Historia

73 lata temu UB aresztowało generała Fieldorfa "Nila"

Ostatnia aktualizacja: 10.11.2023 05:57
10 listopada 1950 roku funkcjonariusze UB aresztowali gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila", organizatora i szefa Kedywu Komendy Głównej AK, jednego z najbardziej zasłużonych żołnierzy Armii Krajowej i polskiego podziemia niepodległościowego. 16 kwietnia 1952 roku komuniści wydali na niego wyrok śmierci.
Zdjęcia aresztowanego generała Fieldorfa Nila na wystawie Żołnierze Wyklęci. Niezłomni Bohaterowie nienazwanego powstania w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
Zdjęcia aresztowanego generała Fieldorfa "Nila" na wystawie "Żołnierze Wyklęci. Niezłomni Bohaterowie nienazwanego powstania" w Muzeum Wojska Polskiego w WarszawieFoto: Maciej Luczniewski/REPORTER/East News

Generał został aresztowany w Łodzi na ul. Piotrkowskiej w momencie, gdy wychodził z budynku Wojskowej Komendy Rejonowej. Przewieziono go do Warszawy i osadzono w areszcie śledczym Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Koszykowej, następnie trafił do więzienia przy ul. Rakowieckiej.

- Na próżno czekałam na niego tego dnia, a w nocy zjawili się ubecy, przeprowadzili rewizję, siedzieli przez cały tydzień - wspomina Janina Fieldorf, żona gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila".


Posłuchaj
20:04 przedostatnie dni generała nila.mp3 "Przedostatnie dni gen. Fieldorfa" - reportaż Krzysztofa Wyrzykowskiego. (PR, 11.03.2014)

 

Kto usiłuje...

Pomimo tortur odmówił współpracy z Urzędem Bezpieczeństwa. 21 listopada Wojskowy Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej ppłk Helena Wolińska wydała postanowienie o tymczasowym aresztowaniu generała z artykułu 86: "Kto usiłuje przemocą zmienić ustrój Państwa Polskiego podlega karze więzienia na czas nie krótszy od 5 lat albo karze śmierci".

Śledztwo przeciwko generałowi wszczęto 20 grudnia. Rozpoczęły się intensywne przesłuchania, które trwały do 30 lipca 1951 roku. 4 sierpnia oficer śledczy MBP ppor. Kazimierz Górski sporządził akt oskarżenia. 16 kwietnia 1952 roku o godz. 12.30 w gmachu Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy rozpoczęła się "rozprawa główna" przy drzwiach zamkniętych.


Posłuchaj
29:56 bez wielkich słów.mp3 "Bez wielkich słów" – audycja dokumentalna Magdy Skawińskiej z okazji rocznicy śmierci generała Augusta Emila Fieldorfa "Nila". (PR, 21.02.2016)

 

Zbrodnia sądowa

Sąd uznał gen. Fieldorfa za winnego zarzucanych mu czynów i skazał go na karę śmierci przez powieszenie. Zasądzono także utratę praw publicznych i obywatelskich, praw honorowych oraz przepadek mienia. Generał miał występować przeciwko "bojownikom o wolność i wyzwolenie społeczne".

src="http://static.prsa.pl/ef77c352-0fba-471b-807a-cba8cffb3334.file"

"Udowodnione materiałami sprawy morderstwa około tysiąca antyfaszystów, tylko w części obrazują faktyczne zbrodnie, które obciążają skazanego" – uznał sąd. Wspomniany artykuł 86. dekretu PKWN był narzędziem bezprawia sądowego w walce politycznej, prowadzonej przeciwko AK i całemu niepodległościowemu podziemiu. Z tego samego artykułu orzekano także kary wymierzane niemieckim zbrodniarzom wojennym.

Bez prawa łaski

Wyrok na gen. Fieldorfa został zatwierdzony przez Sąd Najwyższy 20 października 1952 roku. Na uwagę zasługuje opinia składu sędziowskiego, skierowana do Sądu Najwyższego: "Skazany Fieldorf na łaskę nie zasługuje. Skazany wykazał wielkie natężenie woli przestępczej. Zdaniem sądu nie istnieje możliwość resocjalizacji skazanego".

Dwa dni później "prośby o łaskę" do Bolesława Bieruta skierowali żona i ojciec generała: - Zwracam się ja, zgrzybiały starzec, do Dostojnego Obywatela Prezydenta, z najgorętszą prośbą ojcowskiego serca, o skorzystanie z konstytucyjnego prawa łaski w stosunku do mego syna Augusta Emila Fieldorfa.

Prezydent Bierut nie skorzystał z prawa łaski i 3 lutego 1953 r. zatwierdził wyrok. 24 lutego 1953 gen. Emil Fieldorf został stracony przez powieszenie w więzieniu mokotowskim w Warszawie przy ul. Rakowieckiej. Ciało pochowano w nieznanym miejscu.


Posłuchaj
38:08 przed północą - generał august emil fieldorf.mp3 Rozmowa na temat bohaterskiego życia oraz męczeńskiej śmierci gen. Augusta Emila Fieldorfa.

 

Wiele wskazuje na to, że bezpośrednim powodem skazania generała na śmierć mogła być odmowa współpracy z władzami komunistycznymi. Proponowano mu wstąpienie do "V zarządu WIN". Osoby odpowiedzialne za zbrodnię dokonaną na gen. Fieldorfie nie poniosły kary. Dziś większość z nich już nie żyje.

7 marca 1989 roku miała miejsce pełna rehabilitacja generała "Nila", prokurator generalny PRL wydał postanowienie stwierdzające, że Fieldorf "nie popełnił zarzucanej mu zbrodni i był całkowicie niewinny".

Posłuchaj archiwalnych audycji o gen. Emilu Fieldorfie w serwisie - Radia Wolności >>>

Całe życie w służbie

Gen. August Emil Fieldorf  w latach 1914-17 służył w Legionach Polskich, a następnie w Polskiej Organizacji Wojskowej. Od listopada 1918 roku był żołnierzem Wojska Polskiego, w latach 1919-20 uczestniczył w kampanii wileńskiej. Po wybuchu wojny polsko–bolszewickiej w randze dowódcy kompanii brał udział między innymi w wyzwalaniu Dyneburga, Żytomierza i w wyprawie kijowskiej.

Po wojnie pozostał w wojsku. Od 1938 roku był dowódcą 51. Pułku Strzelców Kresowych, którym kierował podczas kampanii wrześniowej. Po klęsce przedostał się do Francji, gdzie ukończył kursy sztabowe i został awansowany na pułkownika. We wrześniu 1940 roku jako pierwszy emisariusz od czasu wybuchu wojny na Zachodzie został przerzucony do kraju. Początkowo działał w warszawskim Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), a od 1941 roku współpracował z ZWZ w Wilnie i Białymstoku.

W sierpniu 1942 roku został mianowany dowódcą Kedywu Komendy Głównej AK. Służbę na tym stanowisku pełnił do lipca 1944 roku, kiedy został zastępcą dowódcy Armii Krajowej gen. Leopolda Okulickiego "Niedźwiadka". 28 września 1944 roku został generałem brygady i Naczelnym Komendantem organizacji NIE, organizacji, która miała przygotować struktury do działań w wypadku sowieckiej okupacji.

7 marca 1945 roku w Milanówku pod przybranym nazwiskiem Walenty Gdanicki został aresztowany przez NKWD i – nierozpoznany – zesłany do obozu pracy na Uralu. Do kraju wrócił w październiku 1947 roku i zamieszkał pod fałszywym nazwiskiem w Białej Podlaskiej. Przebywał następnie w Warszawie i Krakowie, a w końcu osiadł w Łodzi. W związku z ogłoszoną w 1947 roku amnestią ujawnił się w lutym 1948 roku.

mk/im

Czytaj także

Józef Franczak. Ostatni z żołnierzy wyklętych

Ostatnia aktualizacja: 21.10.2023 06:00
21 października 1963 roku zginął od kul ZOMO Józef Franczak ps. Lalek, żołnierz ZWZ-AK, WiN, ostatni partyzant podziemia niepodległościowego. Po II wojnie światowej nie złożył broni, ukrywał się 18 lat. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wolność i Niezawisłość - walczyli z sowietyzacją Polski

Ostatnia aktualizacja: 02.09.2023 06:00
78 lat temu, 2 września 1945 roku, w Warszawie powołano do życia zrzeszenie Wolność i Niezawisłość. Organizacja, uważana za następczynię Armii Krajowej, przeciwstawiała się sowieckim wpływom w Polsce. Na jej czele stanął płk. Jan Rzepecki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Gen. August Emil Fieldorf "Nil". Wierny żołnierz Niepodległej

Ostatnia aktualizacja: 20.03.2021 06:00
20 marca 1895 roku urodził się August Emil Fieldorf, oficer WP, organizator i szef Kedywu Komendy Głównej AK, jeden z najbardziej zasłużonych żołnierzy Armii Krajowej i polskiego podziemia niepodległościowego, skazany przez władze komunistyczne na karę śmierci, wyrok wykonano 24 lutego 1953 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Mjr Hieronim Dekutowski "Zapora". Polskę miał w sercu aż do śmierci

Ostatnia aktualizacja: 08.03.2020 08:17
71 lat temu, 7 marca 1949 roku, w warszawskim więzieniu został zamordowany major Hieronim Dekutowski "Zapora", legendarny dowódca oddziałów partyzanckich Armii Krajowej oraz Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość na Lubelszczyźnie. W audycji "Historyczne wydarzenie tygodnia" rozmowa o życiu i niepodległościowej działalności jednego z Żołnierzy Wyklętych.
rozwiń zwiń