Wraz z Dniem Flagi 2 maja w Polsce jest obchodzony Dzień Polonii i Polaków poza granicami kraju, ustanowiony przez Sejm 20 marca 2002 roku. Święto ustanowiono, „uznając wielowiekowy dorobek i wkład Polonii i Polaków za granicą w odzyskanie przez Polskę niepodległości, wierność i przywiązanie do polskości oraz pomoc Krajowi w najtrudniejszych momentach, w celu potwierdzenia więzi z Macierzą i jedności wszystkich Polaków, tak mieszkających w Kraju, jak i żyjących poza nim”.
Według danych Ministerstwa Spraw Zagranicznych poza granicami Polski mieszka ok. 20 mln osób polskiego pochodzenia. Są to osoby, które wyjechały z kraju lub urodziły się poza Polską, ale poczuwają się do polskiego pochodzenia i związków z polskością: potomkowie emigrantów z XIX wieku i uchodźców uciekających przed wojnami, kolejne pokolenia dawnych obywateli polskich, którzy pozostali na Kresach lub w głębi Związku Sowieckiego, byli opozycjoniści antykomunistyczni z rodzinami i emigranci zarobkowi, którzy wyjechali z Polski po 1989 roku.
Polonia na świecie wywodzi się z kilku fal migracji. Pierwsza, po powstaniach narodowych w XIX wieku, kierowała się głównie do Francji, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Niemiec i Ameryki Północnej. Druga to emigracja zarobkowa w drugiej połowie XIX wieku aż do 1939 roku - wówczas robotnicy wyjeżdżali głównie do Francji, Belgii i Niemiec, a chłopi - do Stanów Zjednoczonych, Kanady, Brazylii i Argentyny. Do kolejnej fali doszło wskutek drugiej wojny światowej oraz z przyczyn politycznych po wojnie, ponieważ komunistyczne władze zakazały powrotu wielu Polakom walczącym w Siłach Zbrojnych na Zachodzie.
Później - w latach 1968-1971 - była to emigracja pomarcowa, kraj wówczas - na skutek napięć narodowościowych i prześladowań antysemickich - opuściło wielu polskich Żydów. W latach 80. doszło do licznej emigracji z powodów ekonomicznych i politycznych, zwłaszcza po wprowadzeniu stanu wojennego w 1981 roku. Ostatnia odnotowana fala to emigracja zarobkowa po 1989 roku, głównie do Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemiec, Włoch, Kanady i Stanów Zjednoczonych.
Najliczniejsza grupa emigracji i osób polskiego pochodzenia żyje w Stanach Zjednoczonych - 10 milionów. Inne duże skupiska są w Brazylii, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Francji i Niemczech. Polacy mieszkają też między innymi na Litwie, Białorusi i Ukrainie.
Polonię należy odróżnić od polskiej mniejszości narodowej. Polonią określa się tylko polskich emigrantów oraz ich potomków. Natomiast osoby mieszkające na terenach, które w przeszłości należały do państwa polskiego, a w wyniku zmiany granic znalazły się poza nim, uznaje się za Polaków. I tak mówimy: Polacy na Litwie, Polacy na Ukrainie czy Polacy w Czechach.
Podczas pierwszych uroczystości Dnia Polonii i Polaków za Granicą w 2002 roku prezes Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" Andrzej Stelmachowski (zmarł w 2009) przypomniał, że święto nawiązuje do przedwojennej tradycji, zgodnie z którą 2 maja obchodzono Dzień Imigranta.
- Obchody Dnia Polonii i Polaków za Granicą obejmują różnorodne wydarzenia zarówno w Polsce, jak i w społecznościach polskich na całym świecie. We wszystkich przypadkach wspieramy ich organizację - mówi Zenka Bańkowska, dyrektor zarządzająca Stowarzyszenia "Wspólnota Polska", jednej z najważniejszych organizacji, która niesie pomoc i wsparcie naszym rodakom.
- Od ponad trzydziestu lat Stowarzyszenie działa na rzecz Polaków na całym świecie - dodaje Zenka Bańkowska. - Od pierwszych dni rosyjskiej agresji na Ukrainę wspieraliśmy między innymi i nadal wspieramy Polaków w tym kraju. Z okazji Dnia Polonii i Polaków za Granicą życzę im pokoju i spokoju. Wszystkich rodaków zachęcam żebyśmy umieli świętować i cieszyć z naszej polskości, z bycia w społeczności 60. milionów i umieli to docenić ponieważ nic nie jest dane na zawsze - mówi.
O ważnej i niezwykle cennej działalności organizacji, z Zenką Bańkowską, dyrektor zarządzającą Stowarzyszenia "Wspólnota Polska", rozmawia Halina Ostas.