Album „Podziemie łączy / Pogrindis jungia” to pierwsza opowieść graficzna przedstawiająca w obu językach historię polskiego i litewskiego podziemia, uwzględniając wątki współpracy Polaków i Litwinów w okresie II wojny światowej oraz po niej. Autorami książki są historycy Ilona Lewandowska i dr Tomasz Bożerocki, zaś szatę graficzną stworzył znany, polski ilustrator Tomasz Bereźnicki.
Prezentacja publikacji odbyła się 15 grudnia 2021 r. na Wydziale Komunikacji Uniwersytetu Wileńskiego, a udział wzięli w niej autorzy scenariusza oraz prof. Rimvydas Laužikas, dziekan Wydziału Komunikacji Uniwersytetu Wileńskiego; dr. Arūnas Bubnys, dyrektor Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy (LGGIRTC); Arūnas Šileris, doktorant Wydziału Komunikacji Uniwersytetu Wileńskiego. Książka spotkała się z bardzo pozytywnym odbiorem tak wśród historyków, jak też wśród pasjonatów historii.
- Zainteresowanie jest rzeczywiście ogromne. Albumy rozchodzą się w mgnieniu oka. Głównymi odbiorcami publikacji są – polska i litewska młodzież szkolna, oraz ich wychowawcy i nauczyciele. Choć do Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” zgłaszają się również kolejne uczelnie wyższe i instytucje państwowe. Takie jak - Wydział Bałtystyki Uniwersytetu Warszawskiego, czy Dwuletnie Studium Języka i Kultury Litewskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Czy np. dziennikarzy, reprezentujący liczne media na Litwie – polskie i ogólnolitewskie, oraz media publiczne w Polsce. Jednak poza tą grupą, która jest dla nas priorytetem, przyjmujemy również zgłoszenia od zwykłych obywateli. Każdy może napisać do nas na mail biuro@pol.org.pl, lub skontaktować się w tej sprawie z biurem FPPnW telefonicznie – mówi Anna Šēla, koordynatorka projektu z ramienia FPPnW.
Jak zauważyła przedstawicielka Fundacji, album początkowo miał być wydany w ramach projektu realizowanego ze środków MSZ w nakładzie 1000 egzemplarzy. Jednak bardzo duże zainteresowanie wydawnictwem, odczuwalne jeszcze przed prezentacją książki sprawiło, że FPPnW przygotowała pierwszy dodruk – dodatkowe 1200 egzemplarzy, który został zrealizowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2021. - Swoim patronatem objął go pełnomocnik rządu do spraw Polonii i Polaków za granicą Jan Dziedziczak – wyjaśnia Anna Šēla. Jednak już widzimy, że nawet podwojonego nakładu nie starczy dla wszystkich chętnych. Więc wskazane byłyby kolejne wznowienia nakładu – podkreśla.
Największa część albumów trafi do uczniów polskich szkół na Litwie, jednak – zgodnie z informacjami przekazanymi przez Macierz Szkolną, zapotrzebowanie znacznie przekracza dotychczasowy nakład. O tym, że książka może być bardzo dobrą lektura dodatkową przekonani są recenzenci pozycji.
„Czytelnik albumu pozna czym się różnił stosunek Polaków bądź Litwinów wobec zmieniających się okupantów, dowie się o początkach konspiracji polskiej tudzież litewskiej, pozna tragedię Ponar. Autorzy ukazują przyczynę zbliżenia się zwaśnionych o Wilno stron - kolejną sowiecką okupację, tragiczną w skutkach - co doskonale podkreśla użyty w komiksie przykład Tuskulan. Niewątpliwie komiks wpłynie na większe zainteresowanie się historią Wileńszczyzny, podaną w sposób barwny i dostępny. Ilustracje nie tylko przekazują wydarzenia sprzed blisko 80 lat, ale dokładnie ukazują postacie historyczne. Rysunki wzorowane są na dobrze dobranych historycznych zdjęciach. W komiksie możemy znaleźć postacie ogólnie znane, jak też tylko dla grona historyków. Miłośników historii zaskoczyć może rysunek kpt. Jana Borysewicza „Krysi’, „Mściciela” w postaci superbohatera. Komiks „Podziemie łączy” posiada wartość edukacyjną nie tylko w dziedzinie historii, ale też filologii. Z pewnością może się przyczynić do uczenia się, a przynajmniej zaciekawienia się językiem kraju sąsiedniego” – pisze w swojej recenzji Waldemar Szełkowski, nauczyciel i prezes Klubu Rekonstrukcji Historycznej Garnizonu Nowa Wilejka.
Kolejny recenzent, dr hab. Tomasz Balbus z Instytutu Pamięci Narodowej podkreśla natomiast, że „publikacja jest pracą nie tylko potrzebną i wartościową, ale również unikalną i pionierską”. „Przedstawia, bowiem w formie popularnej, zgodnie z wiedzą historyczną, najważniejsze zagadnienia, postacie, wydarzenia, akcje, formacje związane z polskim i litewskim ruchem niepodległościowym w okresie II wojny światowej i powojennej okupacji sowieckiej. Przedstawia, co ważne, w formie równoległej chronologicznie. I co również cenne prezentuje w wersji dwujęzycznej, polskiej i litewskiej. Dotychczas nie została opracowana tak fachowo i jednocześnie przystępnie ta cześć najnowszej historii Polski i Litwy. Publikacja w/w Autorów zawiera znakomicie opracowane grafiki, które uatrakcyjniają przekaz, adresowany głównie do młodego odbiorcy, aczkolwiek również i starsi zapewne z zainteresowaniem sięgną po recenzowaną pracę” – pisze historyk.
Przedstawiciel IPN podkreśla również walory edukacyjne publikacji. „Jestem głęboko przekonany, iż wydanie drukiem tegoż opracowania, „powieszenie” jednocześnie w Internecie w formie pdf, przekazanie do szkół, przyczyni się popularyzacji prezentowanej tematyki historycznej. Myślę, że adresatem może być również wojsko litewskie i polskie z racji ukazanych przystępnie zagadnień militarnych i politycznych epoki. Na podstawie tej publikacji warto też przygotować wystawy plenerowe – planszowe – w celu prezentowania w miejskiej przestrzeni publicznej w Polsce i na Litwie” – zauważa Balbus.
Autorka kolejnej recenzji, dr Vitalija Stravinskienė z Instytuty Historii Litwy podkreśla natomiast, że autorów publikacji należy pochwalić za nowatorstwo i obiektywizm. „Postanowili przedstawić mniej znane fakty, wydarzenia i zjawiska obu społecznościom, kładąc nacisk na poszukiwanie zbieżności i aspekty łączące po obu stronach. Prawdopodobnie, poza profesjonalnymi badaczami historii na Litwie i w Polsce niewiele osób wie o wspólnych zmaganiach polskiego i litewskiego podziemia z sowietami na Wileńszczyźnie, czy o polskiej pomocy partyzantom litewskim w dotarciu na Zachód. Jednocześnie jednak autorzy nie unikali omówienia bolesnych wydarzeń, które sa trudne dla obu stron (mordy na cywilnej ludności w Glinciszkach czy Dubingach, modry w Ponarach). Publikacja przygotowana jest w dwóch językach (polskim i litewskim), dlatego w naturalny sposób jest skierowana do szerszego grona czytelników. Nie ma wątpliwości, że spotka się z dużą uwagą śrdowiska związanych z oświatą. Publikacja może być szeroko wykorzytywana w procesie edukacyjnym, zwłaszcza że jest przygotowana w atrakcyjnej dla młodych ludzi graficznej formie. Dzięki temu nauczyciele i uczniowie otrzymają dobre narzędzie do poszerzenia wiedzy historycznej. Podsumowując, można uznać, że album graficzny „Podziemie łączy” pomoże lepiej poznać się wzajemnie Litwinom i Polakom oraz na nowo spojrzeć na tragiczne wydarzenia połowy XX wieku“ – podkreśla litewska historyk.
***
Projekt „Podziemie łączy” jest zadaniem publicznym finansowanym przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja publiczna 2021 za pośrednictwem Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”.
Ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2021 został zapewniony dodruk albumu, który swoim patronatem objął pełnomocnik rządu ds. Polonii i Polaków za granicą Jan Dziedziczak.
Partnerem projektu jest Wydział Komunikacji Uniwersytetu Wileńskiego.
Patronatem honorowym projket objęły: Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy.
Patroni medialni projektu: Polskie Radio dla Zagranicy oraz TVP Wilno.
Więcej informacji można znaleźć na profilu na Facebooku: https://www.facebook.com/podziemielaczy.pogridisjungia.
Wszystkie materiały w formie elektronicznej są dostępne do pobrania na stronie Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” — https://pol.org.pl/podziemie-laczy-pogrindis-jungia/