Historia

Stanisław Jachowicz. Bajkopisarz i ojciec warszawskich sierot

Ostatnia aktualizacja: 17.04.2023 05:30
17 kwietnia 1796 roku w Dzikowie urodził się Stanisław Jachowicz. Zasłynął jako twórca bajek i piosenek dla dzieci - jego wierszyk o chorym kotku, który leżał w łóżeczku, nawet dzisiaj zna większość przedszkolaków.  
Rysunek z 1861 roku przedstawiający Stanisława Jachowicza otoczonego przez dzieci
Rysunek z 1861 roku przedstawiający Stanisława Jachowicza otoczonego przez dzieciFoto: Przyjaciel Dzieci : pismo tygodniowe/ Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa/Wikimedia commons/dp

Jaki morał niosą za sobą poplamione spodnie?

Największą popularność przyniosły Jachowiczowi jego krótkie opowiastki, które po raz pierwszy wydał w 1824 roku w zbiorze "Bajki i powiastki". Wszystkie utwory poety są proste i humorystyczne, jednak mają charakter moralizatorski. Zawarty w nich sens moralny Jachowicz wyprowadzał nie z alegorii, jak to robił wcześniej chociażby Ignacy Krasicki, ale z prostych codziennych sytuacji. I tak w "Stasiu" - główny bohater plami spodnie. Gdy zapłakany opowiada o tym mamie, ta cierpliwie tłumaczy chłopcu, że zabrudzone ubranie da się wyczyścić. Gorzej z poplamionym złymi uczynkami życiem - takich skaz człowiek nie jest w stanie usunąć. Do najbardziej popularnych bajek Jachowicza należą: "Chory kotek", "Adaś", "Tadeuszek" i właśnie "Staś". 

Prócz wierszyków Jachowicz pisał również radosne, skoczne piosenki, które zebrał w "Śpiewach dla dzieci" oraz w "Nowych śpiewach dla dzieci". Wiele piosenek promuje konkretne postawy - pobożność, pracowitość, pomocniczość. Miały one edukować dzieci poprzez zabawę. 

- Jachowicz w całej swojej twórczości przejawiał zrozumienie dzieci i zawsze podkreślał ich prawda do zabawy, do szczęśliwego życia, do dobrego traktowania – opowiadała na antenie Polskiego Radia historyczka literatury Izabela Kaniowska-Lewańska.

Posłuchaj
09:49 stanisław jachowicz - pisarz i pedagog___l 33332_tr_0-0_114626722333319a[00].mp3 Sylwetkę Stanisława Jachowicza przybliża  Izabela Kaniowska-Lewańska. Audycja Ireny Kossakowskiej "Stanisław Jachowicz - pisarz i pedagog" z cyklu "Rozmowy i refleksje pedagogiczne". (PR, 17.12.1977)

Nie samymi bajkami człowiek żyje

W 1830 roku Jachowicz powołał do życia pismo codzienne skierowane do najmłodszych – "Dziennik dla dzieci". Co ciekawe, na jego łamach po raz pierwszy opublikowano korespondencję dziecięcą. 

Polak był również autorem tekstów "Nauki w zabawce" i "Rozmowy matki z Józią". Były to podręczniki mające pomóc rodzicom w wychowaniu i uczeniu domowym dzieci. Pośmiertnie ukazało się dzieło Jachowicza poświęcone polskiej gramatyce – "Pomysły do poznania zasad języka polskiego". Poeta jest także autorem krótkich utworów moralizatorskich dla młodych panien, robotników i rzemieślników oraz broszur o charakterze dewocyjnym.

Pisarz, pedagog, dobroczyńca

Stanisław Franciszek Wincenty Rudolf Jachowicz był synem Wojciecha, rządcy w majątku hrabiego Tarnowskiego, i Tekli z Dobrzańskich.

Uczył się w niższej szkole obwodowej w Rzeszowie i w gimnazjum w Stanisławowie. Po ukończeniu pierwszego etapu edukacji zapisał się na przygotowawczy kurs filozoficzny we Lwowie. To właśnie wtedy zainteresował się literaturą polską – nie tylko należał do tajnego kółka literackiego, ale także sam zaczął pisać pierwsze wiersze okolicznościowe oraz tłumaczyć utwory niemieckie i łacińskie.

Od 1818 roku mieszkał w Warszawie, gdzie pracował jako kancelista w Biurze Prokuratorii Królestwa Polskiego. Po godzinach udzielał prywatnych lekcji języka polskiego, a także uczył w żeńskich pensjach.

- Największą zasługą Jachowicza jako obywatela było rozpoczęcie w Polsce programu opieki nad dziećmi. Podczas powstania listopadowego poeta od razu włączył się do inicjatywy Towarzystwa Patriotycznego, którego członkowie zajmowali się dziećmi powstańców – wspominała Izabela Kaniowska-Lewańska – Później dołączył do Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, które przede wszystkim finansowało tamtejsze domy dla sierot. W dziedzinie pedagogiki głównym opiekunem ośrodka stał się właśnie Jachowicz.

Pedagog był bardzo zaangażowany w działalność dobroczynną. Sam brał czynny udział w zbieraniu pieniędzy na wybudowanie nowego lokalu dla swoich wychowanków (budynek stanął na Nowym Świecie). Po powodzi, która nawiedziła Warszawę w 1839 roku, został członkiem komitetu zakładającego ochronki dla małych dzieci. Jachowicz był zresztą jednym z pierwszych w Polsce zwolenników freblizmu, czyli koncepcji pedagogicznej podkreślającej wagę wychowania przedszkolnego. 

Poeta był dwukrotnie żonaty i doczekał się dwóch synów. Prócz własnych dzieci, wychowywał także czwórkę swoich siostrzeńców, a także swoją byłą uczennicę Sewerynę Stonp.

Zmarł 24 grudnia 1857 roku w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

jb

Źródła:

Krystyna Kuliczkowska, Jachowicz, Stanisław Franciszek Wincenty Rudolf, Polski Słownik Biograficzny t. X, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963-1964, 270-272.

Czytaj także

Ci straszni bracia Grimm. Ich baśnie nie były pisane z myślą o dzieciach

Ostatnia aktualizacja: 04.01.2023 05:30
Jacob i Wilhelm Grimm, dwaj bracia zebrali, opracowali i wydali zbiór mitów, podań, baśni i opowieści ludowych, który przeszedł do kanonu światowej literatury.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Hans Christian Andersen

Ostatnia aktualizacja: 01.12.2018 19:19
Brzydkie kaczątko, Calineczka, Dziewczynka z zapałkami, Królowa Śniegu -  to tylko kilka z pięknych i mądrych baśni, które napisał ten słynny duński pisarz. Swoje utwory pisał również z myślą o dorosłych - w poetycki sposób opowiadają o najważniejszych dla człowieka sprawach, o dylematach życia, ludzkich marzeniach i tęsknotach, o niegodziwości i o miłości, o pięknie świata i o nieuchronnej śmierci.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Papcio Chmiel. Jak z plamy tuszu zrodziła się legenda

Ostatnia aktualizacja: 31.10.2021 04:00
Henryk Jerzy Chmielewski - jak naprawdę nazywa się Papcio Chmiel - zmarł 22 stycznia 2021 roku w wieku 97 lat. Rysownik, powstaniec warszawski, stworzył niezapomnianą serię komiksów "Tytus, Romek i A'Tomek", która bawi i uczy kolejne pokolenia. Na antenie Polskiego Radia Papcio Chmiel wspominał m.in. moment narodzin swoich legendarnych bohaterów.
rozwiń zwiń