Historia

Gustaw Herling-Grudziński nie lubił, gdy porównywano go do Katona

Ostatnia aktualizacja: 20.05.2023 05:50
- Słowo "moralista" w stosunku do mnie jest niesłychanie nadużywane. Ja po prostu uważam, że w życiu ludzkim jest parę podstawowych i ważnych przekonań, których człowiek powinien się trzymać – mówił Gustaw Herling-Grudziński.
Gustaw Herling-Grudziński w 1991 roku
Gustaw Herling-Grudziński w 1991 rokuFoto: PAP/Grzegorz Rogiński

20 maja 1919 roku, urodził się Gustaw Herling-Grudziński, pisarz, eseista, krytyk literacki, dziennikarz, żołnierz, więzień sowieckich łagrów i obozów NKWD.


Posłuchaj
01:44 O innym św.mp3 Gustaw Herling-Grudziński o "Innym świecie". Wypowiedź pisarza z lipca 1982 roku. (Archiwum RWE)

 

W rozmowach z Renatą Gorczyńską i Konradem Tatarowskim Gustaw Herling-Grudziński opowiadał o specyfice swojej literackiej formy oraz o tematach, do których bezustannie powraca. 

Wejdź na stronę poświęconą pisarzowi herling.polskieradio24.pl

Jedną z charakterystycznych cech prozy autora "Innego świata" jest jej usytuowanie na pograniczu literackiej fikcji i dokumentu. Daje się to najlepiej zaobserwować w opowiadaniach: zwraca uwagę eksponowana sytuacja narracyjna, bogactwo użytych form gatunkowych takich jak legenda, przypowieść, pamiętnik, reportaż, esej, apokryf czy wreszcie kronika. Wątpliwości czytelnika, czy ma wciąż do czynienia z literackim zmyśleniem, czy jednak już z autentyczną relacją, mogą czasem rozwiać takie sygnały literackości jak parabolizacja przedstawionych zdarzeń, wpisywanie bohaterów, ich czynów, ich życiowych przypadków, w jakiś wyższy, wciąż jednak ukryty, porządek znaczeń czy też: misterna narracja opowieści.

O tej cesze swoich tekstów mówił Herling-Grudziński w rozmowie z Konradem Tatarowskim w 1990 roku. – Nie mam na tyle wyobraźni, żeby pisać rzeczy całkowicie zmyślone, choć nie tylko dlatego sięgam do starych kronik, często je zmieniam. To jest moja dziedzina, moje powołanie pisarskie.


Posłuchaj
19:40 tatarowski1.mp3 "Polscy twórcy na emigracji". Audycja Konrada Tatarowskiego poświęcona kolejom losu i twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego: rozmowa z pisarzem. Z archiwum RWE

 


Posłuchaj
20:02 tatarowski2.mp3 "Polscy twórcy na emigracji". Audycja Konrada Tatarowskiego poświęcona niektórym wątkom i tematom twórczości prozatorskiej Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (m.in. fragment opowiadania "Wieża"; fragment szkicu "Parma"). (Archiwum RWE)

 

Jak zaznaczył, również "Dziennik pisany nocą" ma nowatorską formę gatunkową: – On też jest w pewnym sensie moim osobistym pomysłem. Nie jest to typowy dziennik intymny typu Gide’a – podkreślał pisarz, zwracając uwagę na otwartość, ale zarazem integralność swojej diariuszowej formuły.

Obok kwestii warsztatowych radiowi rozmówcy pytali również Gustawa Herlinga-Grudzińskiego o najchętniej poruszane przez niego tematy – o jego literackie (ale przecież wychodzące poza literaturę w kierunku filozofii czy teologii) obsesje, kierunki poszukiwań. Pisarz opowiadał między innymi o wciąż powracających w jego utworach obrazach bólu i cierpienia, o sytuacjach granicznych, w których umieszcza swoich bohaterów. Zaprzeczył również, jakoby uważał się za skostniałego moralistę.

– Te nazwy, jakie mi przylepiają, że jestem moralistą, Katonem, zgorzkniałym krytykiem, są nieprawdziwe i przesadne. Słowo moralista jest w stosunku do mnie niesłychanie nadużywane. Ja po prostu jestem za tym, że w życiu ludzkim istnieje parę podstawowych i ważnych przekonań, których się człowiek trzyma – mówił Renacie Gorczyńskiej, przywołując postawę tak cenionego przezeń Conrada.


Posłuchaj
02:28 Działalność Gustawa Herlinga - Grudzińskiego (cz. 1 "Interesują mnie sytuacje graniczne". Z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim rozmawia Renata Gorczyńska (Archiwum PR)

 

Posłuchaj
03:58 Działalność Gustawa Herlinga - Grudzińskiego (cz. 2 "Nie jestem moralistą". Z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim rozmawia Renata Gorczyńska (Archiwum PR)

 


Czytaj także

Hannah Arendt: są zbrodnie, których wybaczyć nie można

Ostatnia aktualizacja: 04.12.2023 05:40
- Według Hannah Arendt rok 1933 to nie tylko błąd Niemiec, to samobójstwo Niemiec. Samobójstwo intelektualne i moralne, odpowiedzialne za zbrodnie. Dlatego nigdy nie mogła wrócić do Niemiec. Miała poczucie, że to naród, który się skończył – mówił na antenie PR prof. Paweł Śpiewak.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Aleksander Wat - poeta na opak

Ostatnia aktualizacja: 29.07.2023 05:40
"Byłem wszystkim tym, czym należy być, tylko nie we właściwym czasie. Byłem politykiem, kiedy trzeba było być poetą i byłem poetą, kiedy trzeba było być politykiem. Byłem komunistą, gdy porządni ludzie byli antykomunistami, zostałem antykomunistą, gdy rozsądni ludzie szli do komunizmu" - mówił o sobie pisarz i poeta.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Borowski. Zdać relację żywym, stanąć w obronie zmarłych

Ostatnia aktualizacja: 03.07.2023 05:55
"Patrz na to wszystko uważnie i nie trać siły, gdy jest Ci źle. Bo może z tego czasu obozu, z tego czasu oszustw będziemy musieli zdać ludziom żywym relację i stanąć w obronie zmarłych" pisał w opowiadaniu "U nas w Auschwitzu" Tadeusz Borowski. Tej zasadzie podporządkował swoją twórczość.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Życie z duszą czy bez". Totalitaryzm a człowieczeństwo

Ostatnia aktualizacja: 16.09.2018 19:35
- Totalitaryzm z samej swojej definicji jest systemem, którego zadaniem jest, jeżeli nawet w duszę nie wierzy, przeformułowanie człowieczeństwa - powiedział w audycji "Życie z duszą czy bez" Łukasz Michalski, historyk, dyrektor Państwowego Instytutu Wydawniczego. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bruno Schulz. "Wszystko, czego ten pisarz się dotknął, powinno być sygnowane słowem tajemnica"

Ostatnia aktualizacja: 12.07.2022 06:00
Pochodzący z Drohobycza Bruno Schulz był wyjątkowym artystą: tworzył niepokojące grafiki i pisał tajemnicze opowiadania. Dziś mija 130. rocznica jego urodzin. 
rozwiń zwiń