Akcja "Lalki" rozgrywa się pod koniec lat 70. XIX wieku, Warszawa jest od dziesięcioleci pod rosyjskim zaborem. Wydawałoby się zatem, że powieść realistyczna, będąca panoramą i kroniką epoki, przedstawi, chcąc nie chcąc, i ów polityczno-społeczny wymiar miasta. Stało się jednak inaczej.
Wśród licznych bohaterów "Lalki" spotkać można zaledwie jednego wyraziście zarysowanego Rosjanina - Suzina. Był to kupiec, przyjaciel Stanisława Wokulskiego (poznali się na Syberii, gdzie Wokulski został zesłany za udział w powstaniu styczniowym), w końcu: jego wspólnik w interesach. Poza tym - jak opowiadał Polskiemu Radiu Paweł Waszak - Prus "wypreparował w »Lalce« prawie doszczętnie rosyjskość Warszawy".
- Z tego, co rosyjskie, zostały kopiejki i ruble, i brzęk kajdan (to więźniowie eskortowani przez żandarmów). Pojawia się także stójkowy i sędzia, który mówi z rosyjska - wyliczał Paweł Waszak. - Natomiast cała reszta, czyli dziesiątki tysięcy żołnierzy rosyjskich stacjonujących na dzisiejszym placu Piłsudskiego i nad Wisłą poniżej Zamku, cała sfora najrozmaitszych policjantów różnej rangi - tego w zasadzie w "Lalce" nie ma.
Skąd taka pisarska autocenzura? "Widoczne na kartach »Lalki« demonstracyjne ignorowanie świata rosyjskiego było odpowiedzią polskich pisarzy i publicystów na zakaz umieszczania w tekstach rosyjskich nazwy »Polska«, którą od lat 70. XIX wieku zastępowano tam określeniem »Priwislinie, Priwislinskij Kraj« (Kraj Nadwiślański)", przypominała Agnieszka Bąbel w internetowym "Leksykonie »Lalki«".
Według Pawła Waszaka - autora m.in. książki "Wokół Okrąglaka", w której szerzej pisze o tym zagadnieniu - sprawa jest bardziej złożona.
Więcej o "Lalce" Bolesława Prusa - propozycjach jej odczytania, sylwetkach głównych bohaterów, a nawet o takich kwestiach, jak moda czy kuchnia - przeczyta użytkownik nowo powstałego serwisu prus.polskieradio.pl.
Źródła: Agnieszka Bąbel, "Rosjanie w Warszawie", w: "Leksykon Lalki Nowa Panorama Literatury Polskiej", nplp.pl; Paweł Waszak, "Wokół Okrąglaka", Kraków 2022.
