"Wyjątkowy zabytek kultury polsko-litewsko-ruskiej". Badania nad rękopisem z Supraśla

Przedmiotem badań będzie księga (antologion) liturgiczna Mateusza Dziesiątego, pierwszego znanego supraskiego kopisty, datowana na 1507 rok. To najstarszy cerkiewnosłowiański rękopis spisany w Supraślu, do tego ze znanym autorem, który podpisał się i krótko opisał w nim swoje życie.

Uniwersytet w Białymstoku dostał na ten 5-letni projekt badawczy blisko 990 tys. zł dofinansowania z Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.

288 stron w idealnym stanie

Jak podkreślają autorzy projektu, supraski rękopis jest "wyjątkowym zabytkiem kultury polsko-litewsko-ruskiej początków XVI wieku". Oryginał tego dokumentu znajduje się w bibliotece w Petersburgu. Powstały na jego podstawie rękopis zachowany został w idealnym stanie: liczy 288 stron, składa się z typikonu (reguły monasterskiej) i miniei, czyli księgi liturgicznej zawierającej teksty liturgiczne świąt wypadających w poszczególne dni roku.

– Mam nadzieję, że dzięki naszym badaniom uda się przedstawić analizę historyczną tego rękopisu – powiedział Polskiej Agencji Prasowej kierownik projektu ks. dr hab. Marek Ławreszuk z Katedry Teologii Prawosławnej Uniwersytetu w Białymstoku. Badania te, dodał znawca, pozwolą też porównać lokalną praktykę liturgiczną opisaną w tym antologionie z tą przedstawioną w księgach serbskich, bułgarskich czy ukraińskich.

REKLAMA

Z dziejów monasteru

Supraski rękopis stanowi bardzo ważne świadectwo lokalnego dziedzictwa. Dowodzi przy tym, jak prężny był ośrodek monastyczny w Supraślu.

Ks. dr hab. Marek Ławreszuk zwracał uwagę, że - jeśli rękopis został zakończony w Supraślu (pierwsze prace Mateusz Dziesiąty podjął w Wilnie) - to supraski monaster (założony pod koniec XV w.) musiał już dysponować biblioteką.

W realizację projektu zaangażowana będzie międzynarodowa, interdyscyplinarna grupa badawcza złożona z dwudziestu dwóch naukowców z Polski, Włoch, Litwy i Ukrainy. Wśród nich kilkoro naukowców z Uniwersytetu w Białymstoku.

Przywrócić polskiemu dziedzictwu

W związku z tym, że oryginał rękopisu jest w Rosji, naukowcy będą pracować na kopiach.

REKLAMA

– Rosyjscy naukowcy (...) starają się go przypisać kulturze rosyjskiej, jakby zupełnie ignorując geograficzną i historyczną przynależność tego dokumentu. Nasza praca ma też na celu przywrócenie odpowiedniego miejsca temu rękopisowi – podkreślał w rozmowie z PAP dr hab. Marek Ławreszuk.

– Chcemy go przywrócić do polskiego dziedzictwa, bo jest to dziedzictwo naszych ziem, naszej kultury i historii – dodał.

Realizacja projektu zajmie pięć lat. W tym czasie naukowcy chcą "odszyfrować" rękopis pisany cyrylicą, w wielu miejscach odwołujący się do praktyki, która nie przetrwała do naszych czasów. W efekcie mają powstać trzy tomy prac badawczych: typikon, minieja oraz studia i analiza zabytku.

***
Czytaj także:

REKLAMA

• Bezcenny "Kodeks supraski" przetłumaczony i wydany w języku polskim

***

Badanie nad rękopisem z Supraśla to kolejny, po unikatowym "Słowniku polskiej terminologii prawosławnej", projekt naukowy realizowany w ramach współpracy Katedry Teologii Prawosławnej i Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Białymstoku.

PAP/Robert Fiłończuk/jp