Historia

Kultura do remontu. Dzieło Karola Szymanowskiego

Ostatnia aktualizacja: 03.10.2023 05:55
Zmienił polską muzykę i stał się inspiracją dla kilku pokoleń twórców. Do dziś mówimy o nim "najlepszy po Chopinie". Kompozytor, pianista, krytyk muzyczny Karol Szymanowski urodził się 141 lat temu w Tymoszówce na Ukrainie.
Karol Szymanowski to jeden z najsłynniejszych przedstawicieli Młodej Polski, lecz jego twórczość wykroczyła daleko poza nurt polskiego modernizmu
Karol Szymanowski to jeden z najsłynniejszych przedstawicieli Młodej Polski, lecz jego twórczość wykroczyła daleko poza nurt polskiego modernizmuFoto: Polskie Radio/grafika na podstawie materiałów z domeny publicznej

Karol Szymanowski 1200.jpg
"Harnasie" i zakopiańskie wesela. Jak pracował Szymanowski?

- W wolnej Polsce czuł się państwowcem. Wiedział, że kultura narodu, który odzyskał wolną ojczyznę, musi przejść metamorfozę. Nie miał wątpliwości, że pomocna w tym będzie duchowa odrębność polskiej kultury - tak o jednym z najwybitniejszych polskich kompozytorów mówiła w 2018 r. muzykolog Teresa Chylińska.

Posłuchaj
42:40 Karol Szymanowski.mp3 Wybitnego kompozytora Karola Szymanowskiego wspominają: muzykolog prof. Maria Dziewulska, krytyk muzyczny Jerzy Waldorff, sekretarz Związku Kompozytorów Polskich Witold Sławiński, prof. Tadeusz Maklakiewicz, skrzypkowie Zygmunt Palczewski i Wiesław Bąkowski, aud. Andrzeja Dąbkowskiego "Kalejdoskop". (PR, 9.10.1977)

 

Ze wsi na salony

Karol Szymanowski przyszedł na świat 3 października 1882 roku w rodzinie właścicieli ziemskich. Familia przyszłego kompozytora wpłynęła na drogę życiową Karola: ojciec grał na fortepianie i wiolonczeli, brat Feliks był pianistą, a siostra Stanisława Szymanowska-Korwin – śpiewaczką. 

Karol_Szymanowski663wiki.jpg
Szymanowski nauczył skrzypce wzdychać. Posłuchaj!

Jednym z przełomów w jego życiu było rok 1901, kiedy to po maturze przyjechał do Warszawy. Tu stawiał pierwsze poważne muzyczne kroki. Ze swoimi rękopisami udał się do Emila Młynarskiego, założyciela i dyrektora Filharmonii Narodowej. Ten jednak nie zauważył w młodym muzyku wielkiego talentu i odesłał go z kwitkiem. Szymanowski na przekór wszystkim podjął walkę o swoją muzyczną przyszłość. Uczęszczał na zajęcia do prof. Zygmunta Noskowskiego. Jednocześnie poznawał Warszawę, ludzi kultury i sztuki.


Posłuchaj
02:10 Karol Szymanowski_Mieć 19 lat.mp3 O nieudanych początkach Karola Szymanowskiego mówi Piotr Dmitrowicz, aud. Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Mieć 19 lat". (PR, 27.12.2005)

 

Rozkwit

KAROL SZYMANOWSKI 663.jpg
Literatura to za mało. Karol Szymanowski jako pisarz

W latach 1903-1905 przebywał w Berlinie, gdzie poznał Ryszarda Straussa, który stał się jego mistrzem na początku kompozytorskiej drogi. Zainspirowany jego muzyką, zaczął pisać swoje pierwsze symfonie. Szymanowski łączył klasyczne melodie chopinowskie z nowoczesną polską muzyką, a także z motywami regionalnymi.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wpłynął na kształtowanie się nowej kultury muzycznej. - Przyjechał do Polski, która już istniała od roku, ale sztuka musiała dopiero uporać się z dziedzictwem niewoli. Szymanowski nie miał wątpliwości, że trzeba zerwać z duchem XIX wieku - mówiła w Dwójce Teresa Chylińska.

szymanowski 1200.jpg
"Szymanowski zerwał z cierpiętnictwem czasu zaborów"

W 1927 roku objął kierownictwo Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego. – Widzieliśmy Szymanowskiego, który jak wielkie, samotne drzewo na niemal pustym polu skupia na sobie wszystkie gromy ciskane na to, co było nowością, rewolucją, awangardą – wspominała czasy studiów i pierwsze kontakty z Szymanowskim jego uczennica, prof. Maria Dziewulska. – Dla  nas był symbolem naszych artystycznych marzeń, dążeń, umiłowań.


Posłuchaj
30:24 2018_03_26 22_00_47_PR2_Album polski.mp3 Karol Szymanowski w okresie międzywojennym. Audycja z cyklu "Album polski" (PR, 26.03.2018)

 

Pasja w szarym garniturze

W 1930 roku został pierwszym rektorem Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego. Jego studenci wspominają ogromne zaangażowanie w nauczanie i chęć przekazania pasji do muzyki. Szymanowski na zajęcia przyprowadzał swoich kolegów po fachu, mistrzów z europejskich filharmonii, organizował też zamknięte koncerty. Był dla swoich uczniów nie tylko mistrzem, ale i przyjacielem.

tatry 1200.jpg
Najstarsi górale wspominają Karola Szymanowskiego

– Zawsze znakomicie ubrany, w stonowane kolory, jego ulubionym kolorem był szary – opisywał kompozytora krytyk muzyczny Jerzy Waldorff. – Szare ubranie, do tego wiśniowy krawat, szara perła w krawacie, małe szare wąsiki, szare oczy pod gęstymi brwiami, szpakowate włosy i na ustach, niedający się opisać, niesłychanie delikatny uśmiech. Uśmiech, który składał się z zażenowania, pewnego lęku, a jednocześnie z chęci podbicia tego, z którym rozmawiał.

W okresie pełnienia funkcji rektora Akademii Muzycznej w Warszawie był ciężko chory na gruźlicę. Przeniósł się do Zakopanego, skąd często wyjeżdżał na leczenie do Szwajcarii. Zmarł 29 marca 1937 w Lozannie podczas jednego z takich wyjazdów. Za twórczość muzyczną o wiekopomnym znaczeniu dla kultury polskiej i ogólnoświatowej prezydent Ignacy Mościcki nadał mu pośmiertnie, 2 kwietnia 1937, Wielką Wstęgę Orderu Odrodzenia Polski.

bch/mc

Czytaj także

Liebreich: Szymanowski jest jak szampan

Ostatnia aktualizacja: 02.02.2016 17:00
- Bliżej mi jednak do Lutosławskiego - mówił dyrygent Alexander Liebreich, który w Dwójce opowiadał o nowej płycie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kiedy Szymanowski był Ryszardem Straussem

Ostatnia aktualizacja: 06.10.2016 21:30
– Bardzo często ulegał różnym inspiracjom z zewnątrz. Dlatego tak bardzo jego poszczególne dzieła różnią się od siebie – mówił o Szymanowskim dyrygent Alexander Liebreich.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jerzy Maksymiuk i Szymanowski do tańca

Ostatnia aktualizacja: 04.12.2016 10:00
W audycji "Sekretne wzruszenia Jerzego Maksymiuka" wspólnie z bohaterem audycji wsłuchaliśmy się w mazurki Karola Szymanowskiego. Maestro słyszy w nich subtelne barwy rozmywające się we mgle, przez którą chwilami przebija jasne światło.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kaspszyk: utwory Szymanowskiego to przepis na sukces

Ostatnia aktualizacja: 12.01.2017 14:00
- Aleksandra Kurzak nagrywa na tej płycie po raz pierwszy Karola Szymanowskiego i mogę zapewnić, że nigdy nie słyszałem lepiej zaśpiewanych "Litanii do Marii Panny" – podkreślił Jacek Kaspszyk, opowiadając o płycie z serii "Warsaw Philharmonic", prezentującej wybrane utwory słynnego polskiego kompozytora.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Harnasie" i zakopiańskie wesela. Jak pracował Szymanowski?

Ostatnia aktualizacja: 28.03.2017 12:15
- Balet ten Szymanowski pisał w Zakopanem. Pamiętam, że po całym dniu pracy często szedł na wesele góralskie. To było dla niego tak inspirujące przeżycie, że potem pracował nad utworem nieprzerwanie przez kilka dni – o twórczości słynnego polskiego kompozytora mówił w archiwalnym reportażu Piotr Perkowski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Pensjonat z muzyką. Karol Szymanowski w Atmie

Ostatnia aktualizacja: 27.06.2017 16:12
W "Kwadransie bez muzyki" wybierzemy się na spacer po zakopiańskiej willi Atma, którą znakomity kompozytor wynajął w latach 30. minionego wieku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Gdy Szymanowski tu mieszkał, Atmę wypełniała muzyka"

Ostatnia aktualizacja: 28.06.2017 15:35
- To miejsce słynęło z wieczorów muzycznych. Zawsze było tu pełno ludzi i tu właśnie skupiała się bohema artystyczna XX-lecia międzywojennego, której niejednokrotnie Karol Szymanowski prezentował swoje kompozycje – podkreśliła Agnieszka Gąsienica-Giewont, opowiadając o zakopiańskiej willi, w której w latach 1930-35 mieszkał polski kompozytor
rozwiń zwiń
Czytaj także

Michał Klauza: operetka Szymanowskiego to apoteoza życia

Ostatnia aktualizacja: 07.02.2018 10:00
- Ten utwór to świetny przykład na to, jak młody kompozytor z radości wywołanej przypływem gotówki, tę gotówkę z radością upłynnił i stanął przed dylematem: co dalej - mówił w Dwójce znakomity dyrygent.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Szymanowski zerwał z cierpiętnictwem czasu zaborów"

Ostatnia aktualizacja: 27.03.2018 15:52
- Przyjechał do Polski, która już istniała od roku, ale sztuka musiała dopiero uporać się z dziedzictwem niewoli. Szymanowski nie miał wątpliwości, że trzeba zerwać z duchem XIX wieku - mówiła w Dwójce muzykolog Teresa Chylińska.
rozwiń zwiń