Witold Gombrowicz. "Człowiek w swoim postępowaniu nie jest wolny"
24 lipca 1969 roku zmarł Witold Gombrowicz, pisarz, który chyba najgłębiej spośród polskich pisarzy wszedł krwiobieg kultury światowej. Jedni nazywają go pyszałkiem, snobem i arogantem. Inni, jak Czesław Miłosz, sytuują go między królem-duchem a błaznem.
2023-07-24, 05:51
Pewne jest jedno. Do dziś wzbudza wiele namiętności. Sama bibliografia prac krytycznych obejmuje kilka tysięcy pozycji, wydanych w kilkudziesięciu językach. W języku francuskim istnieje nawet przymiotnik gombrowiczowski, który oznacza pewien styl pisania, a nawet styl bycia.
Posłuchaj
Egzotyczna postać na salonach
Witold Gombrowicz, urodzony w 1904 roku, już w dzieciństwie burzył towarzyskie konwenanse. Po ukończeniu prawa na Uniwersytecie Warszawskim poświęcił się pisarstwu. Zadebiutował utworami "Pamiętnik z okresu dojrzewania" i "Iwona, księżniczka Burgunda".
Powiązany Artykuł
50. rocznica śmierci Witolda Gombrowicza. Serwis specjalny
Był egzotyczną postacią salonową, obracał się w kręgach warszawskiej cyganerii artystycznej. Stały bywalec "Ziemiańskiej" i "Zodiaku". W towarzystwie nigdy nie dopuszczał do rozmów grzecznych i banalnych. Nikt nie wiedział, kiedy kpił, a kiedy mówił poważnie.
Manifestacja talentu
Najdoskonalszym utworem Gombrowicza i tym, który zadecydował o jego światowym sukcesie jest powieść "Ferdydurke", będąca zasadniczym rozliczeniem z obyczajem i kulturą przedwojennej Polski. Bruno Schulz napisał: "mamy tu do czynienia z niezwykłą manifestacją talentu pisarskiego, z nową, rewolucyjną formą i metodą powieści".
REKLAMA
- Jest to książka prorocza, niesłychanie wszechstronna, podlegająca wielu interpretacjom, a jednocześnie awangardowa – mówił na antenie Polskiego Radia krytyk literacki Artur Sandauer.
Emigracja
Było to ostatnie dzieło, jakie Gombrowicz wydał w Polsce. W sierpniu udał się na przypadkową wycieczkę do Argentyny na pokładzie statku "MS Chrobry". Tam zastał go wybuch II wojny światowej. Do kraju już nie wrócił.
W Ameryce Południowej przerwał pisanie na okres kilkunastu lat. Powrócił w 1953 roku, publikując powieść "Trans-Atlantyk". Jednocześnie wszedł na łamy "Kultury Paryskiej" i napisał "Ślub".
Powrót do Europy
W Argentynie Gombrowicz spędził 24 lata. Z bardzo prozaicznej przyczyny – nie było go stać na bilet powrotny do Polski. Dopiero w roku 1963 na zaproszenie Fundacji Forda przyjechał do Europy. Przez Berlin trafił do Francji, gdzie osiadł w miejscowości Vence. Tu opublikował jeszcze "Pornografię", "Kosmos" i "Operetkę". Zmarł 25 lipca 1969.
REKLAMA
Wyjątkowość Gombrowicza
Do dzisiaj w codziennym obiegu używamy pojęć stworzonych przez Gombrowicza, często nie zdając sobie z tego sprawy.
Jemu należy przypisać pojęcie układu – pewnych przymusów towarzyskich i sytuacyjnych, które sprawiają, że musimy postępować tak, a nie inaczej, czy pojęcie wrabiania kogoś w pewną sytuację. Tylko że on nazywa je inaczej. Zamiast wrabiania jest robienie gęby, a zamiast sytuacji - forma.
- Gombrowicz pokazał, że człowiek w swoim postępowaniu nie jest wolny, ale zależy od sytuacji stwarzanych przez innych ludzi i siebie samego – mówił gość audycji z cyklu "Portret pisarza".
Bez wątpienia Gombrowicz łączył w sobie cechy wielkiego pisarza i intelektualisty. Miał do zaproponowania światu nową koncepcję psychologii, nową koncepcję życia międzyludzkiego.
REKLAMA
mjm
REKLAMA