Selma Lagerlöf i jej baśniowa "Cudowna podróż" na gęsi

Selma Lagerlöf wychowywała się w dużym dworze Mårbacka zamieszkiwanym przez jej rozległą rodzinę i pracowników gospodarstwa. Od dziecka towarzyszyły jej różnego rodzaju opowieści w postaci legend i baśni ludowych, tradycyjnych sag skandynawskich i przypowieści biblijnych. Kluczową rolę w przekazywaniu tych historii i pobudzaniu wyobraźni dziecka odegrała babcia oraz pochodząca z ludu służba. A poza tym - choroba.

- Jako dziecko Selma zachorowała na paraliż dziecięcy - opowiadała tłumaczka literatury skandynawskiej, Anna Marciniakówna w audycji Ewy Bobocińskiej w Polskim Radiu. - Przez długi czas nie wstawała z łóżka, a potem ślady tej choroby zostały na całe życie - Selma kulała. Ten okres, który spędziła jako dziecko w domu, chorując, to jest właściwie źródło jej pisarstwa - mówiła tłumaczka.

Posłuchaj

"Selma Lagerlöf". Audycja Ewy Bobocińskiej z cyklu "Pory roku". (PR, 11.03.1997) 14:42

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Pierwszy sukces

Po szkole Lagerlöf rozpoczęła pracę jako nauczycielka i pracowała tak aż do 1895 roku, kiedy w wieku 37 lat postanowiła całkowicie oddać się pisarstwu. Pierwszą jej książką był "Gösta Berling" (1891) - historia księdza (tytuł to jego imię i nazwisko) wyrzuconego ze stanowiska za nieodpowiednie zachowanie i alkoholizm. Zagraniczny sukces był poprzedzony dużym rozczarowaniem tą powieścią w ojczyźnie autorki oraz jeszcze wcześniejszym rodzinnym nieszczęściem, jakim dla Lagerlöf była sprzedaż rodzinnego dworu po śmierci ojca.

- "Gösta Berling" została dosyć powściągliwie przyjęta przez krytykę szwedzką - mówiła tłumaczka, Anna Marciniakówna w audycji Ewy Bobocińskiej w Polskim Radiu. - Rozlegały się wtedy nawet takie głosy, że nie wiadomo, co to jest, że całość nie tworzy spójnej opowieści, że jest to garść historii, które dopiero można by rozwinąć. Książkę nazwano realizmem fantastycznym, co brzmi jak zarzut. Natomiast w Danii ta książka miała ogromne powodzenie, zachwyciła - dodawała Marciniakówna.

Dzięki temu sukcesowi wydawniczemu Lagerlöf zarobiła pieniądze i odbyła wraz z przyjaciółką kilka dalekich podróży. W owym czasie (koniec wieku XIX) był to akt dużej odwagi i niezależności - pisarka nie dość, że jeździła bez męskiej asysty, to jeszcze ograniczało ją kalectwo.

Podróżniczki

Zwiedzanie dalekich zakątków świata zaowocowało dwiema kolejnymi książkami. Pierwsza z nich, "Dziwy Antychrysta" (1897), została zainspirowana Sycylią i jej specyficznym w oczach szwedzkiej luteranki podejściem do katolicyzmu. Z kolei epos chłopski "Jerozolima" (1901-02) powstał dzięki spotkaniu w Egipcie i Palestynie szwedzkich chłopów, którzy wyjechali ze Szwecji do Ziemi Świętej oczekiwać zmartwychwstania Jezusa w kolonii ewangelickiej założonej przez amerykańskich emigrantów.

Ta ostatnia powieść została bardzo doceniona przez krytyków i czytelników i ugruntowała pozycję pisarską Lagerlöf w Europie. Widać w tych książkach typowe dla pisarki: zręczny i nienachalny dydaktyzm, przystępne dla czytelnika opisy oraz trafne uchwycenie ludzkich charakterów.

- Rysunek postaci to jest dziedzictwo owych legend i sag - tu nie ma żadnego opisu, analizy, wewnętrznych monologów - to wszystko jest nieobecne - opowiadała Anna Marciniakówna w Polskim Radiu. - Cały czas mamy akcję. I ci ludzie pokazują nam się w działaniu - dwa-trzy zdania i już wiemy, z kim mamy do czynienia - dodawała.

Podróż na gęsi

Najważniejszym jednak dokonaniem Selmy Lagerlöf jest "Cudowna podróż" - powieść z 1907 roku, która w założeniu była pisana jako podręcznik geografii Szwecji. Zawierała liczne opisy pięknych zakątków kraju, legend oraz folkloru z różnych regionów. Szybko jednak "Cudowna podróż" wykroczyła daleko poza gatunek podręcznika i ramy szkolne, zyskując niezwykłą popularność nie tylko wśród szwedzkich dzieci. Wizerunek głównego bohatera lecącego na grzbiecie gęsi widniał przez lata na szwedzkich banknotach 20-koronowych. Zrealizowano też liczne adaptacje filmowe powieści - trzy fabularne i dwie animowane, komiksy, itd.

W 1909 roku Selma Lagerlöf została uhonorowana Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury. Pieniądze z nagrody umożliwiły pisarce odkupienie dworu utraconego przed laty przez rodzinę i prowadzenie tam dobrze prosperującego dużego gospodarstwa rolnego.

Po Nagrodzie Nobla napisała jeszcze m.in.: "Legendy Chrystusowe" (1904), książki autobiograficzne "Ojczyzna Liljekrony" (1911), "Mårbacka" (1922) i powieść o miłości rodzicielskiej "Tętniące serce" (1914).

Źródło: Polskie Radio

az