Franciszek Bohomolec, słynny jezuicki komediopisarz piszący pod 25 pseudonimami

Bohomolec i Collegium Nobilium pijarów

Tych swoistych kryptogramów było aż 25, a przynajmniej tyle jest znanych jako określenia jego autorstwa. Franciszek Bohomolec urodził się w styczniu 1720 roku w okolicach Witebska (obecnie to północno-wschodnia Białoruś), a zmarł w Warszawie 24 kwietnia 1784 roku. Co ciekawe, od 1753 roku był związany z Warszawą właśnie i mieszczącym się tam Collegium Nobilium pijarów. Bohomolec wykładał tam zasady wymowy i nie była to jego jedyna działalność naukowa. Prowadził też szeroko zakrojoną działalność wydawniczą i edytorską, dla potrzeb młodych uczniów adoptował też wiele tekstów obcych w swoich własnych tłumaczeniach.

"Zabawki poetyckie"

Co znamienne, większość jego utworów szufladkowanych jest mianem "konwiktowych", czyli utworów dydaktycznych ze specjalnym przeznaczeniem dla uczniów zamieszkujących internaty szkół pijarskich, z zamysłem odgrywania właśnie przez nich na specjalnych lekcjach i akademiach. Tu Bohomolec szczególnie zasłynął licznymi komediami, ale też wierszami będącymi swoistymi "zabawkami". Tak, tak właśnie zatytułował swój zbiór wierszy: "Zabawki poetyckie", gdzie dał wyraz instrukcjom służącym pisaniu poezji okolicznościowej, towarzyskiej, religijnej, refleksyjnej czy wreszcie sielanki lub żartu. Trzeba również dodać, że utwory swoje pisał głównie w obronie kultury i umysłowości polskiej, nawet wtedy kiedy czerpał wyraźne wzorce z literatury obcej. Służyły temu też bardzo klasycystyczne w wymowie ody refleksyjno-moralne. Dość powiedzieć, że Bohomolec całą swoja twórczością jak i działalnością wydawniczą i dydaktyczną jak żywo wpisał się w obraz polskiego oświecenia, zarówno jako epoki kulturalnej, ale i silnie literackiej.

Portal dziedzictwa Katolickiej Agencji Informacyjnej tak charakteryzuje jego utwory: "W latach 50 wydał wielokrotnie wznawiane "Zabawki oratorskie" oraz "Zabawki poetyckie". Do panteonu polskiej literatury wszedł jednak jako autor sztuk teatralnych, przede wszystkim komedii obyczajowych. Pisał je z przeznaczeniem do odgrywania przez młodzież szkolną, sztuki jednak oddziaływały szerzej stając się propozycją modelu polskiej komedii dydaktycznej".

Co ciekawe, znajdziemy tam również informacje związane z początkiem pracy dydaktycznej na niwie literackiej: "Sławę zyskał już w 1752 r. kiedy to podczas inauguracji roku szkolnego w Collegium Nobilium wystąpił z mową "Pro ingeniis Polonorum" będącą obroną języka polskiego oraz możliwości rozwoju kultury narodowej. Mowa była odpowiedzią na pracą "Noce sarmackie" autorstwa włoskiego pijara Ubalda Mignoniego. Wypowiadał się on krytycznie na temat stanu umysłowego i możliwości intelektualnych Polaków".

REKLAMA

Pseudonimy i kryptogramy

Warto także nawiązać do tytułowej informacji o wielu różnych pseudonimach i kryptogramach, bo dla zaciekawionych postaramy się wyliczyć je wszystkie: Daniel Bobinson; Dzisiejkiewicz; F. B.; F. B. S. J.; Galantecki; J. U. P. Z.; Jeden Zakonnik S. J.; Jeden Zakonnik Societatis Jesu; Lubożoński; Ludziolubski; M. Z. S. W.; Murmiłowski; N. N.; N** N***; Ochotnicki; Odziański; Pokutnicki; Pośrzednicki; Poznajewski; Prożniak nie Tęskniący; Staroświat; Śmiałecki; Szkolnicki; Theosebes i w końcu Ucziwski. Jemu też przypisuje się autorstwo anonimowego wiersza z 1780 roku „Kurdesz” z tak bardzo wskazującym na Bohomolcowe autorstwo dopiskiem Do Imci Pana Grzegorza Łyszkiewicza prezydenta warszawskiego na jego przysłowie "Kurdesz nad kurdeszami".

Warto więc dzisiaj przypomnieć sobie tego wspaniałego twórcę zaglądając do licznych wierszy bądź komedii na kartach Internetu.

PP