Historia

Marian Lalewicz. Architekt, nauczyciel, komendant

Ostatnia aktualizacja: 21.11.2023 05:45
147 lat temu w Wyłkowyszach przyszedł na świat Marian Lalewicz, profesor Politechniki Warszawskiej, autor projektów wielu budynków w Polsce i Rosji.
Projekt kościoła garnizonowego Marynarki Wojennej w Gdyni autorstwa Mariana Lalewicza (1935)
Projekt kościoła garnizonowego Marynarki Wojennej w Gdyni autorstwa Mariana Lalewicza (1935)Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Petersburg-Warszawa

Urodził się 21 listopada 1876 roku. Po ukończeniu gimnazjum w Suwałkach został studentem Wydziału Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Dyplom z wyróżnieniem uzyskany w 1901 roku na tej uczelni pozwolił mu, dzięki zagranicznemu stypendium, na kontynuację studiów w Szwecji, Norwegii, Niemczech, Austrii i Włoszech. Do 1918 roku zaprojektował kilka budowli w Petersburgu i Moskwie, był także wykładowcą petersburskich uczelni.

Zaprojektowany przez Mariana Lalewicza dom handlowy Mertensa w Petersburgu po ponad stu latach od powstania wciąż pełni swoją funkcję. Fot. Wikimedia/domena publiczna Zaprojektowany przez Mariana Lalewicza dom handlowy Mertensa w Petersburgu po ponad stu latach od powstania wciąż pełni swoją funkcję. Fot. GAlexandrova/Wikimedia/CC 4.0
niepodległa.jpg
Polska Niepodległa. Serwis specjalny

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przeniósł się do Warszawy. Został profesorem Szkoły Sztuk Pięknych (dzisiejsza ASP) oraz Politechniki Warszawskiej. Pracę twórczą zaczął od restaurowania i przebudowy warszawskich zabytków, m.in. pałacu Radziwiłłów (na potrzeby Rady Ministrów), pałacu Ossolińskich (dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych), pałacu Prymasowskiego (dla Ministerstwa Rolnictwa) i pałacu Raczyńskich (dla Ministerstwa Sprawiedliwości).

Budowniczy II RP

W latach 20. i 30. Marian Lalewicz zaprojektował wiele nowych budynków, nie tylko w stolicy kraju, lecz także m.in. w Kaliszu, Gdyni, Sosnowcu, Lublinie, Siedlcach, Toruniu i Łodzi. Tworzył w duchu akademickiego klasycyzmu i modernistycznego monumentalizmu. Jednym z największych warszawskich gmachów jego autorstwa jest powstały w latach 1925-1928 kompleks budynków Dyrekcji Kolei.

Budynek Dyrekcji Kolei Państwowych na warszawskiej Pradze. Fot. Adrian Grycuk/Wikimedia/CC 3.0 Budynek Dyrekcji Kolei Państwowych na warszawskiej Pradze. Fot. Adrian Grycuk/Wikimedia/CC 3.0

Był jednym z najaktywniej działających konserwatorów okresu dwudziestolecia międzywojennego. Zaangażował się w rewindykację polskich dóbr kultury na mocy traktatu ryskiego oraz w pracę Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie. W 1930 został jego prezesem i funkcję tę pełnił aż do wybuchu wojny.

Architekt bez domu

We wrześniu 1939 roku w oblężonej Warszawie był komendantem Pogotowia Technicznego. Podczas okupacji działał także w Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej, prowadził tajne nauczanie i pracował m.in. nad czterojęzycznym słownikiem terminów architektonicznych (dzieło zaginęło).

Willa Mariana Lalewicz przy ul. Górnośląskiej w Warszawie. Fot. Wikimedia/domena publiczna Willa Mariana Lalewicza przy ul. Górnośląskiej w Warszawie. Fot. Wikimedia/domena publiczna
Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

W 1943 roku Niemcy wysiedlili go z willi, którą przed wojną zaprojektował dla siebie w tzw. Kolonii Profesorskiej w warszawskim Śródmieściu. Lalewicz przeniósł się na ul. Muranowską i tam zastał go wybuch Powstania Warszawskiego. W połowie sierpnia 1944 roku został rozstrzelany w masowej egzekucji przy ulicy Dzikiej. Jego ciała nie odnaleziono. Na cmentarzu Powązkowskim znajduje się symboliczny grób Lalewicza.

mc

Czytaj także

Jan Zachwatowicz. Udaremnił zamach Niemców na kulturę polską

Ostatnia aktualizacja: 18.08.2024 05:57
Był człowiekiem, któremu Warszawa i Polska zawdzięczają ocalenie lub rekonstrukcję wielu bezcennych zabytków. Jan Zachwatowicz - architekt, profesor Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, Generalny Konserwator Zabytków w Ministerstwie Kultury i Sztuki w latach 1945-1957 - zmarł 41 lat temu, 18 sierpnia 1983 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Grzegorz Piątek: Dworca Centralnego nie pomylisz z innym budynkiem

Ostatnia aktualizacja: 13.08.2019 18:13
- Autor projektu, Arseniusz Romanowicz opowiadał, że zależało mu, aby kształt budynku był na tyle prosty, by dało się go naszkicować paroma kreskami - opowiadał architekt, gość audycji "Kwadrans bez muzyki".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Robert Konieczny: my, architekci, raczej projektujemy budynki

Ostatnia aktualizacja: 27.08.2019 17:00
- Cały czas staramy się robić coś takiego, czego jeszcze nie było, czyli ciągle jest to dążenie do jakiejś innowacyjności i do rozwiązań, które są zaskakujące. W tej chwili zaczęliśmy prace nad monografią ogólnoświatową, którą pisze Philip Jodido - mówił gość audycji "Wybieram Dwójkę", wybitny polski architekt, który we wrześniu dołączy do prestiżowej Francuskiej Akademii Architektury.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Krzesło, a sprawa duńska. Jak opowiedzieć historię kraju za pomocą designu?

Ostatnia aktualizacja: 02.10.2019 17:25
Na początek Dominika Klimek zabiera nas w podróż do Danii. Tam, w Kopenhadze, w Muzeum Designu znajdziemy kilka wystaw, na które warto się wybrać.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Spektakl pełen wzlotów i upadków. Historia Teatru Wielkiego w Warszawie

Ostatnia aktualizacja: 19.11.2023 05:50
19 listopada to ważna data w dziejach polskiego teatru. Tego dnia w 1765 roku rozpoczął działalność Teatr Narodowy, dokładnie dwieście lat później na deski odbudowanego po wojnie Teatru Wielkiego weszli pierwsi aktorzy, a w 1996 roku zainaugurowano pierwszy od lat sezon na odrestaurowanej po pożarze scenie teatralnej.
rozwiń zwiń