Historia

Katowicki Spodek - znany pomnik kultury PRL

Ostatnia aktualizacja: 09.05.2023 05:30
52 lata temu, 9 maja 1971 roku, w niedzielę, w obchodzony właśnie Dzień Wolności - komunistyczne powojenne święto państwowe, uroczyście otworzono nowo powstałą budowlę Katowic - popularny Spodek - jedną z najbardziej rozpoznawalnych później budowli PRL.
Katowicki Spodek - w owym czasie największy obiekt sportowy w Polsce. Katowice, 1969-10-25
Katowicki Spodek - w owym czasie największy obiekt sportowy w Polsce. Katowice, 1969-10-25Foto: PAP/Kazimierz Seko

Hala Widowiskowo-Sportowa

Pierwsza jego nazwa brzmiała Wojewódzka Hala Widowiskowo-Sportowa w Katowicach, jednak każdy, kto ją zobaczył pierwszy raz, z miejsca nazywał ją "spodkiem", a to z racji wyglądu bardziej przypominającego lecący statek UFO niż budowlę o charakterze widowiskowym. Trzeba przyznać, że ta właśnie budowla kapitalnie wpisała się w folklor socjalistycznego budownictwa, będąc czymś niespotykanie nowoczesnym na tle kanciastych klocków socrealistycznej zabudowy. Bo kto z nas dzisiaj powie, że nie kojarzy tego obiektu? - nikt.


Posłuchaj
05:55 Poranek Dwójki Spodek 5.02.2021.mp3 Książka "Spodek w Zenicie" - spojrzenie na architekturę katowickiego Spodka (Poranek Dwójki)

 

Jednak początki tej inwestycji sięgają jeszcze czasów, kiedy to nasze Katowice nosiły nazwę rodem ze Związku Radzieckiego i komuniści nazywali je Stalinogrodem, w połowie lat 50. XX wieku. Konkurs na projekt został rozpisany w 1959 roku i wygrała go para wybitnych architektów - Maciej Gintowt i Maciej Krasiński. Wśród uznanych dzieł tej pary znalazły się tak znaczące obiekty, jak katowicki Spodek właśnie czy gdańska hala Olivii. Gintowt i Krasiński współpracowali także projektując Spółdzielczy Dom Handlowy Central w Łodzi, a także Halę Widowiskowo-Sportową Podpromie w Rzeszowie. Tę ostatnią wspólnie z Andrzejem Strachockim. Wszystkie te budowle charakteryzują się prawdziwie znaczącą kubaturą i ciekawie zaprojektowanym dachem, a przy tym każda z nich ma swój niepowtarzalny charakter artystycznie rozwiązanego kształtu.

Forma wynika z funkcji

Po wojnie Maciej Gintowt oddał się studiowaniu architektury na Politechnice Gdańskiej, którą ukończył w 1952 roku. Dość powiedzieć, że projektowaniem Spodka zajął się już kilka lat później jako członek Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego z Warszawy. To właśnie w tym Biurze współpracował ze starszym kolegą, o 4 lata i 7 dni, też Maciejem - Krasińskim. Wszystkie wymienione wcześniej zaprojektowane obiekty powstały niejako na bazie maksymy Louisa Sullivana, wielkiego amerykańskiego twórcy tego nurtu i jego teoretyka, która brzmiała "Form follows function" - można ją przetłumaczyć jako "Forma wynika z funkcji". Stosując się także do dwu innych haseł modernizmu: Mniej znaczy więcej (Less is more) oraz Ornament to zbrodnia, widać jak dzieła Gintowta i Krasińskiego tworzyły niepowtarzalne i dość abstrakcyjne w formie obiekty. Jednak ich przeznaczenie, wypełnione całkowitą funkcjonalnością wpływają na wyobraźnię każdego, kto odwiedza te monumentalne budowle. Dość powiedzieć, że obaj byli laureatami nagród SARPu, a także profesorami - Gintowt na Politechnice Warszawskiej, a Krasiński na Politechnice Białostockiej.

Historia budowy 

Katowicki Spodek zbudowano dość szybko jak na warunku siermiężnego komunizmu, bo w całości powstawał od 1964 roku do pierwszej połowy 1971 i do początku charakteryzował się bardzo dużą kubaturą i ogromną liczbą miejsc. Całkowita ich liczba wynosiła 11 500... w tym ponad 11 tysięcy były to miejsca siedzące, z których stałych miejsc było ponad 7770. Jeszcze w fazie ostatniego wykańczania kubatura obiektu wyniosła 338 732 m³ i co jak na tamte czasy było sporym osiągnięciem wysokość hali głównej obiektu dochodziła do 32 metrów. W powojennej komunistycznej Polsce takich budowli raczej się nie spotykało. Najciekawsze jednak było w środku, bo umieszczone tam boisko miało standardowe rozmiary 40 na 60 m. Dość powiedzieć, że promień tego kolistego obiektu (no prawie kolistego) wynosił 72 metry, co dawało możliwość organizowania wielu różnych imprez sportowych i kulturalnych.

Taka różnorodność imprez tam odbywających się okazała się czynnikiem dodatkowo rozpoznawczym dla tego obiektu. Wiele imprez artystycznych i widowisk czy nawet targi ekonomiczne lub komputerowe znane są także dzięki określeniu "w Spodku". Wszyscy z miejsca wiedzą gdzie i zawsze kojarzone są jako coś znaczącego, wielkiego właśnie. Warto też zwrócić uwagę na sportowy charakter tego miejsca, gdzie chyba każdy pamięta niezapomniane mecze polskiej reprezentacji w piłce siatkowej. Tu też odbywały się Mistrzostwa Świata w zapasach, w boksie, w hokeju na lodzie, kiedy to jedyny raz pokonaliśmy reprezentację ZSRR stosunkiem goli 6:4 (!). Tutaj też koncertowały najsłynniejsze światowe i polskie zespoły rockowe. Może przejdźmy się majowym spacerem w okolice tego miejsca i wspomnijmy, jak to kiedyś bywało...

PP

Czytaj także

Święto Pracy – esencja propagandy PRL

Ostatnia aktualizacja: 01.05.2023 05:45
- Największą rangę święto miało w okresie stalinowskim. Wówczas do obchodów 1 maja szykowano się już w marcu. Wydział propagandy KC PZPR przygotowywał scenariusz, hasła i trasę pochodu. Przygotowywała się także Służba Bezpieczeństwa - mówił na antenie Polskiego Radia historyk, prof. Marcin Zaremba.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Gierkówka. Bubel na zamówienie pierwszego sekretarza

Ostatnia aktualizacja: 11.10.2023 05:40
47 lat temu Edward Gierek, Piotr Jaroszewicz i Wojciech Jaruzelski dokonali otwarcia świeżo ukończonej drogi Warszawa-Katowice, potocznie zwanej "gierkówką". Oficjalnie odtrąbiono wielki PRL-owski sukces, choć właściwie wszyscy byli świadomi, że słowo "sukces" niezupełnie pasowało.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Huta Katowice - kombinat na miarę wielkości PRL-u

Ostatnia aktualizacja: 15.04.2023 05:33
51 lat temu, 15 kwietnia 1972 roku, rozpoczęto budowę największego kombinatu metalurgicznego w Polsce. Była nim Huta Centrum, przemianowana później na Hutę Katowice.
rozwiń zwiń