Historia

Anatol Potemkowski - satyryk z radiową duszą

Ostatnia aktualizacja: 09.04.2021 05:35
Dzisiaj mija wiek od narodzin znanego satyryka Anatola Potemkowskiego, urodził się 9 kwietnia 1921 roku w Stambule w rodzinie polskiego prawnika.
Anatol Potemkowski
Anatol PotemkowskiFoto: Forum

Kabaret i satyra

W powojennej historii satyry w Polsce Potemkowski zapisał się współpracą z wieloma satyrycznymi czasopismami, choćby "Szpilki" i "Karuzela". Wspomagał autorsko znane kabarety Szpak i Dudek, współtworzył telewizyjne programy satyryczne, ale też pisał dla Polskiego Radia słuchowiska i prowadził stałą audycję "Radiokroniki Decybel".

W pierwszych latach powojennych współpracował dziennikarsko z "Rzeczpospolitą", która we wspomnieniu pióra Barbary Hollender pt. "Ostatni warszawski prześmiewca" tak opisuje ten okres jego pracy: "Współpracował z kinematografią (współautor komedii "Irena do domu"), kabaretami Szpak i Dudek, programami telewizyjnymi "Wielokropek" i "Express" oraz kroniką radiową "Decybel". Napisał kilka książek, z których największe uznanie zdobyła autobiograficzna powieść "Wszystkie pieniądze świata" zekranizowana przez Andrzeja Kotkowskiego z Maciejem Stuhrem w roli głównej".

Program Trzeci Polskiego Radia również przypomina tę współpracę - "w Programie Trzecim redagował satyryczno-parodystyczną radiokronikę "Decybel". Był jednym z autorów tej popularnej audycji, której pomysłodawcą był Jerzy Dobrowolski. Pisaliśmy też o programie na naszych stronach: "Jak wyjaśniał przed laty sam Dobrowolski, "redakcja to nieokreślona z nazwy, enigmatyczna i fikcyjna redakcja niby-radiowa, na której czele stoi groźny i głupi szef, mający pod sobą grupkę pracowników, ni to lektorów, ni to dziennikarzy, ni to redaktorów, ni to spikerów, ni to sprawozdawców". Jerzy Dobrowolski był autorem pomysłu, a wśród współtwórców audycji znaleźli się m.in. Stanisław Tym i Wojciech Młynarski".

Radiowe słuchowiska

Dla Radia Potemkowski pisał także słuchowiska jak choćby wyreżyserowane przez Jana Zelnika w 1978 roku przedstawienie "Skąd tyle prostactwa w tej dziewczynie". Warto zwrócić uwagę na doborową obsadę głównych ról - Mieczysława Czechowicza i Barbary Krafftówny. W emitowanych audycjach radiowych Anatol Potemkowski dość często odwoływał się do satyrycznego charakteru nowomowy - sztucznego języka autorytarnej propagandy komunistycznych rządów (nie tylko w Polsce).

Ten znany w swoich latach satyryk napisał też bardzo ciekawą autobiografię pt. "Dziennik zażaleń", o której wydawca informował: "Autobiografia pisarza-satyryka, felietonisty "Szpilek" i "Rzeczpospolitej", słynnego Megana. Z autoironicznym poczuciem humoru Anatol Potemkowski opisuje swoje egzotyczne wczesne dzieciństwo w Konstantynopolu, późniejsze lata spędzone w Łucku na Wołyniu, czas okupacji w Warszawie i powojenne losy, związane z historią prasy. To jest również obraz losów polskiej inteligencji, pokolenia przemierzającego Europę z powodu zmieniających się granic, w poszukiwaniu nowych szans, ale też z powodu wojennych dramatów".

Wojenne przeżycia

Historię życia Potemkowskiego należałoby uzupełnić informacją o uwięzieniu w niemieckich obozów koncentracyjnych Auschwitz i Mauthausen. Po części okres wojny ukazany jest też w powieści "Wszystkie pieniądze świata" sfilmowanej w 1999 roku przez Andrzeja Kotkowskiego w 4-odcinkowym serialu. O produkcji tej portal "Filmpolski.pl" pisze: "czteroodcinkowy serial, zrealizowany na podstawie powieści Anatola Potemkowskiego pod tym samym tytułem. Akcja cyklu rozgrywa się w latach 1939 - 1944, a jej bohaterami są dwaj chłopcy, stojący na progu dorosłości. Tłem opowieści o ich młodzieńczych fascynacjach są wojenne losy Warszawy".

Anatol Potemkowski zmarł w połowie października 2008 roku w Warszawie i pochowany został na Cmentarzu Komunalnym Północnym. W pożegnaniu "Rzeczpospolita" podawała jeszcze ciekawe informacje, tak charakterystyczne dla wszechstronności tego satyryka, publicysty, i dziennikarza: "Jako felietonista debiutował w roku 1945 na łamach "Rzeczpospolitej", potem przez cztery dekady współpracował ze "Szpilkami", gdzie zasłynął literackimi pastiszami podpisywanymi pseudonimem Megan. Jego teksty były również wykorzystywane w satyrycznym programie radzieckim "13 krzeseł". Nie odmówił także redakcji dziennika "Prawda", gdy zamówiła u niego felieton na… 1 maja".

W archiwach Internetu bez trudu odnajdziemy współtworzone przez niego "Radiokroniki Decybel" czy inne medialne produkcje... warto też zajrzeć do annałów "Szpilek" czy "Karuzeli". Dzięki Anatolowi Potemkowskiemu wielokrotnie pojawią się uśmiech i dobre samopoczucie.

PP

Zobacz więcej na temat: kabaret satyra
Czytaj także

30. rocznica śmierci Jonasz Kofty na antenie Dwójki

Ostatnia aktualizacja: 17.04.2018 13:47
Poeta, autor tekstów piosenek, satyryk, dramaturg, aktor i piosenkarz kabaretowy, malarz. Odszedł trzydzieści lat temu, ale jego teksty nie straciły ani urody poezji, ani ostrza ironii. Wspomnienia rodziny, przyjaciół, krytyków i współpracowników złożą się na radiową opowieść o tym wybitnym artyście.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Krzysztof Jaroszyński. Satyryk bez poczucia humoru

Ostatnia aktualizacja: 10.05.2018 17:00
60 minut na godzinę, pod egidą, teksty satyryczne dla Janusza Gajosa, Cezarego Pazyru, Piotra Fronczewskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Humorysta przed mikrofonem. Jacek Janczarski, pan Sułek i inni

Ostatnia aktualizacja: 02.02.2024 05:55
2 lutego mija 24. rocznica przedwczesnej śmierci Jacka Janczarskiego, pisarza, dramaturga i scenarzysty, twórcy legendarnych seriali, filmów i słuchowisk, takich jak "Kocham pana, panie Sułku" i "Rodzina Poszepszyńskich". 
rozwiń zwiń