Juliusz Zborowski - etnograf i pierwszy dyrektor Muzeum Tatrzańskiego

134 lata temu, 8 kwietnia 1888 roku, urodził się we Lwowie Juliusz Zborowski, przyszły dyrektor Narodowego Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Z wykształcenia i zawodu był nauczycielem języków polskiego, niemieckiego i łaciny, ale z zamiłowania zajmował się etnografią, historią i językiem Podhala.

Wystawa "Schronisko dla wiedzy o Tatrach i Podhalu" zorganizowana w gmachu głównym Muzeum Tatrzańskiego, towarzysząca ogólnopolskiej konferencji naukowej poświęconej pierwszemu kustoszowi zbiorów etnograficznych, a następnie dyrektorowi tej placówki Juliuszowi Zborowskiemu z okazji 130-lecia instnienia Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, 2019 r.

Foto: PAP/Grzegorz Momot

Nie dziwi fakt, że od 1920 roku prowadził przewodniczył Towarzystwu Tatrzańskiemu, a od 1922 roku kierował Muzeum Tatrzańskim im. dr. Tytusa Chałubińskiego. Funkcję tę sprawował aż do śmierci, w połowie czerwca 1965 roku.

Rodzina Juliusza dość szybko przeniosła się z pięknego Lwowa do Nowego Sącza, gdzie ojciec Włodzimierz otrzymał pracę i stanowisko nadinżyniera kolei państwowych. W tym czasie Juliusz uczęszczał do gimnazjum w Nowym Sączu, a po kolejnym awansie ojca uczył się w znanym Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. Koleją rzeczy były studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, a później w Lipsku.

Po powrocie do Krakowa podejął pracę dydaktyczną w Krakowie i Nowym Targu. Współpracował także przy edycji Słownika Staropolskiego, by w konsekwencji kulturowych poszukiwań zostać redaktorem "Gazety Podhalańskiej". To właśnie w tej pracy mógł zająć się ludoznawczymi poszukiwaniami w ramach Towarzystwa Tatrzańskiego.

Równocześnie Juliusz Zborowski angażował się w pracę muzeum w stopniu dotychczas niespotykanym. Jego wiedza i umiejętności, a także mozolne zbieranie dokumentacji etnograficznej w postaci choćby nagrań fonograficznych przyczyniły się do rozsławienia tej placówki.

Na oficjalnych stronach Muzeum czytamy: "Uroczyste otwarcie Muzeum Tatrzańskiego nastąpiło latem 1922 r. W nowym gmachu udostępniono zwiedzającym dwie wystawy: etnograficzną na parterze i przyrodniczą na I piętrze. W tym czasie nastąpiły również pewne zmiany organizacyjne. Zarząd Towarzystwa, sprawujący dotąd całkowitą pieczę nad Muzeum, przekazał część swoich funkcji dyrekcji. (...) Zasadniczej rewizji uległa przedwojenna koncepcja stworzenia w Muzeum stacji naukowej, centrum wielokierunkowych badań nad Tatrami i Podhalem. (...) Lata międzywojenne to okres prężnej działalności placówki kierowanej przez Juliusza Zborowskiego. Pomimo trudności finansowych, z jakimi borykało się Muzeum, zdołano znacznie powiększyć zbiory. Pod koniec lat dwudziestych, Juliusz Zborowski planował utworzenie trzech nowych działów: sztuki nowoczesnej, rzemiosła artystycznego oraz historii Podhala. Plany te zostały częściowo zrealizowane dopiero po II wojnie światowej".

Portal Karpacki do ogólnej charakterystyki Zborowskiego dodaje jeszcze: "Juliusz Zborowski etnograf i językoznawca, znawca Podhala, w latach 1922–1965 był dyrektorem Muzeum Tatrzańskiego. Za jego sprawą Muzeum stało się głównym ośrodkiem badań nad regionem prowadzonych przez humanistów i przyrodników z różnych ośrodków w Polsce, placówką naukową na wysokim międzynarodowym poziomie. Językoznawcy, etnografowie, historycy literatury, kulturoznawcy do dzisiaj korzystają z dorobku naukowego Juliusza Zborowskiego, który zgromadził przebogate, skrupulatnie usystematyzowane archiwum do dziejów Podhala".

Warto wspominać ludzi tak gorliwie zbierających etnograficzne dokumenty kultury polskiej różnych regionów. Ciało Juliusza Zborowskiego złożono na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. Niech spoczywa w pokoju.

PP