Historia

20 sierpnia

Ostatnia aktualizacja: 20.08.2011 00:00
Estonia odzyskała niepodległość.

1991 - Estonia, po ponad 40-letniej okupacji sowieckiej, proklamowała niepodległość. W marcu 1991 roku 78 proc. obywateli Estońskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej opowiedziało się za niepodległością. ZSRR uznał suwerenność Tallinna 6 września 1991 roku. 20 rocznica

1086 (Podawany jest też rok 1085) - Urodził się Bolesław III Krzywousty, książę Polski, syn Władysława Hermana. W 1109 roku odparł wyprawę cesarza Henryka V, w 1116 roku opanował Pomorze Gdańskie, zaś w 1122 roku narzucił zwierzchność Pomorzu Zachodniemu. W testamencie podzielił Polskę pomiędzy synów, co spowodowało okres rozbicia feudalnego w dziejach Polski. (zm. w 1138) 925 rocznica

1476 - Władysław II Jagiellończyk ożenił się z Barbarą, córką Albrechta, margrabiego brandenburskiego. 535 rocznica

1561 - Urodził się Jacopo Peri, włoski śpiewak i kompozytor, należący do Cameraty florenckiej, kierownik muzyczny na dworze Medyceuszy we Florencji, uważany za autora pierwszych znanych oper barokowych - "Dafne", "Eurydyka" i "Arianna", tworzył również balety, intermedia i madrygały. (zm. 12.08.1633) 450 rocznica

1651 - Zmarł kniaź Jeremi Wiśniowiecki, wojewoda ruski, największy magnat na Ukrainie, uczestnik wojen z Moskwą, jeden z dowódców obrony Zbaraża w 1649 roku w czasie wojen z Kozakami, ojciec króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. (ur. 17.08.1612) 360 rocznica

1742 - Urodził się Tadeusz Rejtan, poseł na Sejm ziemi nowogródzkiej, uczestnik konfederacji barskiej. Sprzeciwił się zawiązaniu w sejmie konfederacji, umożliwiającej zatwierdzenie traktatu rozbiorowego (zm. 08.08.1780).

1778 - Urodził się Bernardo O'Higgins, przywódca chilijskiego ruchu wyzwoleńczego przeciwko panowaniu hiszpańskiemu. W latach 1818 -1823 dyktator Chile, organizator podstaw państwa, w 1823 roku obalony przez spisek generałów. (zm. 1842)

1779 - Urodził się Berzelius Jons Jacob, szwedzki chemik i mineralog, odkrywca pierwiastków - wapnia, selenu, krzemu, cyrkonu i tytanu. Sformalizował zapis reakcji chemicznych, dzięki zastosowaniu symboli pierwiastków, wprowadził pojęcia izomerii, katalizy i alotropii, wydzielił kwas mlekowy. Zmarł 7 sierpnia 1848 roku.

1827 - Urodził się Josef Strauss, austriacki kompozytor, syn Johanna Straussa. Początkowo pracował jako inżynier i projektant, później dołączył do rodzinnej orkiestry ojca i brata i rozpoczął karierę kompozytora. (zm. 22.07.1870)   

1832 - Urodził się Jakub Natanson, chemik, wynalazca fuksyny - jednego z pierwszych sztucznie otrzymywanych barwników, autor nowych metod otrzymywania syntetycznego mocznika. Był współzałożycielem Kasy Pomocy Naukowej imienia Józefa Mianowskiego. (zm. 14.09.1884). 

1845 - Urodził się Adam Chmielowski, malarz, zakonnik, założyciel zgromadzeń zakonnych albertynów i albertynek. Zajmował się pomocą bezdomnym i nędzarzom, dla których założył w Krakowie przytułek. W 1989 roku kanonizowany przez papieża Jana Pawła II. (zm. 24.12.1916)

1847 - Urodził się Bolesław Prus, właściwe nazwisko Aleksander Głowacki, pisarz, publicysta, współtwórca polskiego realizmu krytycznego, autor powieści: "Lalka", "Faraon", "Emancypantki", uczestnik powstania styczniowego. (zm. 19.05.1912)

1877 - W California Theatre w San Francisco odbył się amerykański debiut Heleny Modrzejewskiej.

1889 - Urodził się Witold Friemann, kompozytor, pianista i pedagog. W okresie międzywojennym prowadził klasę fortepianu we lwowskim konserwatorium, koncertował i pracował w Polskim Radiu, po wojnie pracował jako dyrygent chóru i gry na fortepianie w zakładzie dla ociemniałych w Laskach. Autor pieśni, kompozycji na instrumenty dęte, na altówkę, na fortepian. Zmarł 2 marca 1977 roku.

1896 - Urodził się Marian Walentynowicz, grafik, architekt, prekursor komiksu w Polsce, w latach II wojny światowej był korespondentem wojennym przy 1 Dywizji Pancernej generała Stanisława Maczka, swoje przeżycia utrwalił w książce "Wojna bez patosu", znany głównie dzięki ilustracjom do książek "Przygody Koziołka Matołka" i "Awantury i wybryki małej małpki Fiki-Miki" Kornela Makuszyńskiego. (zm.1967) 115 rocznica

1898 - Urodził się Leopold Infeld, fizyk teoretyk, autor prac z ogólnej teorii względności, teorii pola i elektrodynamiki, profesor fizyki na Uniwersytecie Toronto w Kanadzie. W 1950 roku objął katedrę fizyki teoretycznej na Uniwersytecie Warszawskim. Autor prac: "Ewolucja fizyki", "Szkice z przeszłości", "Albert Einstein". (zm. 15.02.1968)

1901 - Urodził się Salvatore Quasimodo, włoski poeta, krytyk teatralny, dziennikarz, tłumacz klasyków greckich i rzymskich oraz utworów Williama Szekspira i Adama Mickiewicza, autor zbiorów poezji - "Wody i ziemie", "Życie nie jest snem", laureat literackiej Nagrody Nobla w 1959 roku. (zm. 14.06.1968) 110 rocznica

1910 - Urodził się Eero Saarinen, fiński architekt, współtworzył specyficzny dla Stanów Zjednoczonych, zindustrializowany styl międzynarodowy, wzbogacony o doświadczenia europejskiego modernizmu, wynalazł nowe materiały, które zaczęły być stosowane w budownictwie, między innymi szyby odbijające 70 procent światła słonecznego dobiegającego z zewnątrz, a przyciemniające wnętrze budynku, autor projektów - port lotniczy imienia Johna Kennedy’ego w Nowym Yorku oraz Dulles w Waszyngtonie. (zm. 01.09.1961)

1912 - Urodziła się Wanda Markowska, pisarka, poetka, tłumaczka literatury niemieckiej, francuskiej i rosyjskiej, autorka utworów dla dzieci i młodzieży. Napisała między innymi: "Mity greckie", "Baśnie z czterech stron świata", "Baśnie różnych ludów". (zm. 1999)   

1914 - Zmarł Giuseppe Melchiorre Sarto, od 1903 roku Papież Pius X. Zainicjował reformę kodeksu prawa kanonicznego, a w 1909 roku założył Papieski Instytut Biblijny. Został kanonizowany w 1954 roku przez Piusa XII. Urodził się 2 czerwca 1835 roku.

1915 - Zmarł Paul Ehrlich, niemiecki lekarz, chemik, bakteriolog, pionier podstaw nowoczesnej chemioterapii, odkrywca, wraz z S. Hetą, leku przeciw kile, laureat Nagrody Nobla w 1908 roku za prace z zakresu immunologii. (ur. 14.03.1854)

1917 - Zmarł Adolf von Baeyer, chemik niemiecki. Za badania nad barwnikami otrzymał w 1905 roku nagrodę Nobla. (ur. 31.10.1835)

1920 - Urodził się Vincentas Sladkevicius, litewski kardynał, arcybiskup Kowna. (zm. 28.05.2000)

1920 - Zmarł Adam Prażmowski, agronom, jeden z pionierów polskiej mikrobiologii, członek Akademii Umiejętności, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. (ur. 25.10.1853)

1930 - Urodził się Jan Olszewski, prawnik i polityk, premier w latach 1991 -1992, założyciel Ruchu Odbudowy Polski.

1937 - Urodził się Andriej Konczałowski, rosyjski reżyser, scenarzysta, aktor, producent filmowy, twórca filmów: "Syberiada", "Szlacheckie gniazdo", 'Wujaszek Wania". Od 1979 roku mieszkał na Zachodzie, gdzie nakręcił między innymi filmy: "Kochankowie Marii", "Uciekający pociąg", "Cisi ludzie", "Tango i Cash". 

1941 - Urodził się Slobodan Milošević, jugosłowiański i serbski przywódca polityczny, prezydent Serbii w ramach Federalnej Republiki Jugosławii w latach 1989 -1997 oraz prezydent federalny Federalnej Republiki Jugosławii w latach 1997 - 2000, w 2001 roku aresztowany w pod zarzutem nadużycia władzy i korupcji i przekazany przed Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii w Hadze, który oskarżył go o wywołanie konfliktów wojennych w Kosowie, Chorwacji i Bośni, łącznie postawiono mu 66 zarzutów. Zmarł w haskim więzieniu w oczekiwaniu na wyrok 11 marca 2006 roku. 70 rocznica

1942 - Rozpoczęła się likwidacja getta żydowskiego w Kielcach. Podczas trwającej cztery dni akcji Niemcy wywieźli około 21 tysięcy Żydów do obozu w Treblince. 

1943 - Podczas akcji pod Sieczychami zginął Tadeusz Zawadzki "Zośka", harcmistrz, porucznik Armii Krajowej, pierwszy komendant Grup Szturmowych Szarych Szeregów w Warszawie. (ur. 24.01.921)

1944 - Grupa powstańców z Batalionu "Kiliński" zdobyła gmach PASTy, punkt najsilniejszego oporu Niemców w śródmieściu Warszawy.

1944 - Zmarł Leon Chwistek, filozof, krytyk i teoretyk sztuki, malarz, założyciel i teoretyk grupy artystycznej "Formiści". Autor pracy "Pisma filozoficzne i logiczne". W latach 1914 -1916 był w Pierwszej Brygadzie Legionów. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Lwowa przez ZSRR, pozostał na uniwersytecie. Współpracował z "Czerwonym Sztandarem", publikując w nim kilka tekstów gloryfikujących stalinizm. Potem działał w Związku Patriotów Polskich w ZSRR. Zmarł w 1944 roku w Barwiszach koło Moskwy. Jego prochy spoczywają w masowej mogile ofiar represji stalinowskich na Cmentarzu Dońskim w Moskwie, symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Urodził się 13 czerwca 1844 roku.

1944 - Urodził się Rajiv Gandhi, premier Indii, zginął w zamachu      terrorystycznym 21 maja 1991 roku.

1946 - Urodziła się Ewa Żukowska, aktorka filmowa, telewizyjna i teatralna, od 1987 roku jest w zespole Teatru Dramatycznego w Warszawie, wystąpiła w filmach: "Kochaj mnie, kochaj", "Krzyk", "Znaki szczególne", "Piekło i niebo". 65 rocznica

1946 - Urodził się Edward Jancarz, żużlowiec, 11-krotny medalista Mistrzostw Świata, trener żużlowy, od 1992 roku w Gorzowie Wielkopolskim rozgrywany jest coroczny Memoriał imienia Edwarda Jancarza. (zg. zamordowany 11.01.1992) 65 rocznica

1955 - Urodził się Cezary Harasimowicz, aktor, scenarzysta, dramaturg, zagrał między innymi w filmach: "Wielki bieg", "Planeta Krawiec", "Sezon na bażanty", "Seszele", autor scenariuszy do filmów: "Trzysta mil do nieba", "Wróżby kumaka", "Ja wam pokażę", "Zamiana".

1956 - Urodził się Waldemar Milewicz, dziennikarz, reporter i korespondent wojenny Telewizji Polskiej. Otrzymał dwa razy "Wiktora", Telekamerę, był dwukrotnym laureatem nagrody Grand Press, został  dziennikarzem roku 2001. Zginął w Iraku 7 maja 2004 roku. 55 rocznica

1960 - Urodziła się Grażyna Dudek, łyżwiarka figurowa - solistka, pięciokrotna mistrzyni Polski, uczestniczka Mistrzostw Świata i Mistrzostw Europy, olimpijka z Innsbrucku w 1976 roku.

1961 - Zmarł Percy Williams Bridgman, amerykański fizyk, profesor uniwersytetu w Harwardzie; laureat Nagrody Nobla w 1946 roku za wymyślenie aparatury do wytwarzania skrajnie wysokich ciśnień i za odkrycia, których dzięki temu dokonał w dziedzinie fizyki wysokich ciśnień. (ur. 21.04.1882) 50 rocznica

1968 - W nocy z 20 na 21 sierpnia wojska pięciu krajów Układu  Warszawskiego wkroczyły do Czechosłowacji, internowano Aleksandra Dubczeka i innych przywódców "praskiej wiosny".

1971 - Zmarł Jan Gerhard, właściwie Wiktor Lew Bardach, pułkownik, uczestnik francuskiego ruchu oporu, pisarz, dziennikarz i publicysta, poseł PZPR na Sejm V kadencji, autor powieści dokumentacyjno-historycznych: "Łuny w Bieszczadach", "Grenadierzy", "Wojna i ja", "Nie ma El Dorado" oraz studiów politycznych dotyczących przede wszystkim Charles’a de Daulle’a, wydanych pod tytułem "Czas generała". (ur. 17.01.1921) 40 rocznica

1975 - Zmarł Adolf Dymsza, właściwe nazwisko Bagiński, aktor teatralny, filmowy i kabaretowy. Rozgłos przyniosły mu filmy "Irena do domu" i "Sprawa do załatwienia". Dymsza jest uważany za jednego z największych komików polskiego kina. (ur. 07.04.1900)

1975 - Amerykanie wystrzelili sondę kosmiczną Viking 1, której zasobnik z aparaturą badawczą wylądował na Marsie.

1977 - W Stanach Zjednoczonych wystrzelono sondę międzyplanetarną Voyager 2, której pierwotnym zadaniem było zbadanie największych planet Układu Słonecznego - Jowisza i Saturna oraz ich satelitów. 

1980 - Apel 64. intelektualistów wzywający rząd do uznania Międzyzakładowych Komitetów Strajkowych i rozpoczęcia rozmów ze strajkującymi w Stoczni Gdańskiej.

1992 - Po prawie 2-miesięcznym rejsie, pięciu żeglarzy szczecińskich na zbudowanej przez siebie tratwie "Ju-Fu" przepłynęło Atlantyk. 

1992 - Zmarła Danuta Bieńkowska, lekarka, tłumaczka literatury rumuńskiej, pisarka, autorka między innymi przeznaczonych dla młodzieży powieści psychologicznych: "Chłopiec z gitarą", "Wielka gra", "Chwila ciszy", "Kawaler Różanego Krzyża". (ur. 31.01.1920)

1995 - Zmarł John Gilmore, amerykański saksofonista jazzowy. (ur. 28.09 lub 29.10.1931)

1998 - Zmarł Kazimierz Dziewanowski, dziennikarz, reportażysta, podróżnik, dyplomata, współpracownik "Życia Warszawy", "Dookoła świata", członek redakcji miesięcznika "Literatura" i "Tygodnika Solidarność"; uczestnik obrad "okrągłego stołu" po stronie opozycji demokratycznej, autor zbiorów reportaży, między innymi: "Mój kolega czarownik", Reportaż o szkiełku i oku", "Biblia i karabin". (ur. 07.11.1930)

2003 - Zmarł Charles Thibault, francuski lekarz, który jako pierwszy dokonał w 1954 roku zapłodnienia in vitro u ssaka. (ur. 14.07.1919)

2005 - Zginął Jacek Bartoszcze, generał, jeden z najlepszych polskich pilotów szturmowych odrzutowców Su-22, pierwszy polski pilot przeszkolony na F-16. (ur. 14.10.1961)

2006 - Zmarł Aleksander Wojciechowski, krytyk i historyk sztuki. Był jednym z twórców kultury niezależnej, członkiem Komitetu Kultury Niezależnej podziemnej "Solidarności" w latach 80. Napisał ponad 200 prac - rozpraw, artykułów, także w językach obcych. (ur. 1922) 5 rocznica

Czytaj także

19 sierpnia

Ostatnia aktualizacja: 19.08.2011 00:00
Zmarł Leon Beynar - Paweł Jasienica.
rozwiń zwiń