Historia

19 sierpnia

Ostatnia aktualizacja: 19.08.2011 00:00
Zmarł Leon Beynar - Paweł Jasienica.

1970 - Zmarł Paweł Jasienica, właściwie Leon Lech Beynar, pisarz, publicysta, autor cyklu historycznych esejów poświęconych historii Polski, między innymi: "Polska Piastów", "Polska Jagiellonów", "Rzeczpospolita Obojga Narodów". Od 1959 jeden z wiceprezesów Związku Literatów Polskich, był działaczem i ostatnim prezesem Klubu Krzywego Koła. W 1964 był jednym z 34-ech polskich intelektualistów, którzy podpisali protest w związku z zaostrzeniem cenzury prasowej. W latach 60. był prześladowany za sprzeciwianie się cenzurze i aktywną działalność w opozycji liberalno-demokratycznej. W 1968 roku poparł protest młodzieży akademickiej, za to został objęty zakazem publikacji prac w latach 1968 -1970, usunięto go ze Związku Literatów Polskich. Z ujawnionych przez IPN w 2002 roku dokumentów wynika, że druga żona pisarza, Nena Zofia Darowska, była agentką SB, której zadaniem było rozpracowanie pisarza. Urodził się 10 listopada 1909 roku.

Pozostałe wydarzenia:

1506 - Zmarł Aleksander Jagiellończyk, wielki książę litewski i król Polski. (ur. 05.08.1461) 505 rocznica

1580 - Zmarł Andrea Palladio, włoski architekt i teoretyk literatury, projektował w Wenecji i w Vicenzie kościoły, wille i mosty, jeden z pierwszych nowożytnych architektów, który sformułował w formie traktatu i następnie stosował systemowe zasady organizacji i projektowania przestrzeni rezydencjonalnych, był pod silnym wpływem architektury i sztuki starożytnego Rzymu, autor traktatu "Cztery księgi o architekturze". (ur. 30.11.1508)

1587 - Zygmunt III Waza został wybrany na króla Polski. 

1646 - Urodził się John Flamsteed, angielski astronom, założyciel obserwatorium astronomicznego w Greenwich w 1675 roku, twórca katalogu "Historia Coelestis Britanica", zawierającego pozycje 2866 gwiazd. (zm. 31.12.1719) 365 rocznica

1662 - Zmarł Blaise Pascal, francuski matematyk, fizyk, filozof i pisarz. Sformułował zasadę indukcji matematycznej, badał zjawiska dotyczące ciśnienia atmosferycznego i hydrostatyki. Był współtwórcą rachunku prawdopodobieństwa. (ur. 19.06.1623)

1741 - Urodził się Szczepan Hołowczyc, od 1819 roku arcybiskup warszawski - prymas Królestwa Polskiego. Był sekretarzem i współpracownikiem Michała Poniatowskiego - prezesa Komisji Edukacji Narodowej, uczestniczył w pracach Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. (zm. 27.08.1823) 270 rocznica

1819 - Zmarł James Watt, angielski inżynier i wynalazca, zbudował silnik parowy dwustronnego działania, był współzałożycielem pierwszej w świecie wytwórni maszyn parowych. Od jego nazwiska nazwano jednostkę mocy - wat. Urodził się 19 stycznia 1736 roku.

1870 - Urodził się Bernard Baruch, amerykański finansista i polityk, doradca siedmiu prezydentów Stanów Zjednoczonych, twórca planu międzynarodowej kontroli energii atomowej, tak zwanego Plan Barucha, nie przyjęty przez Radę Bezpieczeństwa wobec sprzeciwu ZSRR. (zm. 20.06.1965)

1871 - Urodził się Orville Wright, amerykański konstruktor i pilot lotnictwa. Wraz z bratem Wilbur'em budowali szybowce, potem dwupłatowce i samoloty silnikowe. W 1908 roku dokonali pierwszego w świecie przelotu z pasażerami na pokładzie. (zm. 30.01.1948) 140 rocznica

1881 - Urodził się George Enescu, rumuński kompozytor, skrzypek, dyrygent, pianista i pedagog, w wieku 7 lat został przyjęty do konserwatorium w Wiedniu, które ukończył w wieku 13 lat, dalszą edukację muzyczną odbył w Paryżu, twórca "Rapsodii rumuńskich" oraz nauczyciel takich muzyków, jak: Ivry Gitlis, Dinu Lipatti, Yehudi Menuhin, Stanisław Wisłocki, jedna z najważniejszych postaci świata muzycznego w I połowie XX wieku. (zm. 04.05.1955) 130 rocznica

1883 - Urodziła się Coco Chanel, francuska projektantka mody. W połowie lat 20. XX wieku rewolucjonizowała damską modę, lansując ubrania o prostych sportowych fasonach oraz pozbawione ozdób krótkie suknie. Była twórczynią między innymi "małej czarnej" i perfum Chanel Nr 5. (zm. 10.01.1971)

1893 - Urodził się Stefan Starzyński, polityk, ekonomista, publicysta, prezydent Warszawy w latach 1934 -1939. Aresztowany przez hitlerowców 27 września 1939 roku, zginął w niewyjaśnionych okolicznościach.

1901 - Na szczycie Giewontu poświęcono 15-metrowy żelazny krzyż. W uroczystości wzięło udział 300 pielgrzymów. Krzyż zaprojektowany przez krakowskiego przemysłowca Józefa Góreckiego wykonano w jego fabryce z 400 elementów o łącznej wadze 1819 kilogramów. Położenie fundamentu pod krzyż i jego montaż na Giewoncie trwały 6 dni. 110 rocznica

1909 - Urodził się Jerzy Andrzejewski, prozaik i publicysta, autor scenariuszy filmowych, współzałożyciel KOR w 1976 roku. Debiutował w 1932 roku opowiadaniem "Kłamca". Popularność zdobył dzięki powieściom: "Popiół i diament", "Bramy Raju", "Idzie skacząc po górach", "Miazga". Andrzejewski pracował w zespole redakcyjnym miesięcznika "Twórczość" i tygodnika "Literatura". Zmarł 19 kwietnia 1983 roku.

1911 - Urodził się Stefan Wołoszyn, pedagog, profesora uniwersytetów Poznańskiego i Warszawskiego oraz Akademii Wychowania Fizycznego, autor prac z dziedziny nauk pedagogicznych: "Metodyka pierwszych lat nauczania", "Pedagogiczne wędrówki przez wieki i zagadnienia", "Nauczyciel: tradycje, współczesność, przyszłość". (zm. 02.09.2004) 100 rocznica

1915 - Urodził się Aleksander Jackiewicz, historyk i teoretyk filmu, krytyk filmowy, wykładowca w PWSF w Łodzi oraz profesor w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk, autor cyklu książek poświęconych związkom literatury z filmem i innymi sztukami masowymi oraz powieści: "Górnicy", "Jan bez ziemi", "Wieża Babel", "Madame". (zm. 07.06.1988)

1919 - Afganistan uzyskał niepodległość. Tego dnia jest tam obchodzone święto narodowe - Dzień Niepodległości.

1920 - W nocy z 19 na 20 sierpnia wybuchło drugie powstanie śląskie, mające na celu usunięcie z obszaru plebiscytowego niemieckich organów bezpieczeństwa oraz utworzenie mieszanej policji polsko-niemieckiej opartej na zasadzie parytetu. Równocześnie strajk generalny proklamował Polski Komisariat Plebiscytowy. Do walki wezwał ludność polską Wojciech Korfanty. Powstanie zostało zakończone 25 sierpnia na rozkaz dowództwa Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Powstanie spowodowało wycofanie się Niemiec z zajętej części Górnego Śląska.

1925 - Urodził się Piotr Pawłowski, aktor, reżyser teatralny, zagrał między innymi w filmach: "Kazimierz Wielki", "Zbrodniarz i panna", "Beata", "Faraon", Potop", "Faustyna".

1926 - Urodziła się Małgorzata Hillar, poetka, tłumaczka poezji radzieckiej, autorka zbiorów wierszy: "Gliniany dzbanek", "Krople Słońca", "Czekanie na Dawida". (zm. 30.05.1995) 85 rocznica

1927 - Rosyjska cerkiew prawosławna uznała państwo radzieckie.

1929 - Zmarł Sergiusz Diagilew, rosyjski choreograf, impresario, genialny organizator i popularyzator sztuki, twórca najsłynniejszego przedsięwzięcia jakim były "Les Ballets Russes" w latach 1909 -1929, które zrewolucjonizowały europejski balet XX wieku. (ur. 31.03.1872)

1936 - Zginął rozstrzelany przez falangistów na początku wojny domowej w Hiszpanii Federico Garcia Lorca, poeta i dramatopisarz, pianista i kompozytor, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli hiszpańskiej literatury XX wieku, autor zbiorów poezji: "Dywan z Tamarit", "Pieśni", "Poeta w Nowym Jorku", utworów scenicznych: "Krwawe gody", "Dom Bernardy Alba", "Czarująca szewcowa". (ur. 1898) 75 rocznica

1937 - Urodził się Aleksandr Wampiłow, rosyjski prozaik, dramaturg, autor dramatów "Polowanie na kaczki", "Pożegnanie w czerwcu", humoreski "Dwanaście minut z aniołem". Zmarł 17 lipca 1972 roku.

1941 - Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich została włączona do walk o Tobruk. Walki trwały od 11 kwietnia 1941 roku i zakończyły się w nocy z 9 na 10 grudnia 1941 roku. Bitwa o Tobruk była jedną z pierwszych dużych porażek państw Osi. 70 rocznica

1942 - Rozpoczęła się likwidacja getta w Otwocku. Hitlerowcy wywieźli w 50-ciu wagonach towarowych 7 tysięcy Żydów do obozu zagłady w Treblince. Prawie wszyscy pozostali mieszkańcy getta zginęli - około 2-ch tysięcy Żydów Niemcy zamordowali na miejscu, a dalsze 2 tysiące zmarło wskutek głodu oraz chorób.

1944 - Urodził się Antoni Kopff, pianista, kompozytor, aranżer, autor muzyki do wielu piosenek: "Do zakochania jeden krok", "Kiedy wiosna buchnie majem", "Pali się", "Bądź moim natchnieniem". Autor ponad 80 piosenek dla "Kabaretu Olgi Lipińskiej".

1944 - Początek powstania zbrojnego ludności Paryża przeciwko Niemcom. Powstanie trwało do 25 sierpnia.

1946 - Urodził się Bill Clinton, amerykański polityk, 42. prezydent Stanów Zjednoczonych w latach 1993 - 2001. 65 rocznica

1950 - Urodził się Bogusław Sar, aktor związany z teatrami warszawskimi - Polskim, Syreną i Rozmaitości, zagrał w filmach: "Cóżeś ty za pani..", "Ojciec królowej", "Czas nadziei", "Dzień świra", "Przedwiośnie".

1951 - Urodził się Gustavo Santaolalla, argentyński muzyk, kompozytor muzyki filmowej. Dwukrotnie zdobył Oskara - w 2006 roku za muzykę do filmu "Tajemnica Brokeback Mountain" i w 2007 za film "Babel". 60 rocznica

1954 - Delegalizacja Komunistycznej Partii USA i wszelkiej działalności tego rodzaju w Stanach Zjednoczonych.

1954 - Zmarł Alcide de Gasperi, włoski polityk, w latach 1945 -1953 aż 8-krotnie obejmował tekę premiera Włoch, a 6-krotnie był ministrem spraw zagranicznych. Odwołując się do idei solidaryzmu, współtworzył podwaliny zjednoczonej Europy. Współtwórca Rady Europy oraz Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Urodził się 3 kwietnia 1881 roku.

1960 - W Stanach Zjednoczonych pojawiły się w sprzedaży pierwsze pigułki antykoncepcyjne. W Polsce pigułka została wprowadzona do sprzedaży w 1966 roku.

1960 - Pilot zestrzelonego nad Związkiem Radzieckim amerykańskiego samolotu szpiegowskiego U-2 - Francis Garry Powers został skazany na 10 lat więzienia.

1960 - Radziecka rakieta kosmiczna Sputnik 5 z psami Striełką i Biełką na pokładzie, po jednodniowym locie w przestrzeń międzyplanetarną, powróciła na Ziemię.

1966 - We wschodniej Turcji na skutek trzęsienia ziemi o sile 6,9 stopnia w skali Richtera, zginęło ponad 2,5 tysiąca osób. 45 rocznica

1969 - Urodził się Matthew Perry, właściwie Matthew Langford Perry, amerykański aktor, grał w filmach: "Troje do tanga", "Bohaterowie z przypadku", "Kto pierwszy ten lepszy", "Jak ugryźć 10 milionów" oraz w serialu telewizyjnym "Przyjaciele".

1975 - W katastrofie lotniczej pod Damaszkiem zginął jeden z nawybitniejszych twórców współczesnego polskiego teatru - Konrad Swinarski. Przez wiele lat był związany ze Starym Teatrem w Krakowie. Do jego największych inscenizacji należą "Sędziowie", "Klątwa", "Nie-Boska  Komedia", "Dziady" i "Wyzwolenie". Urodził się 4 lipca 1929 roku. 

1977 - Zmarł Julius Henry Marx znany jako Groucho, amerykański komik występujący z braćmi w repertuarze komediowym. Bracia Marx święcili tryumfy w latach 20. i 30. ubiegłego stulecia. Zagrali między innymi w filmach: "Kacza zupa", "Małpi interes", Końskie pióra", "Orzechy kokosowe". (ur. 02.10.1890) 

1979 - Zmarł Jerzy Jurandot, satyryk, autor komedii "Rachunek nieprawdopodobieństwa", "Dziewiąty sprawiedliwy", tomów satyr "Moja tfurczość" i wspomnień "Dzieje śmiechu". Napisał też dialogi do filmów "Ada to nie wypada", "Manewry miłosne" czy "Pani minister tańczy". Po wojnie był dyrektorem Rozgłośni Polskiego Radia w Lublinie, współpracował z kilkoma teatrzykami żołnierskimi i prasą satyryczną, był także naczelnikiem Wydziału Estrady Ministerstwa Kultury i Sztuki. W Łodzi utworzył i był wieloletnim kierownikiem Teatru Satyrycznego "Syrena", przeniesionego w 1948 roku do Warszawy (1945 - 50 i 1955 - 57). W latach 1952 - 55 pełnił funkcję dyrektora Teatru Satyryków w Warszawie. Ponadto współpracował z tygodnikiem "Szpilki". Urodził się 19 marca 1911 roku w Warszawie.

1980 - Katastrofa kolejowa pod Otłoczynem na trasie Toruń-Aleksandrów Kujawski, najtragiczniejsza w historii polskiej kolei. Zginęło 65 osób.

1981 - W Polsce rozpoczęły się dwa dni bez prasy - strajk drukarzy sparaliżował wydawanie gazet. Była to forma nacisku ze strony "Solidarności", żądającej dostępu do radia i telewizji. 30 rocznica 

1983 - Władze PRL rozwiązały Związek Literatów Polskich.

1989 - Około 9000 obywateli NRD korzystając ze zorganizowanego nad granicą pikniku, nielegalnie przedostało się z Węgier do Austrii. Rozpoczęła się fala ucieczek obywateli NRD do innych państw socjalistycznych: Węgier, Czechosłowacji, Polski, by stamtąd przedostać się do RFN.

1989 - Nicolae Ceausescu wystosował list do przywódców państw członkowskich Układu Warszawskiego wzywający do zbrojnej interwencji w Polsce.

1991 - Pucz moskiewski: w nocy z 18 na 19 sierpnia w byłym Związku Radzieckim wprowadzono stan wyjątkowy. Obowiązki prezydenta państwa przejął Gienadij Janajew - dotychczasowy wiceprezydent. 21 sierpnia aresztowano przywódców puczu i przywrócono do władzy Michaiła Gorbaczowa. 20 rocznica

1991 - Zmarł Izydor Zaczykiewicz, pisarz, autor powieści i opowiadań: "Chaco. Przygody polskich trampów", "Spotkania z wojną", "Dożynki yerba mate", "Włóczywoda". (ur. 04.04.1900) 20 rocznica

1994 - Zmarł Linus Carl Pauling, amerykański fizyk i chemik, opracował teorię rezonansu chemicznego. Przedstawił model cząsteczki białka w postaci heliksu, za co w 1954 roku otrzymał nagrodę Nobla. Występował przeciwko próbom nukleranym i broni jądrowej, w 1962 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Jest jedynym samodzielnym laureatem Nobla w dwóch odrębnych dziedzinach. (ur. 28.02.1901)

1995 - Zmarł Pierre Schaeffer, kompozytor francuski, inżynier i pisarz. Twórca tak zwanej "muzyki konkretnej", w 1942 roku założył w Paryżu próbne studio akustyczne. (ur. 14.08.1910)

2001 - Zmarł Jerzy Gierałtowski, pisarz, autor scenariuszy do filmów: "Cyrk odjeżdża", "Pogrzeb lwa", "Wilczyca", "Ostatnie okrążenie". (ur. 18.02.1931) 10 rocznica

2002 - W wypadku samochodowym zginął Marek Kotański, psycholog, terapeuta, dzialacz społeczny. Na poczatku lat 80. zorganizował Młodzieżowy Ruch na Rzecz Przeciwdziałania Narkomanii MONAR. Był współzałożycielem Stowarzyszenia Solidarni wobec AIDS-PLUS. W latach 90. zajął się bezdomnymi, tworząc ośrodki "Markotu". Był organizatorem wielu akcji charytatywnych, takich jak "Łańcuch czystych serc", "Maraton nadziei". Urodził się 11 marca 1942 roku.

Czytaj także

18 sierpnia

Ostatnia aktualizacja: 18.08.2011 00:00
Urodził się Franciszek Józef - cesarz Austrii.
rozwiń zwiń