205 lat Uniwersytetu Warszawskiego

205 lat temu, 19 listopada 1816 roku, założony został Uniwersytet Warszawski. Akt erekcyjny Uniwersytetu wydał car Rosji i król Polski Aleksander.

Uniwersytet Warszawski. Widok bramy głównej od strony Krakowskiego Przedmieścia. Zdjęcie z 1928 roku

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe/audiovis.nac.gov.pl

Królewski Warszawski Uniwersytet

Tu już nie wystarczy zwykłe sto lat! dla tak wspaniałej instytucji, jaką jest Uniwersytet Warszawski... 205 lat temu, 19 listopada 1816 roku powstał Królewski Uniwersytet Warszawski - uczelnia, której korzenie sięgają lat wcześniejszych, ale to właśnie w tamten wtorek, w południe, został wydany akt erekcyjny powołujący uczelnię do życia. A tak fakt ten opisuje portal uniwersytecki: "Początki Uniwersytetu wiążą się z dwiema szkołami z epoki napoleońskiej – Szkołą Prawa z 1808 roku i założoną rok później Szkołą Lekarską. Obydwie szkoły, z czasem przekształcone w dwa ważne wydziały Uniwersytetu, miały kształcić specjalistów potrzebnych w codziennym funkcjonowaniu Księstwa Warszawskiego. Wielkimi orędownikami utworzenia Uniwersytetu byli hr. Stanisław Potocki, minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i ksiądz Stanisław Staszic. Akt erekcyjny Uniwersytetu wydał car Rosji i król Polski Aleksander I 19 listopada 1816 roku. Odtąd Uniwersytet zaczął funkcjonować pod kierownictwem Rady Ogólnej ze Stanisławem Staszicem na czele. Oficjalna nazwa uczelni otwartej 14 maja 1818 roku brzmiała: Królewski Warszawski Uniwersytet".

Uniwersytet Królewsko-Warszawski

Choć szkoła ta wymagała aprobaty cara, to jak widać za jej powstaniem stoją słynni polscy edukatorzy: Stanisław Kostka Potocki i Stanisław Staszic. To oni, już znacznie wcześniej, angażowali się w tworzenie systemu edukacyjnego w Polsce. Założona w połowie października 1773 roku Komisja Edukacji Narodowej, mimo zawieszenia swojej działalności, co związane było z faktem rozbiorów, mogła nadal wpływać na zmiany edukacyjne, postulowane przez wcześniejszą reformę. Wszak to dzięki założonej w Księstwie Warszawskim, pod koniec stycznia 1807 roku, Izbie Edukacji Publicznej i usilnych starań skupionych wokół niej polityków i najznamienitszych przedstawicieli inteligencji polskiej możliwe było tworzenie systemu edukacyjnego opartego na edukacji akademickiej, uniwersyteckiej.

We władzy cara

Do najznamienitszych nazwisk tamtego okresu należeli I Prezes Izby Stanisław Kostka Potocki. Dość powiedzieć, że ród Potockich słynął z działań na polu tworzenia systemu edukacyjnego jeszcze w Polsce przedrozbiorowej - wszak to starszy brat Stanisława, Roman Ignacy Franciszek Potocki był jednym z założycieli i orędowników działania Komisji Edukacji Narodowej. Kolejnymi postaciami skupionymi wokół Izby Edukacji Publicznej byli wspomniany wcześniej Stanisław Staszic, a także Samuel Bogumił Linde czy Onufry Kopczyński oraz inni członkowie założonego w 1800 roku Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Działania tych instytucji przede wszystkim skupiały się na stworzeniu systemu szkolnego powiązanego z administracją państwową i oprócz szkolnictwa elementarnego na utworzeniu zakładów kształcenia nauczycieli.

Dość powiedzieć, że po upadku Księstwa Warszawskiego i powołaniu na kongresie wiedeńskim w 1815 roku Królestwa Polskiego, którego władzę oddano Rosji, system oświaty, tej z gruntu polskiej w charakterze, kierowany był przez przemianowaną Izbę na Wydział Oświecenia Narodowego, który później przekształcono w Komisję Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W działaniach tych instytucji nadal podstawowy głos mieli polscy intelektualiści i politycy... jednak wszystkie istotne działania wymagały aprobaty i asygnaty władz carskich bądź samego cara, który również mianowany został tytularnym królem Polski. Po taką właśnie aprobatę i asygnatę udali się do niego Potocki i Staszic, a car zgodził się, że powstanie takiej jednostki uniwersyteckiej przyniesie znacznie więcej korzyści, choćby przez sam fakt sprawowania nad nią władzy.

Szkoła Prawa i Szkoła Lekarska

Powstały w 1816 roku Królewski Uniwersytet Warszawski, którego korzeniami było połączenie dwóch szkół założonych w czasie Księstwa Warszawskiego przez Izbę Edukacji Publicznej: Szkoły Prawa i Nauk Administracyjnych, założonej w 1808 roku, oraz Szkoły Lekarskiej zwanej też Akademickim Wydziałem Lekarskim, założonej w 1809, składał się z pięciu wydziałów. O fakcie tym w swoisty sposób informują strony historii UW: "Godłem UW stał się orzeł z gałązkami wawrzynu i palmy w szponach, otoczony pięcioma gwiazdami symbolizującymi pięć wydziałów. Oprócz wydziałów Prawa i Lekarskiego w skład nowo powstającego Uniwersytetu weszły wydziały Filozoficzny, Teologiczny oraz Nauk i Sztuk Pięknych. Łączna liczba studentów uczelni stopniowo zbliżyła się do 800. Profesorów było 40-50".

Wspomnianymi gwiazdami godła Uniwersytetu Warszawskiego były wydziały: Prawa i Nauk Administracyjnych (9 katedr), Nauk Lekarskich (10 katedr), Teologiczny (6 katedr), Filozoficzny oraz Nauk i Sztuk Pięknych, do którego włączono również Instytut Muzyki i Deklamacji. Dość powiedzieć, że w 1826 roku Oddział Muzyki Uniwersytetu przekształcono w Szkołę Główną Muzyki, gdzie studiował choćby sam Fryderyk Chopin. Śledząc historię jednego z najlepszych polskich uniwersytetów w dziejach można zwrócić także uwagę na zmieniające się nazwy tej placówki edukacyjnej: najpierw był to Królewski Uniwersytet Warszawski, później Cesarski Uniwersytet Warszawski, by w końcu zostać Uniwersytetem Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Obecnie Uniwersytet ten jest największą placówką edukacyjną w Polsce i jedną z dwu najwyżej ocenianych w naszym kraju... co ciekawe, w 2016 roku uplasował się na 3. miejscu w Europie Południowej i Wschodniej oraz 96. na świecie w rankingu wschodzących gwiazd nauki Nature Index Rising Stars.

Nie pozostaje nam nic innego, jak życzyć jeszcze lepszych miejsc w rankingach... no i trzeciej 100 lat - śpiewając dosłownie "Plurimos annos, plurimos" czy słynne już "Vivat Academia, vivant professores!".

PP