Charlie Chaplin – niemy filozof śmiechu

Workowate spodnie, za duże buty, melonik i laseczka. Wybielona twarz i charakterystyczny mały wąsik. To znaki rozpoznawcze Charliego Chaplina – legendy kina.

Charlie Chaplin, aut. P.D Jankens (11.04.1915), Wikipedia/dp

16 kwietnia 1889 w Londynie urodził się Charles "Charlie" Spencer Chaplin – aktor, reżyser, autor scenariuszy, a nawet kompozytor muzyki filmowej.

Na zdjęciu: Charlie Chaplin, kadr z filmu "Brzdąc" (1921), Wikipedia/dp

Charles Chaplin jako aktor zaczął swoją przygodę aktorską na scenie teatralnej. – Charakterystyczny sposób poruszania się był w tamtych czasach tak ważny, bo w kinie wszystko wyrażało się nie słowami, bo było to kino nieme, a całym ciałem, gestykulacją, mimiką twarzy – zaznaczał krytyk filmowy Jacek Szczerba w 2013 roku w aud. Anny Fuksiewicz. – Chaplin jako artysta wodewilowy i teatralny był świetnie przygotowany.

Gwiazda Hollywood

W wieku 25 lat wyruszył z Anglii na podbój Ameryki. Wówczas stworzył charakterystyczny dla historii kina wizerunek. Choć kojarzony z sympatycznym, nieporadnym i niezbyt urodziwym pechowcem, w życiu prywatnym był prawdziwym amantem. Był czterokrotnie żonaty, przypisywano mu również liczne romanse, m.in.: z Polą Negri, Ednie Purviance i Marion Davies.
– Był to człowiek, który mnie śmieszył, który mnie zdumiewał i który wprowadzał mnie w jakiś naprawdę dziwny stan: smutku i radości jednocześnie – mówił Krzysztof Teodor Toeplitz w 1978 roku. – To jest chyba jedno z najbardziej fenomenalnych odczuć jakie miałem obcując z kreacjami różnych wielkich aktorów.
Do 1919 wystąpił w kilkudziesięciu krótko- i średniometrażowych obrazach, m.in.: "Charlie bokserem”, "Charlie włóczęga”, "Emigrant”, "Charlie policjantem”, "Psia dola”, "Charlie żołnierzem”. Najsłynniejszymi jego  kreacjami były role w "Brzdącu" (1921), "Gorączce złota” (1925) czy "Dyktatorze” (1940).

Charlie Chaplin jako fryzjer. Fragment filmu "Dyktator" (1940)

Nie tylko w filmie niemym

Szczególną rolę w filmach Chaplina odgrywała muzyka, którą również sam komponował. Tak pisał w swojej autobiografii: Starałem się komponować do moich komedii muzykę wytworną i romantyczną jako kontrast do postaci włóczęgi, ponieważ wytworna muzyka nadawała mym filmom emocjonalny wymiary. Aranżerowie muzyczni rzadko to rozumieli, chcieli żeby muzyka była zabawna.
Charlie Chaplin przez długi czas nie mógł się przekonać do filmów dźwiękowych. – Chaplina uważa się za konserwatystę w dziedzinie formy filmowej – mówił aktor Tadeusz Łomnicki w 1978 roku. – Przykładów na jakieś twórcze użycie kamery, jakiś zaskakujący montaż, na coś szalenie nowego w dziedzinie formy filmowej, języka filmowego u Chaplina nie ma.

– Jak już nastał dźwięk w filmie to Chaplin był konsekwentnym wrogiem mówionego słowa – przypominał krytyk filmowy Andrzej Kołodyński w 2013 roku. – Uważał, że to niszczy postać, która jest kwintesencją pewnego mitu, jaki stworzył.
Mimo że jego nowatorstwo nie objawiało się w drastycznych zmianach w produkcji filmów, stworzył swoją własną legendę. Wizerunek Chaplina jest rozpoznawalny nawet po kilkudziesięciu latach od jego śmierci.

Na zdjęciu: Charlie Chaplin, kadr z filmu "Dyktator" (1940), Wikipedia/dp

Mistrz mistrzów

Charlie Chaplin dorobił się fortuny, co pozwoliło mu na produkcję własnych filmów. Sam też je reżyserował i obsadzał się w głównych rolach. – On uzmysławia mi moje własne możliwości, że wszystko jest podejrzane, ze wszystko może być jeszcze lepiej zrobione – mówił Tadeusz Łomnicki. – Przy pracy, umiejętności, przy tym iskrzeniu, inteligencji aktorskiej właściwie nasze możliwości są nieograniczone.

– On był bardzo wymagający i potrafił zamęczać aktorów domagając się jakiegoś konkretnego gestu, konkretnej intonacji, nawet jeśli był to film niemy – podkreślał Janusz Szczerba. – Potrafił w sposób dotkliwy "katować", zwłaszcza młode aktorki, żeby zachowywały się dokładnie tak jak on sobie tego życzy.

Stworzone przez niego kreacje aktorskie są wciąż dla wielu niedoścignionym wzorem. – Uczyłam się zawodu oglądając jego filmu, widziałam, że sam ni gdy nie przestawał się uczyć – mówiła Annie Fuksiewicz córka Charliego Chaplina, Geraldine, amerykańska aktorka. – Jest w tych filmach tyle doskonałości, każdy z nich widziałam setki razy i za każdym razem uderzało mnie coś nowego.
– On stworzył oryginalną postać człowieka, który ciągle mierzy się z trudnościami stwarzanymi przez życie – podkreślał felietonista Stanisław Dygat w 1978 roku. – Właściwie ten Chaplin w każdym z nas jest i to codziennie.

Charlie Chaplin w 1971 roku otrzymał Oskara za całokształt twórczości. Zmarł we śnie 25 grudnia 1977 w Szwajcarii.

mb

Charlie Chaplin jako fryzjer. Fragment filmu "Dyktator" (1940)