na 345 parlamentarzystów – mówiła dr Hanna Głogowska w audycji Polskiego Radia z 1999 roku.
Nowo wybrana Rada Najwyższa poszła śladem innych radzieckich republik i 27 lipca 1990 roku ogłosiła deklarację suwerenności Białoruskiej Socjalistyczne Republiki Radzieckiej. Przywróciła także językowi białoruskiemu status urzędowego.
Białoruś wciąż jednak czekała na niepodległość. Przeciwko niej opowiedziała się większość Białorusinów w referendum z 17 marca 1991 roku w sprawie zachowania Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Historia Białorusi. Część 21: Rusyfikacja po 1945 roku
Nieoczekiwana niepodległość
Sytuacja zmieniła się latem 1991 roku w trakcie moskiewskiego puczu Janajewa, zorganizowanego przez zwolenników ciągłości Związku Sowieckiego. Puczyści ponieśli klęskę, a w jej następstwie poszczególne republiki związkowe zaczęły uchwalać akty niepodległości. Białoruś zrobiła to 25 sierpnia 1991 roku. Niespełna miesiąc później dokonały się zmiany w symbolice państwowej. Przywrócono biało-czerwono-białą flagę i godło Pogoni oraz zmieniono nazwę państwa z BSRR na Republikę Białoruską.
8 grudnia 1991 roku w Wiskulach Puszczy Białowieskiej odbyło się spotkanie prezydentów Białorusi, Ukrainy i Rosji – Stanisława Szuszkiewicza, Łeonida Krawczuka i Borysa Jelcyna – na którym podpisano porozumienie kończące istnienie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Na jego miejsce powstała Wspólnota Niepodległych Państw.
– Nostalgia za Związkiem Radzieckim dominowała nadal w wśród Białorusinów. Niepodległość spadła niemalże z nieba i społeczeństwo nie potrafiło jej docenić. Pierwsze wybory prezydenckie w 1994 roku pokazały, że społeczeństwo tęskni za radzieckim Białorusinem, wybierając na prezydenta Aleksandra Łukaszenkę – podsumowała dr Hanna Głogowska w audycji Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Białoruś".
***
Polskie Radio - Serwisy specjalne dla Białorusi
Zarząd Polskiego Radia podjął decyzję o pilnym zmodyfikowaniu obowiązującej ramówki i wprowadzeniu na antenie Programu 1 Polskiego Radia specjalnych serwisów informacyjnych w języku białoruskim, które będą poświęcone obecnej sytuacji w tym kraju. Dzięki należącym do PR S.A. nadajnikom Radiowego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim Program 1 jest dostępny z "powietrza" na falach długich o częstotliwości 225 kHz na terenie prawie całej Europy i pokrywa zasięgiem całe terytorium Białorusi.
Specjalne serwisy informacyjne przygotowywane przez Sekcję Białoruską redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy są emitowane 3 razy dziennie: rano po godzinie 6.30, w magazynie "W samo południe" po godzinie 12.00 oraz wieczorem po godzinie 22.00 w magazynie "Polska i Świat".
sa
