107 lat temu, 17 października 1916 roku w Drohobyczu, urodził się Tadeusz Chciuk (pseud. Marek Celt, Michał Lasota) - kurier Związku Walki Zbrojnej i cichociemny w czasie II wojny światowej, wieloletni pracownik Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, ostatni prezes PSL na uchodźstwie.
03:42 świadkowie historii - tadeusz chciuk - celt.mp3 Opowieść Tadeusza Chciuka o zrzucie spadochroniarzy do okupowanej Polski w 1941 roku. (Archiwum RWE)
Przeciwko bolszewizmowi
Należał do Związku Harcerstwa Polskiego. Studiował prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Od najmłodszych lat pasjonowała go muzyka, uczęszczał do Szkoły Muzycznej w Drohobyczu, a następnie do Konserwatorium Muzycznego im. Karola Szymanowskiego we Lwowie.
Po zakończeniu kampanii wrześniowej 1939 roku, uciekł z Drohobycza spod okupacji sowieckiej. Wstąpił do ZWZ, przekształconego później w AK. Tam dołączył do grupy tzw. "białych kurierów". Było to niezwykle trudne i niebezpieczne zadanie, polegające na przeprowadzaniu spod okupacji sowieckiej przez Karpaty ochotników do służby w Wojsku Polskim na Zachodzie. Swoje wspomnienia z tego okresu opisał w książce "Biali kurierzy".
20:41 przeżyciom wojennym i związanemu z nimi pisarstwu Tadeusza Chciuka I.mp3 Audycja Konrada Tatarowskiego poświęcona przeżyciom wojennym i związanemu z nimi pisarstwu Tadeusza Chciuka cz.1. (RWE, 4.05.1991)
W maju 1940 roku przedostał się na Zachód, gdzie wstąpił do Armii Polskiej we Francji. Po klęsce Francji znalazł się w Wielkiej Brytanii, gdzie ukończył szkołę podchorążych oraz kurs spadochronowy i ponownie zgłosił się do pracy jako kurier.
Wysłannik rządu emigracyjnego
W nocy z 27 na 28 grudnia 1941 wziął udział w operacji "Jacket", wraz z innymi cichociemnymi wylądował w okupowanej Polsce. Zadaniem Tadeusza Chciuka, jako emisariusza rządu gen. Władysława Sikorskiego, było sporządzenie raportu o stanie Państwa Podziemnego. Na skutek pomyłki pilota samolotu sześciu cichociemnych wylądowało nie tam, gdzie było to zaplanowane. W trakcie tej misji Tadeusz Chciuk wykazał się niezwykłą odwagą, uwalniając siebie i kolegów z rąk Niemców.
20:25 przeżyciom wojennym i związanemu z nimi pisarstwu Tadeusza Chciuka II.mp3 Audycja Konrada Tatarowskiego poświęcona przeżyciom wojennym i związanemu z nimi pisarstwu Tadeusza Chciuka cz.2. (RWE, 11.05.1991)
Swój, trwający ponad rok powrót do Londynu po wykonaniu misji Chciuk opisał w książce "Koncert. Opowiadanie cichociemnego", a przeznaczony dla gen. Sikorskiego raport w publikacji "Raport z Podziemia – 1942".
Cichociemni-zobacz serwis specjalny
Jako jedyny z wszystkich cichociemnych Tadeusz Chciuk dwukrotnie skakał do Polski i dwukrotnie wrócił do Londynu. Sprawozdanie z drugiego skoku z kwiectnia 1944 roku, które odbył z doktorem Józefem Retingerem, zawarł w książce "Z Retingerem do Warszawy i z powrotem. Raport z Podziemia 1944".
Podczas wyprawy był wysłannikiem premiera Stanisława Mikołajczyka i rządu emigracyjnego do władz Polski Podziemnej, a zarazem oficjalnym przedstawicielem Naczelnego Komitetu Harcerskiego. Najważniejszym celem tej misji było zaznajomienie władz podziemnych z sytuacją międzynarodową po konferencji w Teheranie. Powrót nastąpił 26 lipca 1944 roku.
Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny
Do Polski wrócił w grudniu 1945 roku jako sekretarz alianckiej Misji do Spraw Demobilu. W kwietniu 1946 roku Tadeusz Chciuk został aresztowany przez UB pod zarzutem szpiegostwa. Zwolniono go po dwóch miesiącach więzienia. – Potem pracowałem przez dwa lata w Krakowie w Wojewódzkim Urzędzie Ziemskim, ale wciąż naciskało na mnie UB, chcieli mnie zmusić do współpracy, także musiałem uciekać z Polski w 1948 roku z żoną i małą córeczką – wspominał Tadeusz Chciuk.
Pobyt na obczyźnie
Po wyjeździe z kraju działał w PSL na uchodźstwie, a w 1988 roku został jego prezesem. Od 1952 roku pracował w utworzonym przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego w Monachium Radiu Wolna Europa. Był autorem programów poświęconych problemom wsi, w których występował pod pseudonimem "Michał Lasota". Każdą audycję pt. "Droga przez wieś" rozpoczynał słowami: "tym, którzy żywią i bronią – chłopom polskim szczęść Boże". Przygotowywał także słuchowiska historyczne i audycje harcerskie. W latach 1976-1983, do czasu przejścia na emeryturę, pełnił funkcję dyrektora Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
Tadeusz Chciuk zmarł 10 kwietnia 2001. Za zasługi wojenne otrzymał: Krzyż Armii Krajowej, Harcerski Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, Virtuti Militari, Krzyż Walecznych, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski oraz hiszpański Order Św. Graala.
mk